محمود شمسی از کاسبان این میدان وقتی فهمید خبرنگار هستم من را به حاشیه خیابان برد و آشغال ها و زباله های رها شده را نشان داد و گفت: چند سال قبل وقتی شروع به بازسازی میدان کردند، خوشحال شدیم که اینجا توریستی و آباد می شود و کار ما رونق می گیرد، اما الان فقط سرو صدا و آلودگی نصیب ما می شود.
وی با اشاره به محوطه داخل میدان مشتاق افزود: اینجا شده خوابگاه و پاتوق افرادی که به کرمان می آیند و جایی برای ماندن ندارند، تقریبا هر زمان شبانه روز شما بیایید افراد معتاد و غیر معتاد در میدان هستند.
این شهروند کرمانی با گلایه از مسئولان شهر اظهار داشت: میدان مشتاق اصلی ترین میدان شهر هست، اما هیچ نظم و انضباطی در آن نمی بینیم، با این وضعیت نباید انتظار داشته باشیم که این محل آباد باشد و رونق بگیرد.
وی با بیان اینکه تجمع افراد معتاد در این میدان چیز جدیدی نیست تصریح کرد: معتادان اغلب برای استعمال و یا تهیه به میدان می آیند و هر از چند وقتی آنها را جمع آوری می کنند، اما پس از مدت کوتاهی باز به این محل برمی گردند که باعث مشکلات زیادی هستند.
یکی از راننده تاکسی های خط مشتاق به میدان خواجوی کرمانی که خود را سعیدی معرفی می کند بابیان اینکه ۱۰ سال است که در این میدان کار می کند گفت: اینجا مرکز رفت آمد مردم هست که اغلب برای خرید می آیند، عده ای بی خانمان و معتاد در فصل تابستان میدان را پاتوق خود می کنند.
این شهروند کرمانی تاکید کرد: میدان محل مناسبی برای تردد رفت آمد بخصوص در شب نیست و ماموران انتظامی هر از چند وقت اراذل و معتادان را جمع می کنند، اما همه اینها موقتی هست و بساط قبلی دوباره برقرار می شود.
وی تصریح کرد: مشتاق میدان بسیار مهمی است که نباید وضعیتش اینطور باشد، حداقل فضای داخل میدان را بازسازی کنند و نگهبان برایش بگذارند.
داخل میدان می روم، خبر چاقو خوردن عکاس ایسنا باعث شد تا ریسک عکسبرداری را به جان نخرم، حدود۲۰ نفر داخل میدان روی چمن و زیر درخت نشسته یا دراز کشیده بودند، چهره هایی خسته و عاصی از گرما که اغلب نشان از غیر بومی بودن دارند.
پسر جوانی که لباس اهالی جنوب کرمان را به تن دارد می گوید: مادرم مریض است و در بیمارستان بستری شده، چون بیماری کرونا زیاد شده برای استراحت اینجا آمدم.
وی افزود: هیچ امکانات رفاهی در اطراف میدان برای مسافران وجود ندارد و مجبوریم تا باز شدن مسجد صبر کنم.
از پسر جوان در رابطه با حضور معتادان سوال می کنم جواب می دهد: فعلا که خبری از آنها نیست، اما همه می دانند مشتاق محل جمع شدن چطور آدم هایی است.
از داخل میدان خارج می شوم، کنار ایستگاه اتوبوس چشمم به زنی که چهره اعتیاد رنگ رویی بر او نگذاشته می افتد، جلو می روم، درخواست کمک می کند، پول نقد همراهم نیست به او می گویم خبرنگارم جواب می دهد: اگر خبرنگاری بنویس دوستدارم ترک کنم اما کمپ ها ما را نمی پذیرند و هر جا مراجعه کردم از من پول برای ترک می خواهند.
سوال می کنم چند وقت هست اعتیاد داری و مواد را از کجا تهیه می کنی؟ بی حال می گوید: چهار سال می شود، برای خرج مواد گاهی در خانه ها کار می کنم، اگر کار نباشد گدایی می کنم، مواد همه جا هست، همین مشتاق راحت می توانی جنس پیدا کنی.
زن معتاد اظهار داشت: من زیاد اینجا نمی مانم، میدان مشتاق راحت لو می روم، البته گاهی برای مصرف به داخل میدان رفته ام.
با خرید یک آبمیوه و کیک از زن معتاد جدا شدم، غروب فرا رسیده بود و میدان همچنان شلوغ از رفت آمد رهگذران و آدم هایی که بی تفاوت از کنارم گذر می کردند.
میدان مشتاق شهر کرمان در این روزهای گرم تابستانی میزبان مردمی است که از گرمای هوا به سایه درخت های کم شمار درون این میدان پناه می برند تا دمی بیاسایند، اما حضور و اجتماع افراد خلافکار و معتاد شهروندان را از رفتن به این مکان پشیمان می‌کند.
میدان مشتاق نبض اقتصاد و فرهنگ کرمان
از لحاظ جغرافیایی میدان مشتاق(شهدا) در شرق و بافت قدیمی و تاریخی شهر کرمان قرار گرفته است که بجز مزیت اقتصادی، برخی بناها و مراکز تاریخی این شهر همچون بازار قدمگاه، بنای مشتاقیه و مسجد جامع در مجاورت میدان قرار دارند که از جاذبه های گردشگری محسوب می شوند.
محل فعلی میدان مشتاق، قبل از تخریب حصار تاریخی شهر، در اوایل قرن چهاردهم خورشیدی، یکی از دروازه‌های شهر کرمان و گورستان شهر تاریخی، در آن قرار داشت که در نوسازی شهری به میدان بزرگی در انتهای خیابان شریعتی فعلی تبدیل شده است و جزو نقاط اصلی شهر کرمان شد.
اما پنج سال قبل طرح بازآفرینی بافت کهن شهری در این میدان اجرا شد و با محوطه سازی برای ۶ دروازه ورودی میدان سعی شد تا چهره قدیمی آن تغییر پیدا کند و ساماندهی نسبی در این مکان انجام شود، هر چند اجرای این طرح انتقادهایی از طرف کارشناسان شهرسازی و میراث فرهنگی به همراه داشت.
طی هفته و روزهای اخیر پخش تصاویر گروهی از معتادان در میدان مشتاق در فضای مجازی که آزادانه و بدون واهمه در روز روشن مشغول به استعمال مواد مخدر هستند، بازتاب و واکنش های انتقادی زیادی از عملکرد دستگاه های مسئول به همراه داشت.
در حالی که مسئولان از جمع آوری معتادان و پاکسازی میدان خبر می دادند، خبری مبنی بر زخمی شدن عکاس یک خبرگزاری از ناحیه دست بوسیله چاقو، توسط چند نفر از افراد معتاد انتشار پیدا کرد که جامعه رسانه ای کرمان خواستار برخورد جدی با این افراد در میدان مشتاق شد.
غفلت از معتادان متجاهر میدان مشتاق
در ماده ۱۵ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر و الحاق موادی به آن مصوب ۱۳۷۶ با آخرین اصلاحات مصوب نهم مرداد ۸۵، مجمع تشخیص مصلحت نظام،، معتادان مکلف شده‌اند برای ترک به مراکز مجاز دولتی یا غیردولتی یا خصوصی و یا سازمان‌های مردم‌نهاد درمان و کاهش آسیب که توسط مراجع رسمی و متولی درمان کشور تعیین می‌شوند، مراجعه کنند و معتادانی که داوطلبانه برای درمان مراجعه نکنند، مجرم شناخته می‌شوند.
برای اینکه معتادان به سهولت بتوانند از خدمات درمان مجاز و داوطلبانه بهره‌مند شوند، در تبصره دو این ماده وزارت رفاه و تأمین اجتماعی موظف شده است تا ضمن تأمین هزینه درمان و کاهش آسیب معتادان بی‌بضاعت، تمام هزینه‌های ترک اعتیاد را مشمول بیمه‌های پایه و بستری کند.
چنانچه بعد از فراهم شدن چنین امکاناتی گسترده، مناسب و ارزان، افراد معتاد برای درمان داوطلب نشوند، مشمول ماده ۱۶ قانون خواهند شد تا با استفاده از فشار قانون این افراد را نیز با اخذ قرار مناسب به الگوهای درمان اختیاری یعنی همان مراکز ماده ۱۵ سوق داد (تبصره ۲ ماده ۱۶)؛ یعنی قاضی او را ملزم کند که برای درمان خود اقدام کند. .
تنها پس از این مراحل اگر بازهم فرد معتاد حاضر نشد برای درمان خود اقدام کند و متجاهر شناخته شد وی را به مراکز ماده ۱۶ یا درمان اجباری ارجاع داد.
با توجه به اینکه معتادان حاضر در میدان مشتاق کرمان از نوع متجاهر اغلب شناخته می شوند، وظایف نهادهای مربوطه است تا پاکسازی این میدان را استفاده از قوه قهریه انجام دهند و نظارت های لازم را برای بازنگشتن این افراد به میدان انجام دهند.
هر چند مسئولان ذیربط بر اجرای ماده ۱۶ برای معتادان متجاهر مواد مخدر تاکید دارند، اما بیماری کرونا و تعطیلی این مراکز و برخی نواقص دیگر باعث غفلت از این گروه آسیب پذیر و آسیب زای جامعه شده است.
استاندار کرمان با اشاره به خالی بودن ظرفیت کمپ های ماده ۱۶ در این استان گفت: کمپ‌های ماده ۱۶ نگهداری معتادان متجاهر در سطح استان کرمان باید فعال شود و باید این افراد به سمت کمپ‌های ترک اعتیاد هدایت و نگهداری شوند.
محمدجواد فدایی تصریح کرد: شرایط نگهداری افراد در کمپ‌های ماده ۱۶ طبق پروتکل های بهداشتی است و نیروی انتظامی باید نسبت به جمع‌آوری این افراد از سطح شهر اقدام کرده و آنها را تحویل دهد.
وی اظهار داشت: اولویت جمع آوری معتادین با بی‌خانمانان، متجاهرها و بدون حامیان است و افرادی که توان مادی برای رفتن به مراکز ماده ۱۵ را نداشته و دستور قضایی دارند در مراکز ماده ۱۶ پذیرش شوند.
استاندار کرمان با اشاره به اینکه ظرفیت مراکز ماده ۱۶ استان کرمان ۱۵۰ نفر است تاکید کرد: درخواست داریم مجموعه سپاه ثارالله استان برای راه‌اندازی مراکز ماده ۱۶ در شهرستان‌های جیرفت و رفسنجان نیز ملنند کرمان اقدام کند همچنین یک مرکز ماده ۱۶ در سیرجان در نظر گرفته شده که باید موافقت دادستانی برای راه‌اندازی آن اخذ شود.
فرمانده انتظامی استان کرمان نیز با اعلام آمادگی این نیرو برای جمع آوری معتادان متجاهر گفت: تاکنون نیز در این رابطه اقدامات لازم در تعامل با دستگاه های اجرایی و قضائی انجام شده است.
سردار عبدالرضا ناظری افزود: افزایش مطالبه افکار عمومی برای جمع آوری معتادان متجاهر منجر به اجرای طرح جمع آوری این افراد شده و این طرح نیز در صورت تائید مراجع قضائی و اجرایی، تداوم خواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه از اسفندماه سال گذشته کار جمع آوری معتادان متجاهر در استان به دلیل شیوع بیماری کرونا متوقف شد، تاکید کرد: ظرفیت متناسب در سال ها و سنوات گذشته برای جمع آوری معتادان متجاهر ایجاد نشده است که این خلاء در اسرع وقت باید از سوی مسئولان مربوطه مرتفع گردد.
فرمانده انتظامی استان کرمان اظهار داشت: با شیوع بیماری کووید ۱۹ باید توجه میکردیم که معتادان، افراد آسیب پذیری بوده اند که امروز آسیب زا هستند و به عنوان منبعی برای شیوع کرونا به شمار می روند و لازم است که ساماندهی لازم در رابطه با این افراد انجام شود لذا در امر جمع آوری و نگهداری این افراد با توجه به بیماری کرونا، رعایت پروتکل های بهداشتی الزامی است.
وی با اشاره به این مطلب که باید ظرفیت لازم برای جمع آوری معتادان متجاهر در استان ایجاد شود، گفت: فرایند جمع آوری، نگهداری و اقدامات پس از دوران بازپروری در شرایط فعلی نیاز به توجه ویژه دارد.
رئیس کل دادگستری استان کرمان با اشاره به اینکه جمع آوری معتادان متجاهر یک مطالبه جدی مردمی است، گفت: پس از بازدید از حاشیه شهر کرمان و به منظور پاسخ به مطالبات مردم برای جمع آوری معتادان متجاهر، کار جدی و سریعی برای جمع آوری معتادان متجاهر آغاز شد زیرا با شیوع بیماری کرونا وتعطیلی مراکز ماده ۱۶ شاهد وضعیت نامناسبی در سطح شهر بوده ایم.
یدالله موحد با اشاره به این مطلب که تعطیلی مراکز ماده ۱۶ شاید دستگاه های متولی را دچار یک غفلت کرده که در دوران شیوع بیماری کرونا نباید این افراد را جمع آوری کرد، ادامه داد: این نوع نگاه منجر به لزوم واکنش سریع و عکس العمل جدی برای جمع آوری معتادان متجاهر شد.
وی تصریح کرد: اگر ظرف پنج ماه گذشته تدبیر شده بود و مقدمات و تمهیدات پذیرش افراد در مراکز ماده ۱۵ و ۱۶ فراهم گردیده بود، شاهد وضعیت کنونی در سطح جامعه نبودیم.
نماینده عالی قوه قضائیه در استان کرمان تاکید کرد: برای مراکز ماده ۱۵ و ۱۶ باید لایه های قرنطینه در نظر گرفته می شد تا نیروی انتظامی نیز کار جمع آوری این افراد را ادامه دهد.
وی خاطرنشان کرد: کاستی های انجام شده در پنج ماه گذشته برای ایجاد لایه های قرنطینه در مراکز ماده ۱۶ باید در اسرع وقت جبران شده و کار جمع آوری معتادان متجاهر با ظرفیت بالا در استان دنبال گردد.
هرچند نیروی انتظامی در چندروز گذشته اقدام به پاکسازی میدان مشتاق از معتادان و افراد مساله دار کرده است، اما با توجه به تجارب قبلی باید حل مساله به صورت ربشه ای در دستور کار قرار گیرد تا وضعیت این میدان مهم و تاریخی بهبود پیدا کند.