حال آنکه امکانات، تجهیزات و وضعیت بهداشتی و درمانی استان به هیچ وجه آماده چنین بحرانی نبود اما اینکه چگونه با وجود کمبود نیرو و زیرساخت های بهداشتی و درمانی و عدم آمادگی ها، کرونا مدیریت شد و از دل یک بحران فرصتی برای این استان حاصل شد، خود مبحثی درخور توجه است.
موضوع با انتشار رسمی خبر فوت ۲ نفر در استان در دوم اسفندماه سال گذشته جدی شد، خبری که موجی از وحشت را در بین مردم استان ایجاد کرد، اما بیش و پیش از آن نگرانی و دغدغه جدی مسئولان استان را موجب شد که شرایط گردشگری و تردهای گسترده مسافران و در عین کمبود جدی امکانات و تجهیزات درمانی استان و نبود نیروی لازم می توانست این مساله را تبدیل به بحرانی غیر قابل کنترل کند.
وضعیتی که شاید تا پیش از آن کمتر مورد توجه مسئولان کشوری قرار گرفته بود اما بحران کرونا، این چالش ها را نمود بخشید و تلاش مضاعفی که در این شرایط از سوی مسئولان استان، دولت، کادر درمانی، خیران و مردم برای مدیریت این شرایط انجام گرفت بسیار تحسین برانگیز بود.
با پیگیری های مسئولان استان دولت همت خود را به کار بست تا چند بیمارستانی که مراحل نهایی کار خود به دلیل تنگناهای مالی به کندی طی می کردند به سرعت تکمیل و تجهیز و وارد مدار کنند، در همین اثنی دولت ۲۰۰ میلیارد تومان منابع اعتباری به حوزه بهداشت و درمان داد که با این منابع استان توانست بخشی ازتجهیزات فرسوده مراکز درمانی را به روز و تکمیل نماید.
اسفندماه را می توان اوج شیوع کرونا و بیماری کووید ۱۹ در گیلان دانست، روزهای سخت و پراضطرابی که بیمارستان های استان با انبوه بیماران بستری مواجهه شد آنگونه که تقریبا کل خدمات دهی عادی مراکز درمانی مختل شد و همه ظرفیت استان در ۳۰ بیمارستان دولتی و خصوصی و نیروی دریایی ارتش و سپاه وغیره به این بیماران اختصاص یافت.
کمبود زیرساخت های درمانی، فرسودگی بیمارستان ها و کمبود نیرو از موارد مهمی بود که مسئولان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان گیلان بارها در جلسه های مختلف به آن تاکید داشتند.
حتی طی روزهای اخیر هم دکتر محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه کشور هم براین کمبودها صحه گذاشت و در جلسه هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی استان، وضعیت بهداشت، درمان در گیلان را بسیار نگران‌کننده توصیف کرد و گفت :پیش از این، به نظر می رسید طرح مشکلات و چالش‌های حوزه سلامت گیلان از سوی مسوولان دانشگاه، بزرگ‌نمایی بیش نیست، اما پس از بررسی و بازدیدهای میدانی مشخص شد که زیرساخت‌های حوزه سلامت گیلان معیوب است و باید به آن کمک شود.
در این ایام مدیران استان تلاش کردند برای مدیریت این شرایط از همه توان استان حتی در بخش های نظامی و انتظامی و مردمی بهره گیرند و در کنار خدمات صادقانه و بی ادعای کادر درمانی نیازهای این حوزه را اعم از ارتقا امکانات و تجهیزات و افزایش ظرفیت کادر درمانی را به هر شکل ممکن پیگیری وتامین کنند و با مدیریت صحیح این شرایط بخشی از فشار و بار تحمیلی بر دوش آنان بکاهند در عین آنکه باید پاسخگوی نیازهای مردم در حوزه های مختلف هم می بودند.
اما مسائل حوزه درمان مساله ای جدی بود و مهمتر از نواقص وکاستی های زیرساخت های درمانی، کمبود کادر پرستاری در بیمارستان های گیلان در شرایط کرونا نمود بیشتری داشت تا جایی که به دنبال فراخوان دانشگاه علوم پزشکی استان در اسفندماه پارسال مبنی بر جذب نیروی پرستار قراردادی و دعوت به همکاری داوطلبانه؛ دهها نیروهای جدید پرستاری به بیمارستان های استان معرفی شدند.
در واقع چالش حوزه بهداشت و درمان استان فقط تجهیزات وامکانات نبود اما در آن شرایط همه ظرفیت کادر درمانی محدود اعم از پزشک، پرستار و سایر نیروها پای کار آمدند و با وجود کمبود تجهیزات وامکانات برای ارائه خدمت به بیماران هیچ خدمتی دریغ نکردند.
آن روزها ۴۰۰ پزشک و چهار هزار پرستار در ۲۹ بیمارستان استان در طول بحران کرونا حضور و فعالیت داشتند و جان خود را در مسیر خدمت به مردم در طبق اخلاص نهادند.
بر اساس آمارها از زمان شیوع کرونا تا به امروز۲۵ نفر از کادر پزشکی، پرستاری و غیره در استان شهید راه خدمت شدند، ۲۵۳ نفر از پرسنل، ۶۷ نیروی پزشک نیز مبتلابه کووید ۱۹ و بستری شدند بیش از یک هزار نفر از آنان تحت درمان سرپایی قرار گرفتند.
کمبود نیروی پرستاری و تجهیزات در گیلان
در این رابطه رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گیلان قبل بحران کرونا در ۹ آبان سال ۹۸ طی نشست بررسی تبادل نظر درباره مسایل و مشکلات حوزه بهداشت و درمان گیلان که با حضور سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در استانداری رشت برگزار شده بود، گفته بود: هم اکنون ۹۰۰ پرستار کمبود داریم.
دکتر ارسلان سالاری با بیان اینکه ضریب کادر پرستاری به تخت موجود در بیمارستان های استان گیلان ۱/۱ و میانگین کشوری ۹.۵ است، گفته بود: کمبود نیروی پرستاری موجب شده که فعالیت بسیاری از واحدهای ما در شهرستان ها کاهش یابد.
وی بیان کرده بود که کمبود تجهیزات پزشکی در بیمارستان های استان گیلان از دیگر مشکلات است که برای رفع کمبود تجهیزات پزشکی برآوردهای اولیه نیاز به ۸۶ میلیارد تومان اعتبار است.
اما بحران کرونا موجب شد تا حوزه بهداشت و درمان گیلان به نوعی مورد توجه قرار گیرد و در این راستا از سوی دولت اعتباری به ارتقا وضعیت این حوزه در همین ایام اختصاص یافت.
اختصاص ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار از سوی دولت به علوم پزشکی گیلان
اما نماینده تام الاختیار وزارت بهداشت و درمان در ستاد مدیریت کرونای گیلان در اردیبهشت ماه امسال هم گفته بود: جبران عقب ماندگی های حوزه بهداشت و درمان این استان حداقل نیازمند یک هزار میلیارد تومان منابع اعتباری است.
محمدحسین قربانی بیان داشت: با توجه به اینکه تجهیزات سرمایه ای گیلان نسبت به سایر استان ها، گرفتار عقب ماندگی های جدی است، چنانکه ساختمان بسیاری از بیمارستان های استان مربوط به ۵۰ سال قبل و دچار فرسودگی است و به عنوان نمونه ساختمان بیمارستان رازی مربوط به ۱۳۱۲ است و اکثر بیمارستان های استان همین شرایط را دارد و تجهیزات آنها هم تناسبی با جمعیت و شرایط استان ندارد.
وی خاطر نشان کرد: گیلان با وجود ۲.۵ میلیون نفر و جمعیت قابل توجه مسافر و گردشگر، حتی یک بیمارستان جنرال ندارد، چنانکه در جریان بحران کرونا که شیوع گسترده ای هم در استان داشت، از جمله دلایل عقب ماندگی ما و مشکلات جدی در خدمت رسانی به مبتلایان و مدیریت شرایط، نبود یک بیمارستان جنرال ۶۰۰ یا ۱۰۰۰ تختخوابی بود که همه تخصص ها و امکانات را یکجا داشته باشد به طوری که بخشی از توان و ظرفیت و انرژی ما صرف جبران این کمبود و ضعف جدی شد.
وی بیان داشت: از آنجایی که شعار ما این بود که از این تهدید فرصت بسازیم، تمام انرژی خود را معطوف بر این کردیم و طی همین بحران بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان منابع اعتباری توسط سازمان برنامه و بودجه به دانشگاه علوم پزشکی گیلان تزریق شد و دانشگاه توانست با این منابع بخشی از کمبودها و مشکلات خدمات رسانی حوزه بهداشت و درمان را مرتفع کند.
وی اضافه کرد: توجه و تمرکز ما بر ارتقا زیرساخت ها و تجهیزات سرمایه ای است و در این مدت ۳۰ تخت آی. سی. یو به ظرفیت و تجهیزات بیمارستان رازی رشت افزوده شد و ۵ دستگاه سی تی اسکن هم به استان اختصاص یافت در حالی که در طول ۱۰ سال گذشته حتی یک دستگاه هم نتوانسته بودیم به ظرفیت استان اضافه کنیم.
وی با اشاره به کمک های خیرین و مردمی در این ایام خاطر نشان کرد: توجه به امکانات و تجهیزات تنفسی در تمامی بیمارستانها که منجر به ارتقا تجهیزات سرمایه ای استان شد از دیگر مباحثی بود که در بحران کرونا با کمک خیران برای گیلان فرصت ساز شد.
قربانی بیان داشت: از محل منابع صندوق توسعه ملی که برای حوزه بهداشت و درمان و مدیریت کرونا در نظر گرفته شده سهم گیلان رقم قابل توجهی باشد که بتواند بخشی از عقب ماندگی های تاریخی اش را جبران کند.
طی این ایام در واقع با وجود همه تنگناهای مالی دولت، کمک های خوبی به این حوزه شد اما عقب ماندگی ها که تاریخی هم شده و چالش های این حوزه به قدری است که به گفته مسئولان هنوز تا بهبود راه دارد.
عدم کفایت کمک های اخیر برای جبران عقب ماندگی ها
مدیرکل امور پارلمانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز بیان داشت: نقایص زیرساخت های بهداشت و درمانی گیلان مربوط به سال های گذشته است که اکنون فشار ناشی از آن بر عهده دانشگاه علوم پزشکی استان و وزارت بهداشت و درمان است.
دکتر منوچهر جمالی اظهار داشت: با شیوع بیماری کرونا و درخواست های دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گیلان، کمک های بسیاری از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به این استان صورت گرفت.
وی خاطر نشان کرد: اگر چه کمک های خوبی از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این ایام به گیلان شد و بخشی از ضعف ها و نقایص زیرساختی استان در این حوزه اصلاح شد، اما این تلاش ها و کمک ها کافی نیست.
جمالی با اشاره به شیوع کرونا از اسفندماه سال گذشته در گیلان اضافه کرد: با توجه به اینکه گیلان دومین استان درگیر کرونا بود و امکانات و تخت های ICU برای مبارزه با این بیماری کافی نبود اما در مقابله با بیماری کووید ۱۹ موفق عمل کرد و تلاش های همه دست اندرکاران استان در این حوزه جای قدردانی دارد.
مدیرکل امور پارلمانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با تاکید بر این مطلب که مقابله با بیماری کرونا باید با قوت در استان گیلان استمرار داشته باشد، اظهار داشت: همه باید به توصیه ها و پروتکل های بهداشتی مقابله با بیماری کرونا عمل کرده و رعایت آنها را با جدیت دنبال کنند.
بحران کرونا موجب توجه به زیرساخت‌های درمانی گیلان شد
رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گیلان هم گفت: بحران کرونا موجب شد تا توجه مسئولان کشوری به توسعه زیر ساخت های درمانی استان برای جبران عقب ماندگی های گیلان در مباحث بهداشت و درمان و رفع بخشی از کمبودهای موجود بیشتر شود.
دکتر ارسلان سالاری با اشاره به برخی از اقدامات انجام شده در راستای توسعه و تجهیز زیرساخت های بهداشتی درمانی در استان اضافه کرد: از ابتدای شیوع کرونا تاکنون در جهت توسعه مراکز بیمارستانی به تجهیزات امحاء زباله، اکسیژن ساز، لنژری، انواع اتوکلاو، دیزل ژنراتور و یا ACT اقدامات قابل توجهی صورت گرفته است.
سالاری با بیان اینکه سیر افزایش امکانات و تجهیزات درمانی در گیلان ادامه دارد، خاطر نشان کرد: تمامی تلاش مسوولان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان، رفع کمبودهای موجود و اعتلای شاخص های توسعه بهداشت و درمان در گیلان است.
این مسئول اظهار داشت: بیمارستان های استان، اغلب قدمتی بین ۷۰ تا ۱۰۰ سال دارند و زیر ساخت های بهداشتی، آموزشی و خوابگاهی آن بسیار کم و حتی فرسوده است.
وی با بیان اینکه در کل کشور در راستای طرح تحول سلامت ۲۵۰ کلینیک تخصصی افتتاح شده است، اضافه کرد: از این بین، ۱۰ کلینیک به گیلان اختصاص یافت که از این تعداد، تنها ۲ کلینیک ساخته شده وهنوز به بهره برداری نرسیده است.
سالاری با اشاره به ضعف ها و کمبودهای عمده زیرساختی و تجهیزاتی حوزه سلامت گیلان در سال های گذشته بیان داشت: در یک سال اخیر، پنج دستگاه سی تی اسکن وارد گیلان شده و سرانه تخت های ICU این استان در کنار تخت های درمانی افزایش خوبی داشته است.
وی با اشاره به ضرورت جذب پرستاران داوطلب در ایام کرونا بیان داشت: افزایش تخت های درمانی از یک سو و میزان بالای مرگ و میر در روزهای نخست شیوع کرونا از سوی دیگر، موجب شد تا مسوولان تصمیم به جذب پرستاران داوطلب بگیرند.
وی با بیان اینکه گیلان به داشتن چنین پرستارانی افتخار می کند و به آنها می بالد، اضافه کرد: نیاز استان به این قشر پر تلاش تنها به دوران کرونا ختم نمی شود، بلکه گیلان به شدت نیازمند پرستار بوده و همچنان پی گیر جذب پرستاران هستیم، هر چند تاکنون در چند نوبت، در وزارت خانه و حتی کتبی پی گیر مطالباتشان بوده ایم.
سالاری با اشاره به ضعف های حوزه سلامت گیلان بیان داشت: در برخی از بیمارستان ها مردم به دلیل نداشتن امکانات کافی، دچار مشکل هستند، این وضعیت، زیبنده مردم فرهیخته این استان نیست، از این رو تمام تلاش ما رفع کمبودهای موجود و اعتلای شاخص های توسعه بهداشت و درمان گیلان است.
برای مقابله با ویروس منحوس کرونا، بسیج ملی مبارزه با این بیماری در نیمه دوم اسفندماه سال گذشته با هدف ایجاد قرارگاه مشترک دانشگاه علوم پزشکی برای مهار این ویروس تشکیل شد، مکاتبات عدیده ای برای درخواست تجهیزات مورد نیاز سیستم بهداشت و درمان از مقام عالی وزارت و سازمان برنامه و بودجه انجام شد که در پی این درخواست و مطالبات مستمر و منظم رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان در چندین نوبت بالغ بر ۲۵۸ میلیارد تومان اعتبار به حوزه سلامت گیلان از سوی سازمان برنامه و بودجه، ردیف های ملی و استانی اختصاص یافت.
خرید ۱۴ عدد دستگاه اکسیژن ساز با اعتبار ۲۰۰ میلیارد ریالی، تکمیل و تجهیز آی سی یو بیمارستان رازی با اعتبار ۲۲ میلیارد ریال، توسعه زیرساخت دیالیز رازی با اعتبار ۱۸ میلیارد ریال، تکمیل اورژانس فومن با اعتبار ۱۶ میلیارد ریال، تکمیل اورژانس انزلی با اعتبار ۳.۵ میلیارد ریال، تکمیل بیمارستان ۱۷ شهریور با اعتبار ۱۷ میلیارد ریال و آماده سازی سی تی اسکن های بیمارستان های آستارا، رودبار، رودسر، لاهیجان از مهمترین هزینه کردهای بخش امکانات سرمایه و تجهیزات در دوران کرونا بوده است.
با تشکیل ستاد هماهنگی و هدایت کمک های مردمی در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان گیلان از نیمه دوم اسفندماه سال گذشته جمعا با ارزش تقریبی ۳۰۱ میلیارد و ۴۲۸ میلیون ریال تجهیزات و ملزومات مصرفی برای مقابله با کرونا به بیمارستان ها اهدا شده است.
تجهیز و راه اندازی آزمایشگاه تشخیصی سلولی مولکولی کرونا در درمانگاه بعثت با ظرفیت ۲۰۰ تست و قابل افزایش به ۶۰۰ تست در روز در شرایط بحران در نیمه نخست اسفندماه سال گذشته با هزینه حدود ۲۵ میلیارد ریال از دیگر اقدامات دانشگاه علوم پزشکی گیلان در دوران کرونا بوده است.
تجهیز ۳ بیمارستان گیلان به دستگاه سی تی اسکن
رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان گیلان بیان داشت: راه اندازی و بهره برداری سه دستگاه سی تی اسکن در شهرستان های آستارا، رودبار و پیروز لاهیجان، تجهیز زیر ساخت بیمارستان جدید تلاش برای راه اندازی سی تی اسکن و اختصاص یک دستگاه سی تی اسکن به بیمارستان رودسر در حال راه اندازی از دیگر اقدامات این دانشگاه در دوران کرونا بوده است.
دکتر ارسلان سالاری اجرای پروژه های عمرانی برای بهبود زیرساخت استان در حوزه بهداشت و درمان در بحران کرونا را از دیگر اقدامات دانشگاه علوم پزشکی گیلان عنوان و خاطر نشان کرد: در این راستا سالن تحت نظر اورژانس کرونا با یکصد تخت به مساحت ۲ هزار متر مربع، طرح توسعه آزمایشگاه بیمارستان رازی با ۴۰۰ مترمربع، احداث هشت اتاق اکسیژن ساز به مساحت ۴۸۰ متر مربع، طرح توسعه و بهسازی آی سی یو بیمارستان رازی به مساحت ۹۰۰ مترمربع، طرح توسعه دیالیز بیمارستان رازی، طرح توسعه اورژانس انزلی و فومن، آماده سازی فضای سی تی اسکن و تامین زیرساخت ها و راه اندازی بیمارستان ۸۰ تختخوابی صحرایی در بیمارستان رازی از دیگر اقدامات است که برای این طرح ها بالغ بر ۳۹۴ میلیارد و ۹۶۲ میلیون ریال هزینه شده و برای تجهیزات آن نیازمند حدود ۶۲۰ میلیارد ریال اعتبار هستیم.
وی اظهار داشت: در این میان تجهیزات پزشکی شامل امحا گر زباله، اکسیژن ساز، تجهیز لنژری، اتوکلاو بیمارستانی، اتوکلاو پلاسما، اتوکلاو رومیزی، دیزل ژنراتور، ACT با اعتبار بالغ بر ۱۴۰ میلیارد ریال در کنار بالغ بر ۸۵۰ قلم تجهیزات پزشکی دیگر در گیلان در دوران کرونا به ناوگان سلامت استان ملحق شد ضمن اینکه راه اندازی ۳۸۴ تخت اقامتگاه مراقبت پرستاری هتل المپیک رشت توسعه بخش دیالیز بیمارستان رازی ۱۲ تختخوابی با اعتبار ۱۵۰ میلیاردی آن تجهیز بیمارستان ۲۲۰ تختخوابی جایگزین تالش با اعتبار ۱۱۰ میلیارد از مهمترین اقدامات در دوران کرونا بوده است.
سالاری اضافه کرد: پیگیری نصب دستگاه اکسیژن ساز مورد نیاز بیمارستان ها، افزایش تعداد تخت‌های آی سی یو در بیمارستان سراسر استان از ۱۲۵ تخت موجود به ۲۶۳ تخت برای مقابله با موج جدید ویروس کرونا تجهیز و راه اندازی آزمایشگاه بیمارستان رازی به عنوان آزمایشگاه مرکز و استقرار سیستم اتوماسیون آزمایشگاه با بروز رسانی سیستم آزمایشگاهی موجود با ظرفیت پذیرش ۲ هزار تست در روز، تجهیز و راه اندازی آزمایشگاه بیمارستان حشمت در دست اقدام و تجهیز آزمایشگاه بیمارستان رودسر، فومن، تالش، لنگرود و آستارا از برنامه های این دانشگاه برای اصلاح زیرساخت های بیمارستان های استان در آینده نزدیک است.
با این حال به رغم کمبود زیر ساخت های بهداشتی درمانی و کمبود نیرو، بیماری کرونا در گیلان به خوبی مدیریت شد.
اما این تلاش ها فقط به بخش های دولتی و مانند آن محدود نشد و حضور و ورود قابل توجه و گسترده خیرین و گروههای مردمیدر روزهای سخت کرونایی در این استان نیز در این مدیریت مطلوب موثر بود و عده ای با کمک های نقدی یاریگر مردم شدند، تعدادی کارگاه های تولید ماسک راه اندازی کردند، عده ای کارخانه هایشان را به محل تولید اقلام بهداشتی ضروری تبدیل نمودند و برخی دیگر بسته های معیشتی تهیه کرده و در بین خانواده های متاثر از ویروس کرونا توزیع نمودند.
خیرین سلامت استان گیلان نیز لباس های یکسره ویژه ایزوله مورد نیاز بیمارستان ها، کپسول های اکسیژن، دستگاه های الکتروکاردیوگرافی، کمک تنفسی، پمپ سرم، ویلچر، دستکش های لاتکس، ماسک و غیره اهدا کردند.
در همان روزهای اول اوج بیماری کرونا در اوایل اسفندماه پارسال ۲۰ میلیارد تومان تنخواه از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تنها برای پیشگیری و مقابله با کرونا به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گیلان اختصاص داده شد.
خلاصه اینکه در روزهای طاقت فرسای کرونایی در استان گیلان، مردم و مسئولان همه برای مبارزه با ویروس کرونا و پیشگیری از انتشار آن در کنار هم با وجود کمبودها، بیماری را تحت مدیریت گرفتند، اکنون نیز برای مقابله با ویروس کرونا علاوه بر زیرساخت های بهداشتی درمانی به همکاری مردم نیاز است و باید این همکاری ها و توجه ویژه دولت و نیز مشارکت های مردمی تداوم یابد.
بر اساس آمارهای اعلامی از سوی وزارت بهداشت تاروز ۱۹ مرداد ماه بیش ۳۲۶ هزار نفر در کشور به ویروس کرونا مبتلا شده و بیش از ۱۸ هزار نفر جان باخته و تاکنون ۲۸۴ هزار و ۳۷۱ نفر هم بهبود یافته‌اند.