شیوع کرونا و ایجاد مشکلات اقتصادی و افزایش قیمت دلار و در نتیجه افزایش نرخ کالاها بویژه مواد غذایی و پوشاک موجب شد خرید کتاب از سبد خانوار ایرانی بخصوص در استانی همچون کردستان که درآمد سرانه آن پایین تر از میانگین کشوری است، حذف شود.
این کسادی و حذف کتاب از سفره فرهنگی مردم تنها به کاهش چشمگیر خرید این محصول فرهنگی بر نمی گردد بلکه بازار نشر این محصول هم بدلیل افزایش قیمت کاغذ و دیگر تجهیزات مورد نیاز این حوزه که وارداتی است، زیاد تعریفی ندارد.
کردستانی‌ها سال‌هاست در جدال برای حفظ کتاب در سفره فرهنگی خود هستند که با آمدن کرونا این تلاش هم ناکام ماند و اکنون خرید کتاب با توجه به افزایش قیمت آن خارج از توان مالی اکثر مردم این منطقه است.
کاهش سه برابری نشر کتاب در کردستان
کارشناس مسوول امور کتاب و کتابخانه های اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کردستان گفت: طی سه ماهه نخست امسال ۲۵ عنوان کتاب در استان منتشر شده در حالیکه در مدت مشابه سال گذشته تعداد عناوین کتاب های منتشر شده در استان ۹۵ مورد بود.
شب بو بخشا با اشاره به اینکه تمام عناوین کتاب‌های منتشر شده در استان چاپ اول بودند، اضافه کرد: ۷۹ انتشاراتی در استان وجود دارد که از این تعداد در حال حاضر ۲۲ انتشاراتی غیر فعال و ۷۵ انتشاراتی فعال است.
وی با اشاره به اینکه ۱۲۱ کتابفروشی هم در سطح استان وجود دارد، افزود: برای حمایت از کتابفروشی ها طرح بهارانه کتاب از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در همه استان‌ها برگزار و برای نخستین بار هم با اکثر انتشاراتی و کتابفروشی‌های شرکت کننده در این طرح تسویه حساب شد.
کرونا ضربه نهایی را بر پیکره چاپ و نشر وارد کرد
مدیر انتشارات علمی کالج هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مشکلات انتشارات تنها به ایام شیوع کرونا بر نمی‌گردد بلکه از حداقل ۱۲ سال پیش تاکنون فعالیت در این حوزه با افت شدیدی مواجه شده که عوامل مختلفی در این سال‌ها آن را تشدید کرده است.
کیومرث کرباسی اضافه کرد: افزایش نرخ دلار و بدتر شدن وضعیت اقتصادی تاثیر فراوانی بر قیمت کاغذ و در نتیجه فعالیت‌های حوزه چاپ و نشر گذاشته است.
وی با اشاره به اینکه ایجاد و استمرار فعالیت سیستم چاپ و نشر در ایران وابسته به خارج از کشور است، افزود: بی ثباتی قیمت ها و نرخ دلار و تحریم ها هر کدام ضربه مهلکی را بر پیکره چاپ و نشر وارد کردند.
مدیر انتشارات علمی کالج یادآور شد: اوضاع اقتصادی و درآمد مردم بویژه در استان کردستان به گونه‌ای شده که دیگر حاضر به خرید کتاب نیستند و تهیه این کالای فرهنگی دیگر در اولویت آنها نیست.
کرباسی با بیان اینکه کرونا بسیاری از مشاغل بویژه انتشارات را ضرب فنی کرد، گفت: چند ماهی است که دفتر انتشارات را بسته و در خانه کار می‌کنم.
وی که یکی از ناشران عمده کتاب در کشور بوده و بارها از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد تجلیل قرار گرفته است، تاکید کرد: اگر در این سه، چهار ماه اخیر کتابی هم چاپ کردیم قرارداد آنها مربوط به قبل از شیوع کرونا بوده و به مرحله چاپ هم رسیده بود.
مدیر انتشارات علمی کالج تعداد کتاب های منتشر شده توسط این انتشارات در این مدت را هشت عنوان کتاب اعلام کرد و افزود: اگر در گذشته تیراژ کتاب های منتشر شده ما پنج، سه و دو هزار جلد بودند اکنون به ۱۰ و حتی پنج جلد رسیده است.
کرباسی یادآور شد: برخی از نویسندگان فقط شابک کتاب را می‌خواهند و بدلیل مشکلات مالی تمایلی به چاپ اثر خود ندارند.
وی با اشاره به اینکه در ایام قرنطینه خانگی سرانه مطالعه در کشورهای اروپایی افزایش پیدا کرد، گفت: این اتفاق در کردستان نیفتاد چرا که مردم بیشتر دغدغه تامین مایحتاج روزانه زندگی خود را داشتند و تعداد افرادی که در این ایام اوقات خود را به مطالعه گذراندن بسیار کم بود.
مدیر انتشارات علمی کالج اظهار داشت: شیوع ویروس کرونا موجب شده سابقه حساب بانکی بسیاری از تولیدکنندگان و ناشران بدلیل برگشت چک های آنها خراب شده و به همین دلیل بسیاری از بانک‌ها نسبت به پرداخت تسهیلات حمایتی به این افراد خودداری می‌کنند.
کرباسی اضافه کرد: به حدی اوضاع اقتصادی چاپ و نشر نامناسب شده که حاضرم پنج میلیارد ریال کتاب موجود در انبار انتشارات خود را به قیمت ۵۰۰ میلیون ریال به فروش برسانم.
وی یادآور شد: در این مدت هشت یا ۹ جلد کتاب آن هم به قیمت چاپ گذشته به فروش رساندم به عنوان نمونه کتاب ۴۰۰ صفحه‌ای دانشگاهی را ۴۵ هزار ریال فروختم.
کاهش حدود ۴۰ درصدی خرید کتاب بعد از شیوع کرونا
مسوول کتابفروشی ژیرا در سنندج هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: بازار خرید کتاب قبل از کرونا هم زیاد تعریفی نداشت ولی با شیوع این بیماری وضعیت نامناسب تر شد.
ژینا مدرس گرجی با اشاره به اینکه فروش آنها از ابتدای شیوع کرونا تاکنون به نسبت سال گذشته ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش داشته است، افزود: مهمترین دلیل این اتفاق به مشکلات اقتصادی مردم برمی گردد.
وی یادآور شد: اجرای طرح های حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچون بهاره و تابستانه کتاب می تواند کمک موثری به کتابفروشی ها کند.
مسوول کتابفروشی ژیرا در سنندج با اشاره به اینکه هنوز تسویه حساب طرح بهارانه کتاب با برخی از کتابفروشی های عضو این طرح در استان انجام نشده است، گفت: در شرایط اقتصادی کنونی که قیمت کالاها روزانه تغییر می‌کند و ارزش پول هم مدام افزایش می‌یابد تاخیر در پرداخت حساب منجر به ضرر می‌شود.
مدرس گرجی برپایی نمایشگاه های کتاب چه به صورت حقیقی و چه مجازی را به ضرر کتابفروشی ها خواند و اضافه کرد: نمایشگاه کتاب از نامش پیداست باید محلی برای نمایش و معرفی کتاب و برقراری ارتباط نویسنده با مخاطبانش باشد که در ایران به مکانی برای فروش کتاب تبدیل شده است.
وی با اشاره به اینکه کتابفروشی ها همیشه در ایام برپایی نمایشگاه های کتاب دچار رکود می شوند، گفت: اگر در نمایشگاه، کتاب هم به فروش می رسد باید کتابفروشی ها در آن سهیم باشند.
مسوول کتابفروشی ژیرا در سنندج یادآور شد: یکی، دو ماه اخیر برای پرداخت حقوق پرسنل و کرایه مغازه داریم از جیب هزینه می‌کنیم و بی شک استمرار این شرایط برای ما خیلی سخت خواهد بود.
مدرس گرجی افزود: در سامانه دریافت تسهیلات مشاغل آسیب دیده از کرونا هم ثبت نام کردیم ولی تاکنون خبری از پرداخت تسهیلات نشده است.
نمایشگاه مجازی کتاب در کردستان برپا می‌شود
رییس اداره امور فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کردستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از برپایی نمایشگاه استانی کتاب خبر داد و اظهار داشت: زیرساخت و شرایط برپایی نمایشگاه کتاب به صورت مجازی دراستان فراهم است و این کار فرهنگی به احتمال زیاد بعد از ماه محرم در سنندج انجام می‌شود.
عیسی فلاحی اضافه کرد: درصد تخفیف و بن خرید کتاب هم در نظر گرفته شده است و در زمان برگزاری نمایشگاه میزان آن اعلام می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در سال جاری تاکنون طرح بهارانه کتاب برگزار شده است، گفت: هشت هزار و ۵۴۷ جلد کتاب در قالب طرح بهارانه در۳۸ کتابفروشی‌های استان به فروش رفت.
رییس اداره امور فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کردستان یادآور شد: کردستان در اجرای این طرح یکی از استان‌های پرفروش بود و در جایگاه هشتمین استان کشور قرار گرفت.
فلاحی با اشاره به اینکه طرح تابستانه کتاب هم برای حمایت از ناشران و کتابفروشان در راه است، گفت: طبق برنامه ریزی انجام شده این طرح از شنبه مورخ ۱۸ مرداد آغاز و تا ۳۰ مرداد هم ادامه می‌یابد.
وی با اشاره به اینکه سقف مجاز خرید برای هر خریدار کتاب در این طرح حداکثر یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال است، افزود: مدت زمان تسویه حساب هم یک ماه پس از اتمام طرح است.
برنامه‌های حمایت از ناشران و کتابفروشان از سوی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کردستان تهیه شده و تعدادی از آنها در حال اجراست ولی از آنجا که حوزه فعالیت این اداره‌کل گسترده بود و سایر بخش‌های فرهنگی هم نیازمند پشتیبانی هستند بی شک نمی‌توان انتظار داشت تمام انرژی و اعتبار لازم به بخش چاپ و نشر اختصاص یابد.
همه این خدمات حمایتی به صورت مسکن‌های موقتی است تا شرایط کشور به حالت عادی برگردد و بازار رونق پیدا کند ولی قطعا در چنین وضعیتی نقش رسانه‌های مختلف در ترویج و معرفی کتاب می‌تواند تا حدودی رونقی در بازار کساد این کالای فرهنگی ایجاد کند.