مطالعات و تحقیقات مختلفی نشان داده‌اند که اسکناس‌ها، از راه‌های مهم انتقال ویروس «کویید-۱۹» محسوب می‌شوند. از همین رو پزشکان و محققان توصیه می‌کنند که شهروندان تا حد ممکن استفاده خود از اسکناس‌ها را کاهش دهند؛ امری که امروزه با استفاده از فناوری‌های دیجیتالی به راحتی امکان‌پذیر است.
انتقال ویروس با «چرک کف دست»
پس از شیوع ویروس کرونا در جهان، به سرعت مشخص شد که یکی از راه‌های انتقال این ویروس، استفاده از اسکناس است. تحقیقات نشان داده است که ویروس کرونا می‌تواند مدت زمانی قابل توجه، روی کاغذهای اسکناس به حیات خود ادامه داده و از این طریق در فضای عمومی جامعه منتشر شود. شستشو یا پاکیزه سازی اسکناس‌های کاغذی نیز به سادگی ممکن نیست. در نتیجه همین مسئله، متاسفانه برخی کارکنان شبکه بانکی کشور و به ویژه تعدادی از نیروهایی که مسئولیت شمارش، بسته‌بندی یا جابجایی اسکناس‌ها را عهده داشتند، طی ماه‌های گذشته جان خود را بر اثر ابتلا به ویروس کرونا از دست دادند.
از همین رو بانک مرکزی در ابلاغیه‌هایی از بانک‌ها خواست تا از ارائه وجه نقد به مشتریان یا دریافت آن خودداری کنند و از شهروندان نیز درخواست شد تا حد ممکن استفاده از اسکناس‌ها را کنار بگذارند. بانک مرکزی در اطلاعیه‌ی که اسفندماه سال گذشته صادر کرده، تاکید کرده است: «از آنجایی که اسکناس جزو اصلی‌ترین راه‌های انتقال ویروس کرونا است هموطنان تا حد امکان از ابزارهای پرداخت الکترونیکی استفاده کنند».
برخی پزشکان نیز گفته‌اند که اسکناس جزو یکی از راه‌های اصلی انتقال ویروس کرونا است و در نتیجه باید تا حد امکان از ابزارهای پرداخت الکترونیکی برای انجام معاملات استفاده شود. نکته مهم آن است که اسکناس برخلاف سایر وسایل روزمره، به سادگی قابل شستشو نیست و تلاش برای شستشوی اسکناس می‌تواند خساراتی جدی به این سرمایه ملی بزند. برخی شهروندان نیز که تلاش کرده بودند تا از طریق اقداماتی به ظاهر ابتکاری اسکناس را ضدعفونی کنند، دریافتند این امر آسان نیست. بطور مثال شهروندی تصاویری را در فضای مجازی منتشر کرد که در آن ادعا کرده بود تلاش کرده است تا با قراردادن اسکناس در مایکروفر، آن را با حرارت پاک کند، اما در نهایت اسکناس‌های مذکور، سوختند!
وقتی عدو سبب خیر می‌شود
تا پیش از شیوع ویروس کرونا و با وجود پیشرفت‌های روزافزون در زمینه بانکداری الکترونیکی و امکان تبادل پول از طریق نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها، برخی شهروندان یا گروه‌های شغلی همچنان اصرار داشتند تا با دریافت یا پرداخت اسکناس، امور روزمره خود را انجام دهند و تلاش می‌کردند تا به بهانه‌های مختلف از نصب دستگاه‌های پوز در محل کار خود ممانعت کنند. همین امر به بحث‌ها و انتقاداتی در فضای عمومی جامعه دامن زده بود. اما شیوع ویروس کرونا باعث شد تا این بهانه‌ها به پایان برسند و اکنون اغلب قریب به اتفاق شهروندان، ضرورت عدم استفاده از اسکناس را پذیرفته‌اند.
استفاده از دستگاه‌های پوز به تنهایی نمی‌تواند چاره حل مشکل استفاده از اسکناس باشد، زیرا دریافت دستگاه پوز نیز روند اداری خاص خود را دارد و ممکن است با دشواری‌هایی همراه شود. استفاده از دستگاه پوز برای برخی از گروه‌های شغلی همچون رانندگان تاکسی نیز ممکن نبود. در نتیجه چند سالی است که اپلیکیشن‌های دریافت و پرداخت بانکی برای استفاده مشاغلی همچون نانوایی‌ها و رانندگان تاکسی طراحی و ارائه شده‌اند. با شیوع ویروس کرونا مشخص شد که این اپلیکیشن‌ها قابلیت‌های فراوانی دارند و دارندگان مشاغل متنوع دیگری نیز می‌توانند به جای استفاده از دستگاه‌های پوز، از این نرم‌افزارها برای دریافت‌ها و پرداخت‌های بانکی استفاده کنند و هزینه‌ها و مشکلات استفاده از دستگاه‌های پوز نیز به این ترتیب کاهش خواهد یافت.
کاهش استفاده از اسکناس و روی آوردن شهروندان به استفاده از روش‌های دیجیتالی دریافت و پرداخت اثرات مثبت دیگری نیز خواهد داشت. چاپ اسکناس کاری پرهزینه و دشواری است و استفاده مداوم از اسکناس‌ها، باعث می‌شود تا این سرمایه‌های ملی به سرعت فرسوده و از رده خارج شوند. در نتیجه می‌توان گفت کاهش استفاده از اسکناس‌ها، باعث می‌شود تا از صرف هزینه‌های مربوط به این کار کاسته شده و در بودجه صرفه‌جویی شود. همچنین گسترش استفاده از بانکداری الکترونیکی، با خود شفافیت بیشتر را به همراه خواهد آورد و می‌تواند به مبارزه با پولشویی کمک کرده و مانع از ورود پول‌هایی با منابع غیرقانونی به اقتصاد کشور شود.
بانک‌ها به کمک بیایند
اگرچه طی چند ماه گذشته، شهروندان تلاش کرده‌اند تا کمتر از اسکناس‌ها استفاده کنند، اما اگر بانک‌ها بیشتر به کمک بیایند، می‌توان استفاده از اسکناس‌ها را بیش از پیش کاهش داد. ارتقاء نرم‌افزارهای بانکداری الکترونیک، رفع موانع و مشکلات استفاده از رمز دوم، افزایش سرعت تبادلات مالی الکترونیکی، افزایش ضریب امنیت این تبادلات و آموزش بیشتر شهروندان، همگی راه‌هایی به شمار می‌ایند که می‌توانند باعث ترغیب بیشتر مردم به استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی شوند.
همچنین رفع برخی مشکلات و قواعد بانکی دست و پا گیر می‌تواند مردم را به کاهش استفاده از اسکناس‌ها تشویق کند. بطور مثال کارت‌های هدیه بانکی طی سال‌های گذشته مورد استقبال قرار گرفته‌اند و برخی شهروندان ترجیح می‌دهند تا از این کارت‌ها به جای پرداخت وجه نقد، به عنوان هدیه به نزدیکان خود استفاده کنند، اما عدم امکان انتقال موجودی از کارت‌های هدیه به کارتی دیگر باعث می‌شود تا بسیاری از افراد ترجیح دهند مبالغ موجود در این کارت‌های هدیه را به صورت نقدی و از طریق دستگاه‌های خودپرداز دریافت کنند. از همین رو بانک‌ها باید برای حل این مشکلات چاره‌ای بیاندیشند و گامی دیگر در جهت کاهش استفاده عمومی از اسکناس بردارند.