جمهوری اسلامی ایران به سبب برخورداری از منابع مختلف انرژی و همچنین قرار داشتن در یک موقعیت جغرافیایی استراتژیک، از مزیت راهبردی مهمی در حوزه حمل و نقل بین‌المللی برخوردار است.
این موقعیت جغرافیایی و استراتژیک سبب شده است ایران از گذشته تاکنون به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب و همچنین گذرگاه کلیدی راه ابریشم به شمار بیاید که نقش مهمی را در اجرایی کردن طرح «یک کمربند - یک جاده» بازی کند.
از سال ۲۰۱۶ میلادی تاکنون که طرح یک جاده-یک کمربند توسط «شی جین پینگ» رییس جمهوری خلق چین مطرح شد، ایران حمایت خود را از این طرح اعلام کرده است. این طرح ارتباط دهنده قاره‌ها و نقاط مختلف جهان است و همچنین زمینه پیشرفت اقتصادی کشورها و مناطق مختلف را در حوزه راه ابریشم فراهم می‌آورد.
از دیگر سو ایران به سبب برخورداری از کریدورهای شمالی و جنوبی و همچنین شرقی و غربی، نقش مهمی در پیشبرد برنامه راه ابریشم ایفا می‌کند.
احیای راه ابریشم نوین با طرح «یک کمربند- یک جاده»
راه ابریشم نوین که از آن با عنوان «یک کمربند- یک جاده» نیز یاد می شود طرحی بزرگ است که بر اساس آن قاره‌های آسیا، آفریقا و اروپا با شبکه‌های تجاری ریلی، زمینی و دریایی با یکدیگر مرتبط می‌شوند. کشورهای اطراف این راه با همکاری چین در حال ساخت و اجرای طرح‌های زیربنایی مانند جاده و پل سازی، احداث خطوط آهن و بنادر و توسعه خطوط ارتباطی و مخابراتی هستند.
ایران یکی از کوتاه‌ترین مسیرهای زمینی از سوی شرق به سمت اروپا و بالعکس است که بهترین مسیر دسترسی کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد به شمار می‌رود. به باور کارشناسان اجرایی شدن کامل این طرح، می تواند تغییرات شگرفی را در ساختار تجاری دنیا به وجود آورد لذا برخی از آن به عنوان پروژه قرن یاد کرده‌اند.
این طرح با اتصال بیش از ۶۵ کشور از سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا حدود ۶۵ درصد جمعیت جهان، سه چهارم منابع انرژی و بیش از ۴۰ تا ۶۰ درصد اقتصاد جهان را در بر میگیرد.
این در حالی است که تاکنون ۱۲۵ کشور و ۲۹ سازمان بین المللی بالغ بر ۱۷۳ موافقت نامه همکاری با چین در راستای همین طرح امضا کرده اند که ارزش تقریبی کل پروژه هایی که در این طرح پیش بینی شده بالغ بر ۳.۶۷ تریلیون دلار است که در طول مسیر اجرا خواهند شد.
خطر شکل‌گیری کریدورهای ترانزیتی موازی در صورت غفلت ایران
ایران با بهره گیری از موقعیت جغرافیایی خود میتواند منافع بسیاری را به دست آورد و جایگاه اقتصادی خود را در سطوح منطقه ای و جهانی افزایش دهد که این مهم، مستلزم درک واقعیت‌ها، بهره گیری از فرصت‌ها و کسب آمادگی‌های لازم برای رقابت با رقبای منطقه ای و بین المللی است.
به باور برخی از کارشناسان، ابتکار راه ابریشم جدید میتواند بسیاری از معادلات ترانزیتی منطقه را تغییر دهد و ایران باید تلاش کند که حضور فعالی در این طرح داشته باشد، در غیر این‌صورت کریدورهای ترانزیتی موازی در این منطقه شکل خواهد گرفت که فرصت‌های ترانزیتی ایران را از بین خواهد برد.