آیین عزاداری امام حسین (ع) همزمان با شیوع بیماری کرونا، بحثهای گسترده‌ای درباره نحوه برگزاری این مراسم در کشور به وجود آورده بود. برخی خواهان برگزاری سوگواری‌ها با همان سبک و سیاق هر ساله و برخی هم خواستار ممنوعیت برگزاری هرگونه مراسم عزاداری در این ایام بودند. دولت و ستاد مقابله با کرونا گرچه با انتقادها و مخالفت‌های دو گروه روبرو شد اما از همان ابتدا، تصمیم برگزاری آیینهای عزاداری با رعایت پروتکل های بهداشتی و مورد تایید وزارت بهداشت بود. حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری چهارم مرداد ماه در جلسه ستاد مقابله با کرونا تاکید بود: «دوگانگی «جان و نان» و «عزاداری و سلامت» غلط است، هر دو باید با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، در کنار هم باشند.»
با وجود تاکید رییس جمهوری اما مخالفت‌ها با این رویکرد دولت ادامه داشت، فضای مجازی و رسانه‌های عرصه اظهارنظرهای یک سویه در این زمینه بود. برخی حتی به قیمت سلامتی و جان مردم هم خواستار برگزاری آیینهای مرسوم عزاداری بودند و برخی دیگر دولت را به سبب تلاش برای برگزاری این مراسم‌ها مورد انتقاد و کنایه قرار می‌دادند. اهمیت موضوع و بحثهای درگرفته در این حوزه سبب شد که رهبر معظم انقلاب روز جمعه دهم مردادماه و همزمان با عید قربان درباره آن سخن بگویند. ایشان در بخشی از بیانات خود با تاکید بر اینکه همه سوگواران حسینی موظف هستند به هرچه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام می‌کند، عمل کنند، تصریح کردند: در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که ستاد ملی کرونا اعلام می‌کند. بنده هر چه آنها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه و تاکید من به همه عزاداران، هیات‌ها، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی کرونا باید رعایت شود، چرا که اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد.»
پس از رهنمودها و تاکیدات رهبر انقلاب بسیاری از مسوولان، اشخاص و گروه‌های مذهبی بیانات ایشان را راهنمای عزاداری‌های محرم امسال دانستند. رییس جمهوری روز شنبه در جلسه ستاد مقابله با کرونا ضمن اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب متواضعانه فرمودند که خود من هم به آنچه که ستاد می‌گوید عمل کرده و آن را اجرا می‌کنم، تصریح کرد: «ایشان در بیانات خود تاکید کردند که مرجع نهایی که متولی امر سلامت جامعه است، ستاد ملی مبارزه با کرونا است. این به این معنا است که آدرس را عوض نکرده و مسیر را اشتباه نرویم و از این خانه به آن خانه نگردیم بلکه فقط یک خانه است که مرجعیت دارد و آن ستاد ملی مبارزه با کرونا است.»
آیت‌الله «سید احمد خاتمی» عضو هیات رییسه مجلس خبرگان رهبری حفظ سلامت را یک واجب عقلی و شرعی عنوان کرد و گفت: مبنای سخن رهبر انقلاب درباره ملاک بودن ستاد ملی مقابله با کرونا این است که حفظ سلامت یک واجب عقلی و شرعی است. بیانات ایشان برای روسای مجالس عزاداری و هم خطبا و مداحان فصل‌الخطاب است.»
شورای هیئات مذهبی کشور هم درباره مجالس محرم و تجمعات مذهبی و عمل به رهنمودهای مقام معظم رهبری بیانیه‌ای صادر و تاکید کرد: «پیرو دستور اکید مقام معظم رهبری و ولی امر مسلمین برگزاری هرگونه تجمع و فراخوان در سطح هر نقطه از کشور، بدون موافقت و تایید ستاد ملی کرونا و ستادهای استانی، تحت عنوان هیات‌های مذهبی که مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد، ممنوع بوده و عواقب آن به عهده برگزار کنندگان خواهد بود و هوشیاری هرچه بیشتر ارادتمندان و محبان اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) و مردم ولایت مدار در این ایام بیش از پیش ضروری است.»
هیات‌های مذهبی بسیاری از شهرهای کشور هم در راستای همکاری با وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا در بیانیه‌های مختلفی بر تغییر نحوه برگزاری مراسم‌های عزاداری مطابق با شرایط کرونایی تاکید کردند. برخی از مداحان سرشناس کشور هم در توییت‌ها یا گفت و گوهایی اعلام کردند از رهنمودهای رهبر انقلاب تبعیت خواهند کرد.
آسیب‌های دوگانه‌سازی محرم و کرونا
تجمع و برگزاری مراسم‌هایی با حضور تعداد زیادی از افراد، از خطوط قرمز ستاد مقابله با کروناست اما همین تجمع و حضور مردم یکی از الزامات برگزاری آیینهای سوگواری برای امام حسین (ع) است. کنار هم قرار گرفتن این دو گزاره در محرم کرونایی امسال، هم برای دولت به عنوان متولی و مسوول جان مردم دشوار است و هم جامعه ای که قرن‌هاست به این نوع از سوگواری عادت کرده اند. در چنین شرایطی بستر برای ایجاد دوگانه‌های کاذبی چون سلامت مردم و عزاداری مذهبی برای دشمنان بیش از پیش فراهم می شود. شاید به همین دلیل است که «علی ربیعی» سخنگوی دولت در توییتی تاکید کرده است: «نکند خدای ناکرده جان انسانی بر اثر کرونا گرفته شود و فرصت مشارکت در عزاداری‌های سال‌های آینده را نیابد. تردید ندارم که گسترش بیماری کرونا بر اثر عزاداری‌های بدون مراعات اصول بهداشتی، درد و تلخی نقدهای مجامع جهانی بهداشت و بدخواهان علیه دین و مذهب تشییع را نیز بر آنها خواهد افزود.»
دهه نخست محرم امسال ایران و شیعیان آن بیش از هر زمان دیگری در ذره‌بین رسانه‌های بیگانه قرار خواهند گرفت تا کوچکترین حرکت اشتباهی در بوق و کرنای این رسانه‌ها تبدیل به اهرم فشار تازه‌ای برای مردم شود. برای برچیدن چنین بستری هم مردم و هم مسوولان باید از نحوه عملکرد رهبر انقلاب در شش ماه گذشته درس بگیرند. ایشان از همان ابتدا اصل را بر رعایت پروتکل‌های وزارت بهداشت نهادند. دیدارهای مردمی لغو و حتی اجازه تجمع گروه‌ها و افراد برای دیدارهای تصویری با ایشان هم داده نشد. سفر مرسوم ایشان به مشهد در ایام عید نوروز لغو شد، سخنرانی‌ها در مناسبت‌های مختلف تصویری و با رعایت پروتکل‌ها انجام شد و تنها دیدار با مقامات خارجی هم با بیشترین تمهیدات و پروتکل‌های صورت گرفت. با این توصیفات بیانات ایشان درباره محرم هم در راستای اقدامات چند ماه گذشته و مطابق با پروتکل‌ها و توصیه‌های ستاد مقابله با کرونا بوده است.
سه ضلعی مهم محرم در روزهای کرونایی
تدبیر دولت، مسوولیت پذیری عزاداران و عملکرد هیات‌ها و نهادهای مذهبی در طول ماه‌های محرم و صفر سه ضلعی است که با رعایت هرکدام از آن ها هم آمار مبتلایان به کرونا افزایش خطرناک و غیر قابل پیش‌بینی نخواهد داشت و هم عزاداری و مراسم‌های سوگواری مردم برگزار می‌شود. برای برگزاری عزاداری‌ها هم پیشنهاداتی از سوی هیات‌های مذهبی، رسانه‌ها و مردم مطرح شده و خواهد شد. کمیته اطلاع رسانی ستاد ملی مبارزه با کرونا چهارشنبه هفته گذشته در اطلاعیه شیوه نامه‌های بهداشتی در ۶ شش بند برای برگزاری مراسم عزاداری محرم را منتشر کرد و از مردم، سخنرانان و مسوولان هیات‌های مذهبی خواست آن را رعایت کنند. اما با وجود این توصیه‌ها «علیرضا رئیسی» معاون وزیر بهداشت باز هم تاکید کرده است: «پروتکل عصای جادویی نیست، اگر رعایت نشود، هیچ کاره است. زمانی می‌توانیم به پروتکل‌ها امید داشته باشیم که به طور دقیق رعایت شوند.» دولت بر اساس اعلام رییس جمهوری از هفته آینده پروتکل‌های برگزاری مراسم ماه محرم را ابلاغ خواهد کرد اما تضمین اجرای آنها بیش و پیش از آنکه وابسته به دستور العمل‌های ابلاغی باشد، نیازمند همراهی مردم و متولیان مراسم عزاداری است.