گردشگری سلامت (health tourism) به گردشگری پزشکی، گردشگری درمان طبیعی و همچنین گردشگری صحت، تندرستی و نیز پیشگیری تقسیم‌بندی می‌شود و در رشد اقتصاد سلامت نقش مهمی دارد.
هم اکنون ایران از مقاصد بزرگ گردشگری سلامت در منطقه است و کشورهای همجوار مانند عراق، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان و سایر کشورهای منطقه متقاضی استفاده از خدمات و امکانات ایران در این زمینه هستند.
معاون توسعه منابع و مدیریت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیش از این اعلام کرد: سالانه حدود ۶۰۰ هزار گردشگر سلامت برای درمان به ایران می‌آیند.
به گفته مسوولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، این کلانشهر بعد از تهران بیشترین گردشگر سلامت کشور را به خود اختصاص داده است.
طی سالهای گذشته گردشگران سلامت از ۵۵ ملیت مختلف در مشهد پذیرش شده‌اند که افزون بر نیمی از آنها از کشور عراق بوده اند اما به دنبال شیوع ویروس کرونا و بسته ماندن چندین ماهه مرزها شاهد کاهش چشمگیر میزان ورودی مسافران و زائران خارجی و به تبع آن گردشگران سلامت به مشهد بوده ایم.
مسوولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد از کاهش ۹۵ درصدی تعداد گردشگران سلامت طی این مدت در مشهد خبر می‌دهند که باعث شده است بیمارستانها و مراکز درمانی متعددی در مشهد که فعالیت های خود را در حوزه گردشگری سلامت متمرکز کرده بودند هم اینک با چالشهای بسیاری در این زمینه رو به رو شوند.
بررسی های خبرنگار ایرنا از مراکز درمانی و بیمارستانهای فعال در زمینه گردشگر ی سلامت در حوزه‌های عملهای جراحی زیبایی و بیماریهای چشم در مشهد حاکی از آن است که آنان نگرانی های متعددی از ریزش بیمار و شرایط نامناسب کسب و کار خود دارند.
تعداد گردشگران سلامت در مشهد به صفر رسیده است
مدیر بیمارستان مادر مشهد از مراکز فعال در زمینه گردشگری سلامت به خبرنگار ایرنا گفت: تا پیش از شیوع کرونا بر طبق ارزیابی وزارت بهداشت این بیمارستان یکی از ۲۰ مرکز بیمارستانی فعال و پرمراجعه کشور در ارائه خدمات درمانی به گردشگران سلامت محسوب می شد.
سید علیرضا شریف آرانی افزود: بیمارستان مادر مشهد با ۷۰ تخت مصوب بستری در فضایی به زیربنای ۱۴ هزار متر مربع در ۶ طبقه احداث شده است.
و فعالیت این بیمارستان در حوزه گردشگری سلامت تا پیش از کرونا در مشهد موفق بود و تا بیش از ۶۰ درصد مراجعانش را شامل می شد که با شیوع ویروس کرونا در اسفند پارسال به تدریج از تعداد بیماران کاسته شد و در پی بسته شدن مرزها و تبعات ناشی از این بیماری اکنون تعداد گردشگران سلامت در بیمارستان به صفر رسیده است.
مدیر بیمارستان مادر مشهد گفت: در آن دوران این بیمارستان گردشگران سلامت زیادی از کشورهای مختلف به ویژه کشورهای عربی مانند عراق، بحرین، کویت و قطر را پذیرش می‌کرد.
شریف افزود: این بیمارستان تا پیش از کرونا دست کم بیش از ۳۰۰ تا ۴۵۰ گردشگر سلامت را در ماه پذیرش می کرد به طوری که طی سال ۹۸ و تا اسفندماه پارسال بیش از چهار هزار گردشگر سلامت در این بیمارستان بستری و تحت معالجه قرار گرفتند.
وی با بیان این که کرونا بیمارستانهای دولتی و خصوصی را با چالشهای مالی زیادی مواجه کرد ادامه داد: بیمارستان مادر اکنون با جذب بیماران داخلی و با رعایت پروتکل های بهداشتی در حال خدمات رسانی به هموطنان عزیز است در حالی که تعداد بیماران داخلی نیز به دلیل تبعات ناشی از کرونا از کاهش قابل توجهی برخوردارند.
گردشگری سلامت بیشترین ضربه را از کرونا دید
مدیر یکی از کلینیک‌های قدیمی زیبایی مشهد که در زمینه گردشگری سلامت فعال است هم به خبرنگار ایرنا گفت: گردشگری سلامت که صنعت نوپایی در ایران به شمار می رود، نقش به سزایی در رشد اقتصادی کشور دارد اما در شرایط کرونا بیشترین ضربه را از همه گیری این بیماری دریافت کرد.
حامد غلامی افزود: این مرکز در جذب گردشگران سلامت طی سالهای گذشته موفقیت های زیادی را کسب کرده بود به طوری که ۹۰ درصد از بیماران مراجعه کننده به این کلینیک گردشگر سلامت بوده و بیشتر آنان را عرب زبانها برای انجام عملهای زیبایی تشکیل می دادند.
وی اضافه کرد: از مهرماه سال گذشته با توجه به تحولات منطقه و ناآرامی ها در کشور عراق تعداد گردشگران سلامت مراجعه کننده به این مرکز کاهش یافت و همگام با شیوع بیماری کرونا و بستن مرزها طی چند ماه گذشته به صفر رسید.
به گفته وی، درمانگاه تخصصی پوست و مو "نوین ایرانا " طی سه ماه نخست امسال حتی یک مورد توریست سلامت را پذیرش نکرده است بنابراین مجموعه ای با بیش از ۲۵۰ پرسنل شاغل به صورت مستقیم و غیر مستقیم با بحران و چالشهای مختلفی رو به روست.
غلامی افزود: اگرچه در شرایط کنونی مهم ترین مساله، سلامتی افراد است اما سلامت افراد و جامعه در گرو سلامت کسب و کار و وضعیت اقتصادی است لذا با احیای جذب گردشگر سلامت در شرایط کنونی این صنعت می تواند در حوزه آژانس های مسافرتی، خطوط هوایی، فرودگاهها، تاکسیرانی، هتل ها، رستوران ها، کلینیک ها، مراکز خرید و سایر مشاغل رونق زیادی ایجاد کند.
وی ادامه داد: برای پیشگیری از تبعات بیشتر تاثیر کرونا بر صنعت گردشگری سلامت، پیشنهاد می شود به میهمانان خارجی از کشورهایی که با مراکز درمانی کشورمان قرارداد منعقد کرده اند با رعایت پروتکل های بهداشتی و استانداردهای مربوطه اجازه ورود داده شود.
مدیر این کلینیک زیبایی گفت: با تداوم عدم ورود گردشگر سلامت به کشور به خاطر شیوع بیماری کووید - ۱۹ و با توجه به چالشهای بسیار این صنعت در ایران به ویژه در حوزه دلالی و واسطه گری، کشورهای رقیب مانند ترکیه می‌توانند از فرصت پیش آمده در هدایت گردشگران سلامت به کشور خود استفاده کنند.
غلامی افزود: بزرگترین معضلی که در این ایام بیشتر از قبل به چشم می آید نبود تبلیغات مناسب برای جذب بیماران خارجی توسط فعالان توریست سلامت در ایران است زیرا بیشتر بیماران در ایران از طریق تبلیغات مستقیم (فرد به فرد)جذب می شدند و در مدت شیوع کرونا عملا ایران در تبلیغات گردشگری سلامت آن هم در زمانی که فضای مجازی در تسخیر تبلیغات کشورهایی همچون هند و ترکیه بوده، جایی نداشته است که این موضوع چاره اندیشی مسوولان را می طلبد.
از دست دادن ۱۱۹ هزار گردشگر سلامت
مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: سال گذشته حدود ۱۹ هزار گردشگر سلامت در بیمارستانها و مراکز جراحی محدود زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد خدمات درمانی دریافت کردند که این رقم غیر از خدمات ارائه شده در بخش سرپایی بوده است.
دکتر اسماعیل خیامی افزود: تعداد گردشگران سلامت که پارسال در بخش خدمات ویزیت، سرپایی و پاراکلینیک در مشهد خدمات دریافت کرده‌اند بیش از ۱۰۰ هزار نفر بوده است.
وی ادامه داد: ورود گردشگران سلامت به مشهد با شیوع کرونا از ماههای پایانی سال گذشته تاکنون ۹۵ درصد کاهش یافته است.
مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در حال حاضر ۱۴ بیمارستان و ۳ مرکز جراحی محدود در شهر مشهد دارای مجوز پذیرش گردشگران سلامت هستند.
خیامی افزود: شهر مشهد بعد از تهران بیشترین مراکز گردشگر سلامت در کشور را به خود اختصاص داده است.
وی ادامه داد: تاکنون گردشگران سلامت مراجعه کننده به مراکز درمانی شهر مشهد از ۵۵ ملیت مختلف پذیرش شده‌اند که افزون بر ۶۰ درصد آنان از کشور عراق بوده‌اند و بقیه بیشتر از کشورهای افغاستان، بحرین، ترکمنستان، کویت، پاکستان، عربستان، عمان، تاجیکستان و قطر مراجعه کرده‌اند.
مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: بیماران معدود مراجعه کننده طی این مدت اغلب کسانی بودند که به علت بسته شدن مرزها امکان خروج از کشور را نداشتند و به انجام اقدامات پیگیری در خصوص درمان‌های انجام شده قبلی نیاز داشتند و یا بیماران اورژانسی بودند.
خیامی افزود: آمار گردشگر سلامت مراجعه کننده به مراکز درمانی و بیمارستانهای مشهد با توجه به شیوع بیماری کرونا و با توجه به ایجاد محدودیت‌های اعمال شده از طرف کشورهای مختلف از جمله ایران به میزان بسیار زیادی کاهش یافته است.
ضرورت چاره اندیشی
رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران هم در هفتاد و ششمین جلسه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی گفت:
صنعت گردشگری که گردشگری سلامت نیز در این زمره قرار دارد بیشترین خسارت را از شیوع کرونا متحمل شد.
غلامحسین شافعی افزود: بخش مهمی از اقتصاد این استان بر ظرفیت های صنعت گردشگری اتکا دارد و همین امر ضرورت چاره‌اندیشی موثر و همراهی سازمان های متولی، برای جبران خسارات وارده به این بخش را دوچندان می‌کند.
وی اضافه کرد: حمایت از صنعت گردشگری باید با رویکرد حفظ سرمایه‌های آن و به ویژه حراست از اشتغال موجود در این بخش باشد و نگرانی جدی ما نیز از دست رفتن ظرفیت های این بخش است.
طبق اعلام سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاکنون ۳۰۴ هزار و ۲۰۴ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند و شمار جان‌باختگان این بیماری به ۱۶ هزار و ۷۶۶ تن رسیده است.