با توجه به اینکه صید ماهی و دیگر آبزیان از منابع آبی زمین به صورت مداوم در حال افزایش و جمعیت این جانوران در کنار صید و دیگر عوامل در حال کاهش است، نیاز است که غذای دریایی مورد نیاز جمعیت رو به رشد کره زمین از منابع دیگری تامین شود.
آبزی‌پروری، ابزاری برای پُر کردن شکاف ایجاد شده بین عرضه و تقاضای غذاهای دریایی است.
پرورش ماهی راه حلی مطمئن برای تغذیه پایدار جمعیت رو به رشد جهان و دسترسی نسل‌های آینده به منابع پروتئینی سالم و سازگار با محیط زیست است.
در حقیقت آبزی‌پروری به عنوان صنعتی آبی که به صورت الزام وابسته به دریا نیست، این پتانسیل را دارد که سلامتی انسان را بهبود ببخشد.
چهارمحال و بختیاری به دلیل وجود منابع آبی، کارخانه‌های تولید خوراک آبزیان، کارخانه‌های فرآوری و بسته‌بندی ماهی و وجود کارشناسان و متخصصان متعهد در زمینه شیلات، توانسته است خود را به عنوان قطب نخست تولید ماهیان سردآبی در بیش از یک دهه اخیر معرفی کند.
عملکرد استان در زمینه تولید ماهیان سردآبی به گونه‌ای بوده است که به گفته رییس سازمان شیلات کشور از مجموع ۱۷۳ هزار تن ماهی سردآبی کشور، ۱۳ درصد در چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود.
افزایش ۷۸ درصدی تولید ماهی در چهارمحال و بختیاری
مدیر شیلات جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با ایرنا تعداد مزارع منفرد پرورش ماهی در استان به روش آبراهه‌ای را حدود ۴۰۰ مزرعه عنوان کرد و اظهار داشت: سالانه ۲۲ هزار و ۱۱۵ تن ماهی در استان تولید می‌شود.
پرویز منصوری افزود: میزان تولید ماهیان سردآبی استان از حدود ۱۸ هزار تن در سال ۹۲ به ۲۳ هزار تن در سال گذشته افزایش یافته است.
با این حال این روزها آبزی‌پروران استان به دلیل گرانی خوراک آبزیان، گرانی بچه ماهی و نبود قیمت مناسب برای فروش محصول از اوضاع خود ناراضی و از مسئولان گلایه‌مند هستند.
غذای ماهی گران و قیمت خرید ماهی ارزان است
علی کیهانی، یکی از پرورش‌دهندگان ماهی در روستای "آب‌سرده" شهرستان اردل در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: با توجه به مناسب بودن بستر و فراهم بودن آب و زمین در سال ۷۸ واحد پرورش ماهی خود را با ظرفیت ۱۵ میلیون قطعه بچه ماهی و تولید سالانه ۳۴۰ تن ماهی قزل‌آلا، احداث و شروع به فعالیت در این زمینه کردم.
وی میزان اشتغال واحد خود را با توجه به فصلی بودن پرورش ماهی بین ۱۵ تا ۲۰ نفر عنوان کرد و افزود: دوره پرورش ماهی بستگی به دمای آب دارد هر قدر دما کمتر باشد، طول دوره پرورش بیشتر می‌شود اما به طور کلی پرورش ماهی قزل‌آلا بین ۱۲ تا ۱۵ ماه طول می‌کشد.
وی به مشکلات پیش‌آمده این روزها برای حرفه پرورش ماهی در استان اشاره و بیان کرد: متاسفانه غذای ماهی خیلی گران شده و برای ما صرفه اقتصادی ندارد به گونه‌ای که در پرداخت تسهیلاتی که از بانک گرفته نیز دچار مشکل شده‌ام و نیازمند حمایت دولت هستیم.
این پرورش‌دهنده ماهی قزل‌آلا با بیان اینکه در سال یک مرتبه ماهی تولید می‌شود، تصریح کرد: متاسفانه این روزها خرج و دخل ما با هم نمی‌خواند، در حالی که قیمت ماهی کیلویی۲۱ تا ۲۲ هزار تومان است که بدون دستمزد کارگر برای یک کیلوگرم ماهی ۲۵ هزار تومان باید غذای ماهی هزینه کنیم و با این شرایط تولید ماهی سودی ندارد.
کیهانی، با اشاره به وجود سالن تکثیر در این مزرعه، خاطر نشان کرد: پیش از این تخم چشم‌زده ماهی خودمان تولید می‌کردیم و البته از محصولات اسپانیایی و فرانسوی نیز استفاده می‌کردیم، اما با حذف ارز دولتی، دیگر تخم چشم‌زده ماهی وارد کشور نشد.
وی یادآور شد: سال گذشته سیل خسارت‌هایی به مزارع پروش ماهی وارد کرد و منتظریم تسهیلات به صورت بلاعوض برای جبران خسارت پرداخت شود.
این پرورش‌دهنده ماهی با انتقاد از عملکرد بیمه در خصوص چگونگی پرداخت خسارت، تصریح کرد: چون بیمه خسارت را به صورت مترمربع و کیلویی پرداخت می‌کند، اکنون یک قطعه بچه ماهی ۲۰ گرمی ۱۴ هزار ریال قیمت دارد اما در صورتی که ماهی آسیب ببیند بیمه خسارت را قطعه‌ای حساب نمی‌کند.
پرورش‌دهندگان ماهی نیاز به حمایت جدی دارند
صادق خلیل طهماسبی، یکی دیگر از پرورش‌دهندگان ماهی در استان است که با اجاره استخر پرورش ماهی در این حرفه فعالیت می‌کند و ۵۰ نفر نیروی شاغل دارد.
وی با بیان اینکه قیمت ماهی مشکل امروز پرورش‌دهندگان ماهی است، تصریح کرد: قیمت تمام شده ماهی ۲۵۰ هزار ریال و برای عده‌ای هم که استخر اجاره‌ای دارند ۲۷۰ هزار ریال است، ولی دلالان در میدان بعثت تهران، ماهی را کیلویی ۱۸۰ تا ۱۹۰ هزار ریال از تولیدکننده خریداری می‌کنند.
طهماسبی ادامه داد:هم‌اینک شرایط برای پرورش‌دهندگان ماهی در استان نسبت به گذشته سخت‌تر شده است و اگر حمایت نشوند درآسیب خواهند دید.
وی تصریح کرد: پرورش‌دهندگان گران فروشی نمی‌کنند یا قصد ندارند ماهی را با قیمت بالا به دست مصرف‌کننده برسانند، مساله این است که قیمت برای تولیدکننده گران تمام می‌شود.
این پرورش‌دهنده ماهی، به گرانی خوراک آبزیان اشاره و خاطر نشان کرد: قیمت هر کیلوگرم خوراک آبزیان ۱۲۰ هزار ریال و ضریب تبدیل ماهی ۱/۵ است، یعنی یک کیلو و ۵۰۰ گرم خوراک یک کیلوگرم گوشت تولید می‌کند، اما قیمتی که ماهی ر ا پرورش‌دهنده خریداری می‌کنند، فقط پول هزینه شده برای تامین خوراک است و مابقی هزینه‌ها شامل دستمزد کارگر، پول استخر، خرید بچه ماهی و دیگر هزینه‌های کار ، باعث افزیش قیمت تمام شده ماهی می‌شود.
طهماسبی، با بیان اینکه کارخانه‌های بسته‌بندی آبزیان نیز ماهی با وزن ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم را خریداری می‌کنند، ادامه داد: وزن بالاتر از این میزان برای آنها صرفه اقتصادی ندارد، علاوه بر اینکه مردم بیشتر ماهی را به صورت تازه خریداری می‌کنند.
وی تصریح کرد: ماهیان بسته‌بندی نیز بیشتر برای ارگان‌ها، دانشگاه‌ها و مراسم‌ها سفارش داده می‌شود، اما اکنون با شیوع کرونا فروش آنها نیز دچار مشکل شده است.
طهماسبی، میزان تولید ماهی سالانه خود را در استخر و قفس یک هزار تن اعلام و بیان کرد: بچه ماهی مورد نیاز را از مرکز تکثیر استان خریداری می‌کنیم که آن هم قیمت بالایی دارد، پس از حذف ارز دولتی در واقع بچه ماهی را به ما گران می‌دهند و برای ما صرفه ندارد.
انتظار حمایت از سوی مسئولان داریم
این پرورش‌دهنده ماهی با تاکید بر شرایط اقتصادی وضعیت پرورش‌دهندگان، بیان کرد: پرورش‌دهندگان ماهی ناراضی هستند و انتظار است مسئولان پیگیر مشکل این تولیدکنندگان باشند.
طهماسبی یادآور شد: اعلام شد کسانی که کارگرانشان را بیکار نکرده باشند می‌توانند تسهیلات بگیرند، اما بعد از ثبت‌نام و مراجعه به بنده گفتند چون مزرعه پرورش ماهی، پروانه بهره‌برداری و پروانه دامپزشکی به نام شما نیست تسهیلاتی به شما تعلق نمی‌گیرد.
وی، با بیان اینکه بیمه در پرداخت خسارت سختگیری دارد، یادآور شد: زمانی که پرورش‌دهنده ماهی می‌خواهد مجموعه را بیمه کند، چندان مدرکی درخواست نمی‌شود و کار آسان است اما برای پرداخت خسارت همه مدارک و پروانه‌ها را می‌خواهند.
بیش از ۶۰ درصد هزینه پرورش ماهی برای خوراک است
مدیرعامل اتحادیه آبزی‌پروران چهارمحال و بختیاری نیز در گفت و گو با ایرنا، نبود بازار، قیمت ارزان ماهی و گرانی مواد اولیه را از مهمترین مشکلات صنعت آبزی پروری استان برشمرد و گفت: قیمت تمام‌شده یک کیلو ماهی ۲۵۰ هزار ریال است، اما ماهی از روی ناچاری با قیمت ۱۹۰ تا ۱۸۰ هزار ریال سر استخر برای بازار بعثت تهران به فروش می‌رسد، چون به دلیل گرانی خوراک آبزیان، نه می‌توان ماهی را در استخر نگهداشت و نه می‌توان به آنها غذا نداد.
سید میرمحمد عبدالهی، با بیان اینکه به دلیل کمبود مواد اولیه کیفیت خوراک آبزیان نیز کاهش یافته است، افزود: در شرایط طبیعی به ازای یک کیلو و ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم خوراک می‌توان یک کیلو گوشت ماهی تولید کرد اما گاهی تا یک کیلو و ۶۰۰ گرم خوراک برای تولید یک کیلو ماهی مصرف می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بیش از ۶۰ درصد هزینه‌های پرورش ماهی مربوط به خوراک آبزیان است، تصریح کرد: طبق کارشناسی که ما انجام دادیم قیمت تمام شده دقیق ماهی ۲۴۵ هزار ریال است، اما فروش آن ۱۸۰ تا ۱۹۰ هزار ریال است این اختلاف قیمت پرورش‌دهنده را کیلویی ۶۰ تا ۷۰ هزار ریال متضرر می‌کند.
مزارع پرورش ماهی در شرایط سختی قرار دارند
وی به تعطیلی ۲ مزرعه پرورش ماهی و ضرر سه میلیارد ریالی خود به دلیل نبود بازار مناسب برای ماهی اشاره و بیان کرد: حداقل ۳۰ تا ۴۰ درصد مزارع پرورش ماهی استان به دلیل مشکلاتی که ذکر شد، تعطیل شده‌اند.
مدیرعامل اتحادیه آبزی‌پروران چهارمحال و بختیاری به مساله تخم چشم‌زده ماهی اشاره و تاکید کرد: حذف یارانه واردات تخم چشم‌زده ماهی، سبب شده که تخم چشم‌زده با قیمت چند برابر به دست پرورش‌دهنده برسد.
وی ادامه داد: تا سال گذشته ارز دولتی به تخم چشم‌زده ماهی اختصاص می‌یافت، اما با حذف آن ،قیمت بچه ماهی گران شد و این هم یکی دیگر از مشکلات آبزی‌پروران است.
مدیرعامل اتحادیه آبزی‌پروران چهارمحال و بختیاری بیان کرد: تولید تخم چشم‌زده داخل کشور کم است و نیاز پرورش‌دهندگان بیشتر از خارج کشور تامین و اینجا تبدیل به بچه ماهی و فروخته می‌شود.
عبدالهی، با بیان اینکه ۸۰درصد پرورش‌دهندگان ماهی از تخم چشم‌زده خارجی استفاده می‌کنند، تاکید کرد: کیفیت تخم چشم‌زده تولیدشده در کشور به دلیل اینکه هنوز اصلاح نژاد روی آنها انجام نشده است با نمونه خارجی یکسان نیست ، بچه ماهی حاصل از تخم چشم‌زده خارجی دارای سرعت رشد و کیفیت بهتری است.
وی با اشاره به اینکه کرونا تاثیر زیادی روی صنعت آبزی‌پروری داشته است، خاطر نشان کرد: شیوع کرونا سبب تعطیلی تالارها، دانشگاه‌ها و دیگر مراسم‌ها شده است، بنابراین تقاضا برای مصرف ماهی نیز کم شده است، ضمن اینکه صادرات نیز انجام نمی‌شود اما پیش از این بازار ماهی رونق خوبی داشت، اینک همه مشکلات دست به دست هم داده و آبزی‌پروری با مشکل روبرو شده است.
هموار شدن مسیر صادرات راهکاری برای کاهش زیان آبزی‌پروران
مدیرعامل اتحادیه آبزی‌پروران چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: مشکلات خود را به صورت کتبی و شفاهی به سازمان شیلات کشور، جهاد کشاورزی استان و وزارت کشاورزی انعکاس داده‌ایم.
عبدالهی، به فعالیت چند واحد بسته‌بندی و فرآوری ماهی در استان اشاره کرد و گفت: این واحدها نیز ماهی را به قیمت ارزان می‌خرند و این برای مزرعه‌دار به صرفه نیست.
وی تاکید کرد:باز شدن مسیر صادرات می‌تواند تا حدودی از مشکلات آبزی پروران بکاهد.
مدیرعامل اتحادیه آبزی‌پروران به مساله بیمه مزارع پرورش ماهی اشاره و بیان کرد: برخی از مزارع بیمه نیستند، چون تاکنون تجربه ضرر و زیان را نداشته‌اند ولی مقرر شده است که از این پس پرورش‌دهندگان ماهی به صورت اجباری مزارع خود را بیمه کنند.
عبدالهی تاکید کرد: خسارت سیل به کسانی که شرایط لازم را داشته‌اند تا حدودی پرداخت شده است.
تلاش برای راه‌اندازی مرکز تولید بچه ماهی اصلاح‌نژادشده در استان
مدیر شیلات و آبزیان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه سالانه حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون قطعه تخم چشم‌زده بچه ماهی در استان تولید می‌شود، تصریح کرد: استان سالانه به بیش از ۱۰۰ میلیون قطعه تخم چشم‌زده بچه ماهی دارد که در حال حاضر مازاد نیاز استان از دیگر استان‌ها تامین می‌شود.
وی تاکید کرد: با توجه به میزان نیاز استان به تخم چشم‌زده بچه ماهی می‌توان با ایجاد مرکز تولید بچه ماهیان اصلاح نژادشده و عاری از بیماری (SPF) این نیاز را برطرف کرد.
پرویز منصوری با بیان اینکه برای این کار نیاز به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است، خاطر نشان کرد: در این زمینه رایزنی‌هایی انجام شده است و در صورت تامین سرمایه‌گذار مرکز تولید بچه ماهی اصلاح‌نژادشده در استان راه‌اندازی می‌شود.
مکانیزه‌کردن مزارع پرورش ماهی راهی برای افزایش میزان تولید در واحد سطح
مدیر شیلات و آبزیان چهارمحال و بختیاری به اثرات خشکسالی بر این صنعت اشاره کرد و گفت: آب، عامل و فاکتور اصلی در پرورش آبزیان است، بنابراین بدون شک خشکسالی می‌تواند به عنوان یک عامل محدود کننده در این زمینه مطرح باشد.
منصوری ادامه داد: می‌توان با مکانیزه کردن مزارع و استفاده از تجهیزات مناسب میزان بهره‌وری آب و به دنبال آن میزان تولید در واحد سطح را افزایش داد.
وی به ضرورت شناخت و رفع مشکلات آبزی‌پروران در استان برای تحقق اهداف اشاره و تصریح کرد: پیش‌بینی می‌شود میزان تولید ماهی در استان تا افق ۱۴۰۴ به بیش از ۲۵ هزار تن در سال افزایش یابد.
مدیر شیلات و آبزیان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه آبزی‌پروری نیز همانند سایر فعالیت‌های تولیدی نیاز به سرمایه ثابت و در گردش دارد، خاطر نشان کرد: در حال حاضر تا حدود ۸۰ درصد از حجم سرمایه‌گذاری برای متقاضیان در صورت تامین اعتبار از طریق تسهیلات قابل تامین است.
منصوری، ارزش مجموع محصول تولیدی استان در سال ۹۸ را بیش از چهار هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال عنوان و بیان کرد: ورود سرمایه در بخش آبزیان می‌تواند سهم قابل توجهی در اشتغال و توسعه استان داشته باشد.
وی به ضرورت توسعه صنعت آبزی‌پروری به دنبال افزایش جمعیت و نیاز به تامین مواد غذایی اشاره و تصریح کرد: توسعه آبزی‌پروری نوین و استفاده بهینه از منابع آبی به توسعه این امر کمک قابل توجهی می‌کند.
پرداخت بیش از یک میلیارد ریال غرامت به آبزی‌پروران استان به دنبال سیل
مدیر صندوق بیمه محصولات کشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به پرداخت خسارت سیل سال گذشته به آبزی‌پروران خسارت‌دیده استان، تصریح کرد: کسانی که محصول خود را بیمه کرده بودند در کوتاهترین زمان ممکن خسارت پرداخت شد کسانی که می‌گویند خسارتی به آنها پرداخت نشده است بیمه نداشته‌اند.
کریمزاده افزود: بیش از یک میلیارد ریال خسارت به سه واحد آسیب‌دیده بر اثر سیل گذشته پرداخت شد.
کریمزاده به مدارک مورد نیاز برای بیمه واحدهای پرورش ماهی اشاره و بیان کرد: در شروع کار متقاضی باید پروانه بهره‌برداری معتبر، مجوز و گواهی سلامت و موجودی آبزیان را برای بیمه واحد آبزی پروری خود ارائه دهد.
مدیر صندوق بیمه محصولات کشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه خسارت برحسب مترمربع پرداخت می‌شود، تصریح کرد: بیمه و پرداخت خسارت واحدهای پرورش ماهی بر حسب مترمربع است.
کریمزاده ادامه داد: مزرعه‌دار زمان بیمه محصول، آمار ماهیان خود را اعلام می‌کند ،زمانی هم که خسارت به محصول وارد شود، ماهی وزن و پس از به دست آوردن میانگین وزنی، این عدد به قطعه و در نهایت به مترمربع تبدیل و خسارت برحسب مترمربع بیان می‌شود و سپس براساس جداول میزان خسارت محاسبه می‌گردد.
بیمه ۲۱ واحد آبزی‌پروری چهارمحال و بختیاری در سال زراعی ۹۹-۹۸
وی با اشاره به اینکه این صندوق تنها موجودات زنده را بیمه می‌کند، خاطر نشان کرد: در سال زراعی ۹۹-۹۸ تعداد ۲۱ واحد آبزی‌پروری استان محصول خود را بیمه کرده‌اند.
مدیر صندوق بیمه محصولات کشاورزی چهارمحال و بختیاری در ادامه به علل بی‌تمایل آبزی‌پروران برای بیمه محصول خود اشاره و بیان کرد: آبزی‌پرورانی که سابقه چندین ساله دارند اعلام می‌کنند که غرامتی که صندوق پرداخت می‌کند برای آنها به صرفه نیست و غرامت‌های خیلی بیشتر باید باشد، یعنی غرامت تمام خطر را باید دریافت کنند، این مساله ساز و کار اساسی می‌خواهد که خود صندوق بیمه و دولت باید اعتبارات بیشتری در این زمینه بپردازند که ما بتوانیم خسارت بیشتری پرداخت کنیم.
کریمزاده ادامه داد: قبل از شیوع کرونا برنامه‌هایی را برای ترغیب آبزی‌پروران به صورت شهرستانی با همکاری جهاد کشاورزی شهرستان‌ها شروع کرده بودیم که علاوه بر بازدید تک به تک، جلساتی را نیز برای آنها برگزار کنیم، متاسفانه با شروع بیماری کرونا موفق به تکمیل این کار نشدیم.
مدیر صندوق بیمه محصولات کشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه یکسری کارها برای بیمه اجباری محصولات کشاورزی در مرکز در حال انجام است، ادامه داد: در بحث دام ،بیمه پایه اجباری شده است و در خصوص برخی دیگر از محصولات کشاورزی نیز این کار در حال انجام است به گونه‌ای که از امسال بیمه گندم به نوعی اجباری می‌شود.
مشکلی در بحث بیمه‌کردن آبزیان وجود ندارد
مدیر آبزیان و شیلات جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه در بحث بیمه‌کردن آبزیان مشکلی وجود ندارد، بیان کرد: کارگاه‌های تولید و تکثیر ماهی براساس ضوابط موجود بیمه می‌شوند، علت راغب نبودن برخی از آبزی‌پروران برای بیمه این است که آنها می‌گویند غرامتی که پرداخت می‌شود با خسارتی که به ما وارد شده همخوانی ندارد، البته این هم عادی است.
منصوری تصریح کرد: آبزی‌پروران اگر بخواهند خسارت بیشتری به آنها پرداخت شود باید سهم بیشتری از بیمه متقاضی را بپردازند تا خسارت بیشتری نیز به آنها پرداخت شود، که در همین راستا هماهنگی‌های لازم با بیمه انجام شده است که چنانچه خود تولیدکننده ماهی راضی باشد میزان سهم خود را بیشتر کند.
پایانه مبدا و مقصد، طرحی برای متعادل‌سازی تولید و عرضه ماهی در استان
وی همچنین به برگزاری جلساتی برای حل مساله بازار آبزی‌پروران اشاره و خاطر نشان کرد: در این جلسات به منظور تولید و عرضه متناسب ماهی به بازار مصوب شد که بخش خصوصی طرح پایانه مبدا و مقصد را تشکیل دهد.
مدیر شیلات و آبزیان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: با شیوع کرونا و حذف برخی مراسمات و اجتماعات،تعادل بین عرضه و تقاضا به هم خورد و از آنجا که قیمت به عرضه و تقاضا مرتبط است با زیاد شدن عرضه و کم بودن تقاضا قیمت کاهش یافت.
منصوری تاکید کرد: باید برنامه‌ریزی به گونه‌ای باشد که هم حق مصرف‌کننده و هم حق تولیدکننده حفظ و رعایت شود.
وی ترویج مصرف آبزیان را یکی دیگر از برنامه‌ها عنوان و بیان کرد: سال‌های قبل جشنواره‌هایی برای بالا بردن سرانه مصرف آبزیان داشتیم که این خودش به بالا بردن سرانه مصرف و متناسب‌سازی قیمت ماهی کمک می‌کرد.
مدیر امور شیلات و آبزیان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری یادآور شد: برای بحث صادرات نیز با توجه به پتانسیلی که استان در بحث آبزیان دارد رایزنی‌هایی انجام شده است.
به گزارش ایرنا، سالانه یک میلیون و ۵۰۰هزار تن انواع محصولات کشاورزی در استان تولید می شود که حدود ۲۳ هزار تن آن در بخش شیلات و ماهیان سردآبی است.