مدت زمان زیادی به آغاز ماه محرم باقی نمانده و همانند سال‌های گذشته دلباختگان مکتب عاشورا برای عزاداری و سخن گفتن و شنیدن از قیام امام حسین(ع) کم‌طاقت و منتظرند. اهمیت عاشورا در فرهنگ و هویت ایرانی، حضور و مشارکت اکثر مردم در مراسم‌های این ماه و همچنین شکل‌گیری اجتماع‌های عظیمِ میلیونی باعث شده چالش‌ها و سوالاتی در مورد همزیستی این مراسم‌ها با وضعیت شیوع کرونا مطرح شود، مخصوصا اینکه ستاد ملی کرونا اجتماع بیش از ده نفر را ممنوع کرده و بر اساس این دستورالعمل؛ تمام تجمعات، همایش‌ها و نشست‌ها لغو شده و به صورت مجازی برگزار می‌شود.
این سوالات و دغدغه‌ها مورد توجه ویژه مسئولان و ستاد ملی کرونا قرار گرفته و مسئولان در این زمینه با برگزاری جلساتی به دنبال برگزاری مراسم عزاداری همراه با رعایت الزامات بهداشتی‌اند. تراکم جمعیت، عدم فاصله بین مردم در این مراسم‌ها، تجمع در فضای بسته و اهدای نذورات از جمله مسائلی است که می تواند در انتقال ویروس کرونا موثر واقع شده و باعث آسیب رسیدن به خیل عظیمی از مردم شود. بنابراین باید چاره‌ای برای این مسائل اندیشده و ابلاغ شود.
دوگانه علم و دین ممنوع
«حسن روحانی» رئیس جمهور و رئیس ستاد ملی کرونا با نزدیک شدن به ایام ماه محرم، هفته گذشته با تاکید بر این نکته که هیچ‌کس نمی‌تواند میان دین و علم فاصله ایجاد کند، اظهار امیدواری کرد امسال فضای محرم با تلاش همه متولیان و مردم فضایی حسینی، عاشورایی و توام با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی باشد.
با اعلام این موضع ستاد از سوی دکترروحانی، طیف‌های مختلف شروع به انتقاد و حمله به این تصمیم کردند. حملات برخی جریانات که با اهداف سیاسی و شخصی به این تصمیم حمله می‌کردند چندان در بین مردم مقبولیت نیافت. اما در این بین طیفی از متخصصان داخل کشور هم بودند که به دلایل مختلف معتقد بودند نمی‌توان در مراسم‌های ماه محرم نکات بهداشتی را رعایت کرد و از این عدم رعایت منجر به مشکلات حادی خواهد شد.
این وضعیت باعث نگرانی طیف گسترده‌ای از مردم شد و این سوال را در جامعه پررنگ کرد که اگر واقعا امکان رعایت نکات بهداشتی و پروتکل‌ها نیست پس چرا ستاد ملی کرونا اعلام کرده که مراسم عزاداری برگزار می‌شود و آیا در این بین، فشار گروه‌هایی موثر واقع و باعث انفعال ستاد شده است؟
این گروه از متخصصان معتقد بودند که امسال باید مراسم به صورت مجازی برگزار و از ظرفیت صدا و سیما و اینترنت برای عزاداری استفاده شود. احیای هیات‌های خانوادگی که در دهه‌های گذشته در کشور پرنگ بوده اما در سال‌های اخیر کم رمق شده هم از دیگر پیشنهادات این گروه بود. در مورد نذری هم این متخصصان معتقدند که باید مواد غذایی و خوراکی امسال استفاده نشود و اقلام بهداشتی نذر شود.
در میان نقدها و حمله‌ها، تعریف روحانی از باشکوه برگزار شدن مراسم محرم دیده نشد و تعبیر به حضور گسترده جمعیت شد. در حالی که رئیس جمهوری توضیح داد که برای ماه محرم باید به نحوی عمل کنیم تا بهانه‌ای در اختیار دشمنان قرار نگیرد و گفت: عزاداری امام حسین (ع) در شهرها و روستاها در همه مناطقی که وضعیت قرمز و زرد و سفید وجود دارد، اما با تراکم کمتر و رعایت فاصله‌گذاری انجام شود. تراکم در مراسم عزاداری امام حسین (ع) طوری که جمعیت زیادی در یک فضای کوچک باشند نباید بوجود بیاید و پروتکل‌های بهداشتی باید حتما مراعات شود.
گره‌گشایی رهبری و تاکید بر موقعیت محوری ستاد ملی مبارزه با کرونا
با آغاز حمله‌ها به مسئله برگزاری مراسم ماه محرم و در مقابل آن، طیف مذهبی‌تر جامعه و مداحان در این زمینه موضع‌گیری کردند که این وضع باعث شکل‌گیری نوعی دوگانه کاذب میان مناسک دینی و لزوم حفظ سلامتی شد. سخنان یکی از مداحان مشهور تهران مبنی بر اینکه امسال تحت هر شرایطی مراسم خواهم گرفت هم حاشیه‌ساز شد. او گفته بود: بمیرم هم محرم را برگزار می کنم. مراسم محرم امسال را باید با شکوه برگزار کنیم. حتی اگر قرار باشد کسی بمیرد کسانی هستند که بخواهند جانشان را برای این مراسم بدهند. اجازه جان ما که دست خودمان است. من امسال با هر شرایطی دسته عزاداری بزرگی از میدان آزادی تا میدان انقلاب به راه می‌اندازم. البته بعد از واکنش ها به این سخنان، این مداح اعلام کرد که سخنان او تقطیع شده و برگزاری جلسات عزاداری محرم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی موارد توافق همه است.
وزیر بهداشت هم در جلسه‌ای با مداحان و مسئولان سازمان تبلیغات؛ دغدغه‌های خود را اینگونه بیان کرد: در عزاداری‌ها فقط باید پروتکل ها را رعایت کرد و ماسک بزنیم. راه افتادن دسته دو بدی دارد که فکر ما را به خود مشغول کرده؛ اول اینکه با هیچ قوه قهریه‌ای نمی‌توانیم فاصله‌ها را حفظ کنیم و دوم اینکه اساساً نمی‌توانیم و قبیح می‌دانیم اگر جلوی عزاداری مردم را بگیریم... ما پیشنهادمان این است که در یک فضای تعریف‌شده‌ای و بین خانه‌ها با هر وسعت و گستردگی پرچم مشکی بدهیم و از خانه‌ها روضه پخش کنیم.
بنظر می‌رسد عدم وجود ذهنیت مثبت در برخی طیف‌های مذهبی نسبت به هشدارهای متخصصان و مسئولان باعث واکنش این طیف شده بود که با اعلام موضع سریع رهبری در زمینه ضرورت رعایت تصمیمات ستاد ملی کرونا و اینکه به صراحت اعلام کردند که «توصیه‌ی من و تأکید من به همه‌ی کسانی که میخواهند عزاداری کنند ...هر کاری می‌کنید، [اوّل] ببینید آنها چه می‌گویند. یعنی ستاد ملّی کرونا اگر چنانچه یک ضابطه‌ای را معیّن کرد برای عزاداری، همه‌ی ما موظّفیم آن را عمل کنیم» هم این دغدغه و ذهنیت منفی تا حد زیادی رفع شد.
بنابراین باتوجه به اعلام ستاد ملی کرونا قرار است مراسمات عزادارای ماه محرم طبق الگوی ماه مبارک رمضان و در حالت محدود و در جمع‌های کوچک برگزار شود چرا که حفظ جان در دین اسلام واجب است و تقابلی بین دین و عزاداری با رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیست و عزاداری هم صرفا محدود و محصور در جمع‌های چندهزار نفری نیست.