شیوع ویروس کرونا، تعطیل شدن کسب و کارها و اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی که به نوعی قرنطینه خانگی است موجب شد، تا اعضای خانواده ناچار باشند که روزهای متمادی و ساعات طولانی را در کنار یکدیگر سپری کنند، هر چند تصور می‌رفت این وضعیت کوتاه مدت باشد اما در عین ناباوری همچنان به روند خود ادامه داده و خیال کوتاه آمدن ندارد.
از طرفی موضوع در کنار هم بودن‌ها اغلب اعضای خانواده ها که عادت چندانی به آن ندارند دلیلی شده تا تنش‌ها و اختلافات خانوادگی در دوران کرونایی نمود بیشتر و حتی روند افزایشی داشته باشد.
در این میان کارشناسان اجتماعی و روانشناسی هشدار می‌دهند که قرنطینه خانگی ایام کرونایی در آینده‌ای نه چندان دور می تواند میزان اختلافات بین زوجین و خانواده‌ها را بیشتر کرده و حتی موجب افزایش آمار طلاق در بین خانواده‌ها در دوران پساکرونا شود اتفاقی که از هم‌اکنون از سوی مسؤولان استانی نیز به آن تاکید می شود و به نوعی می توان گفت زنگ خطر سیر صعودی درخواست زوجین برای جدایی را به صدا در آورده است.
ویروس کرونا پس از ایجاد یک بحران سلامت جهانی در حال تبدل شدن به یک معضل اقتصادی نیز شده است، چشم‌انداز رکود اقتصادی و بیکاری، نگرانی‌ها را نسبت به تامین هزینه های زندگی افزایش داده و افزون بر این، بروز استرس سلامتی و افسردگی در میان زوج‌هایی که این روزها ساعت‌های طولانی‌تری را در کنار هم سپری می‌کنند، دامنه تحمل آنها را کاهش داده و به بهانه‌های اختلافات زناشویی افزوده است.
رییس انجمن مددکاری ایران نیز پیش از این در گفت و گو با رسانه ها با اشاره به میزان تاب‌آوری خانواده‌ها در حوزه آسیب‌های اجتماعی اظهار داشت: آنچه که از شروع دوران کرونا تا امروز اتفاق افتاده محصول کرونا نیست. اینکه خانواده‌های ما چندان تاب‌آور نیستند، به شیوع کرونا مربوط نیست، بلکه قبل از کرونا هم شاهد افرادی بودیم که خانواده بودن را نیاموخته‌اند.
سیدحسن موسوی چلک به این نکته اشاره کرده که در دوران کرونا زمان فعالیت اعضای خانواده در کنار یکدیگر افزایش یافته و همین امر نشان دهنده میزان مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی افراد در کنار هم است.
این مددکار اجتماعی با بیان اینکه در ۲۰ سال اخیر شاهد افزایش طلاق در کشور هستیم، گفت: شاید کرونا برخی از اختلافات را تشدید کند، یا باعث شده تا خانواده‌ها تامل و مدیریت داشته باشند.اما طلاق را به کرونا ربط نمی‌دهم، بلکه عوامل متعدد در گسترش طلاق تاثیرگذار است. اگر این عوامل از بین نرود، جامعه به سمت طلاق پیش می‌رود.
به گفته موسوی چلک افزود: تا زمانی که عوامل تشدید دهنده طلاق از بین نرود، روند طلاق افزایش می‌یابد، چون زوجین در دوران کرونا بیش از پیش در کنار یکدیگر مانده و تعارضات و اختلافات بیش از پیش نمایان شده که درصورت مدیریت نشدن این قضیه شاید بعد از یک مقطع کوتاهی میزان طلاق و جدایی در کشور افزایش پیدا کند.
زنگ خطر افزایش طلاق در زنجان
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان زنجان نیز در این خصوص گفت: طبق آمار ارائه شده از سوی اداره کل ثبت احوال استان، واقعه طلاق در این استان طی سال گذشته کاهش ۱۴ درصدی را ثبت کرد که اقدامی مسرت بخش بود.
محمدتقی فتحی افزود: هر چند بررسی و پیش بینی ها بیانگر آن بود که شرایط کرونایی کنونی میزان آسیب های ناشی از مسائل اقتصادی به ویژه با توجه به آزادی زندانیان "سارق " سرقت را افزایش خواهد داد اما خوشبختانه در حوزه جرائم روند افزایشی نداشت و حتی روند کاهشی یافت.
این مسؤول ادامه داد: به احتمال زیاد کاهش تاب آوری خانواده ها، مشکلات روحی و روانی و در کنار هم بودن زوجین به مدت طولانی از علل بروز این مساله باشد، که باید بررسی های دقیق تری انجام گیرد.
وی اضافه کرد: بر اساس آمارهای موجود، با توجه به شرایط کرونایی حاکم در کشور و این استان روابط خانوادگی طی چهار ماه نخست امسال در استان زنجان دچار تنش فراوانی شده است.
فتحی افزود: بررسی ها نشان می دهد درخواست طلاق زوجین زنجانی طی مدت یاد شده ۱۹۳ درصد افزایش داشته بطوریکه طی این بازه زمانی در شهر زنجان ۷۳۶ مورد درخواست طلاق ثبت شده است.
وی اضافه کرد: آمار درخواست طلاق در زنجان در چهار ماه نخست سال گذشته ۲۵۱ مورد بوده که این آمارها نشان دهنده اختلاف بین زوجین بوده و در این شرایط کرونایی این تفاوت‌ها به طور ملموس مشاهده می‌شود.
این مسؤول ادامه داد: هم اکنون واقعه طلاق در استان نگران کننده بوده و نسبت به پارسال وضعیت بدتری یافته بطوری که آمار ازدواج هم در سال گذشته کاهش داشته است.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان زنجان ادامه داد: بنابراین باید سمن‌ها، دستگاههای فرهنگی و اجتماعی نسبت به کاهش وقوع طلاق در استان برنامه ریزی لازم را داشته باشند چرا که درصد زیادی از درخواست کنندگان طلاق دارای یک فرزند هستند و این موضوع برای جامعه خوب نیست و تبعات بدی را به دنبال دارد.
فتحی خاطرنشان کرد: تحلیل درستی در خصوص وضعیت زوجین پس از طلاق وجود ندارد درحالیکه بررسی های بین بخشی از سوی دستگاههای متولی امر می تواند به کاهش وقوع آن منتهی شود.
تحلیلی دقیقی از افزایش طلاق انجام شود
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان نیز در این ارتباط با اشاره به افزایش واقعه طلاق استان در ایام کرونایی گفت: بر این اساس باید یک تحلیل دقیق از علل بروز این مساله انجام شود که این واحد دانشگاهی نیز به این امر اقدام خواهد کرد.
دکتر محمدرضا صائینی افزود: افزایش طلاق در شرایط کنونی امری مهم محسوب می شود چرا که تداوم آن آثار سوء بر بنیان خانواده ها و جامعه می گذارد و بر این مبنا باید راهکارهایی در این خصوص اندیشیده شود.
وی اضافه کرد: شرایط کنونی حتی آموزش های این بخش را دچار چالش کرده، هر چند می توان این مهم را در روستاها و شهرهای کوچک به دلیل جمعیت کم از طریق کانال هایی برای گروه‌های هدف ارائه داد، اما در شهر زنجان مشکلاتی وجود دارد و صرفا می توان در قالب کتاب یا توزیع سی دی به این امر اقدام کرد.
این مسؤول ادامه داد: این واحد دانشگاهی در حال پیگیری طرحی است که زوج هایی که آموزش های حین ازدواج را دریافت می کنند برای بهره گیری از خدمات روانشناسی به مراکز خدمات جامع مراجعه کنند.
وی خاطرنشان کرد: تلاش می شود در این مراکز خدمات آموزشی مورد نیاز در قالب بسته هایی به زوجین ارائه شود که این کار در نقاط مختلف انجام خواهد شد که در صورت نهایی شدن و بررسی ابعاد و موانع آن می تواند نتایج خوبی را ارائه کند.
صائینی افزود: در زمان حاضر شرایط کرونایی حاکم بر کشورمان برنامه های آموزشی برای گروه‌های هدف را با تعطیلی مواجه کرده اما می توان با تخاذ راهکارهایی از جمله ارائه خدمات مشاوره ای در مراکز جامع سلامت این مهم را به حداقل رساند.
کرونا زمینه پرخاشگری را در افراد افزایش داده است
رییس اداره سلامت روان معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان زنجان نیز در این ارتباط با اشاره به اینکه شیوع کرونا تاثیرات منفی را در ابعاد مختلف و زندگی تک تک افراد بر جای گذشته است، گفت: در این میان برخی افراد بیش از دیگران مستعد افسردگی و پرخاشگری هستند که با شیوع ویروس کرونا و مسائل ناشی از آن وضعیت تشدید شده و در واقع به روابط خانوادگی لطمه وارد کرده است.
احسان فکور افزود: از طرفی شرایط فعلی موجب شده اعضای خانواده ها به مدت طولانی مدت اوقات بیشتری را بدون داشتن برنامه مشخص سپری کنند و بروز و تداوم همین مساله می تواند اختلافات و تنش های خانوادگی را به مراتب افزایش دهد.
وی اضافه کرد: کرونا وضعیت ناهمگون و غیرقابل تصور و پیش بینی را به خانواده ها تحمیل کرده، بطوری که اعضای خانواده نمی دانند در این شرایط چگونه می توانند در عین حال که در کنار هم هستند، برنامه ای برای گذران اوقات داشته باشند چرا که قبل از وقوع این وضعیت ناخوشایند، فرصتی برای اندیشیدن در خصوص چنین مسائلی وجود نداشته است.
این محقق و روانشناس ادامه داد: ارائه آموزش ها، آگاهی بخشی و اطلاع رسانی بصورت کاملا علمی از سوی دستگاههای متولی به ویژه متخصصان امر برای مداخلات بهنگام در ارتباط با چگونگی کاهش تنش ها و میزان سازگاری افراد در شرایط متفاوت با قبل می تواند بسیار راهگشا باشد.
وی اظهار داشت: از طرفی خانواده ها به ویژه زوجین توجه کنند که همواره زندگی بر وفق مراد نیست و بروز وقایعی پیش بینی نشده همانند کرونا می تواند تمامی ابعاد زندگی را تحت تاثیر قرار داده و وضعیت دیگری را بوجود آورد.
دخالت‌های اطرافیان از علل اصلی وقوع طلاق در ایام کرونایی
فکور با بیان اینکه دخالت های اطرافیان از علل اصلی طلاق زوجین به شمار می رود، افزود: متاسفانه اطرافیان بر حسب ارائه مشاوره های کارساز می خواهند مشکل بوجود آمده میان زوجین را برطرف کنند، غافل از آنکه همین دخالت ها به افزایش تنش ها و حتی فروپاشی خانواده ها منتهی می شود.
وی اضافه کرد: این در حالی است که زوجین می توانند با اتکا به ظرفیت ها و دانش خود مشکلات و تنش های پیش آمده را برطرف کنند و حتی در صورت عدم دستیابی به راهکار مشخص از مشاوران و متخصصان امر بهره بگیرند.
رییس اداره سلامت روان معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان زنجان ادامه داد: متاسفانه زوجین با تصور بر اینکه در صورت در میان گذاشتن مشکل با اطرافیان به نوعی تخلیه روحی و روانی می شوند، به این کار مبادرت می کنند اما در نهایت تبعات ناخوشایندی را بر جا می گذارد.
وی اظهار داشت: بارها از سوی زوجین ابراز پشیمانی از انجام چنین کاری مشاهده شده در صورتی که نگاه واقع بینانه به این موضوع می تواند مشکلات ناشی از آن را کاهش دهد.
این مسؤول خاطرنشان کرد: همچنان همشهریان می‌توانند برای پیگیری مسایل روحی و روانی ناشی از بیماری کرونا با شماره ۳۳۵۶۵۳۰۰ تماس برقرار کنند و با روانشناسان مستقر در مراکز آموزشی، درمانی در ارتباط باشند.
کرونا و لزوم تغییر سبک زندگی
یک پژوهشگر مسائل اجتماعی نیز با بیان اینکه وضعیت کرونایی موجب قرنطینه خانگی افراد شده است، ادامه داد: این در حالی است که پیش از آن افراد با آزادی عمل بیشتری به کار و فعالیت روزمره خود می پرداختند اما کرونا به اجبار همه معادلات را تغییر داد.
یوسف بیانلو افزود: ورود این میهمان ناخوانده، انجام کارهایی از قبیل آموزش ها، کارهای روزمره زندگی، برخورداری از خدماتی مانند مشاوره های اجتماعی، کلینیک های مددکاری، مراکز آموزش و فرهنگی و بسیاری از کارها را محدود کرده و خانواده تبدیل به مکانی ثابت برای حضور مداوم و مستمر اعضای خانواده شده است.
وی اضافه کرد: در واقع ویروس کرونا نوعی از سبک جدید زندگی را به عموم تحمیل کرده و با توجه به اینکه هنوز زمان پایان کووید_ ۱۹ مشخص نیست و از طرفی همچنان یکه تازی می کند، باید برای این نوع زندگی برنامه‌ریزی کرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: انجمن جامعه شناسان ایران نیز همگام با سایر متخصصان امر و با توجه به شرایط کنونی فعالیت های خود را بر موضوع کرونا و ارائه راهکارهای مدون و راهگشار برای کاهش آسیب های ناشی از این بیماری به ویژه اختلافات زوجین قرار داده که در زمان حاضر تعاملات و تبادلات اثربخشی برای تحقق این مهم در جریان است که هدف اصلی این است باز تعریف هنجارهای اجتماعی و ارائه قواعد و اصول روابط اجتماعی جدید، متناسب با شرایط کنونی را ارائه کند.
بیانلو افزود: بر این اساس باید مدل و سبک جدیدی از زندگی کرونایی در خانواده ها جاری و تعریف شود و تلاش جامعه شناسان نیز طراحی بسته آموزشی فرهنگی متناسب زندگی کنونی برای خانواده هاست که بتوانند معضلات را کاهش داده و فضایی مطلوب و با محوریت تقویت گفت وگوی خانواده را برای آنان فراهم کنند.
وی اظهار داشت: متولیان و متخصصان امر نیز باید در این راستا هنجارها، قواعد و اصول جدید را متناسب با فضای کرونایی به عموم جامعه تدوین و ارائه کنند که تحقق این امر می تواند به ایجاد فضای سالم زندگی اجتماعی و خانوادگی و فردی منتج شود.
رییس دفتر انجمن جامعه شناسی استان زنجان ادامه داد: هر چند کرونا بسیاری از کسب و کارها و حوزه های دیگر را با معضلات جدی مواجه کرد، اما باید به این مهم توجه داشت که تمامی چالش ها و مسائل اجتماعی موجود صرفا ناشی از شیوع کرونا نیست،بلکه فاکتورهای متعدد دیگری نیز در آن دخالت دارند که کرونا این وضعیت را تشدید کرده است.
وی اضافه کرد: هر چند شیوع کووید- ۱۹ عوارض و کارکردهای متعدد و فراوانی به دنبال داشته ولی از این نکته مهم نباید غافل شد که در کنار انتشار این بیماری کارکردهای غیرمستقیم و پنهان مفیدی نیز به دنبال داشته که از جمله آنها می توان به تغییر نگرش ها، باورهای اساسی و تعیین کننده ای که در گذشته نه تنها برای جامعه مفید نبوده اند، بلکه عوارض و پیامدهای و منفی و مخربی نیز داشته است.
این جامعه شناس خاطرنشان کرد: به عنوان مثال برخی از سنت ها و آداب و رسومی که در برگزاری مراسم های مختلف جشن ها، میهمانی ها و مناسک فرهنگی نمود داشت اکنون حذف و یا کمرنگ شده که این مساله می تواند به پیشرفت چشمگیری در ابعاد مختلف زندگی منتهی شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: با توجه به نکات اشاره شده به چند راهکار کاربردی و عملی جامعه شناسی در شرایط زندگی فعلی می توان اشاره کرد و اینکه خانواده ها به ضرورت های سبک زندگی جدید،آموزش و حساس سازی نسبت به قواعد ارائه شده متتاسب با شرایط کنونی توجه کنند.
وی اظهار داشت: توجه و تمرکز متولیان امر و مجموعه های حاکمیتی و دولتی نسبت به تدوین چارچوب ها و اصول ارتباطات اجتماعی، فرهنگی و متناسب با شرایط کرونایی و تلاش در جهت تثبیت این قواعد در سطوح مختلف جامعه کارساز است.
بیانلو افزود: علاوه بر تقویت بسترها و زمینه های ایجاد تعامل، ارتباط و ارائه آموزش ها و آگاهی های لازم از طریق شبکه های اجتماعی و رسانه های جمعی و گروهی نیز می تواند به میزان زیادی آسیب های ناشی از شیوع ویروس کرونا را کاهش دهد.
خط ۱۴۸۰ پل ارتباطی برای مشاوره ها در ایام کرونایی
مدیرکل بهزیستی استان زنجان نیز گفت: حدود چهار هزار تماس موفق با خط مشاوره ۱۴۸۰ درسه ماهه نخست سال جاری ثبت و نزدیک به چهار هزار و ۵۰۰ جلسه مشاوره حضوری نیز توسط مراکز برگزار شد.
محمد محمدی قیداری نقش مشاوره در زندگی و آشنایی افراد با نحوه تعاملات فردی و اجتماعی وتوانایی حل مسئله را مهم عنوان کرد و افزود: با صنعتی شدن جوامع و ظهور آسیب های روانی و اجتماعی عدید به ویژه شرایط کرونایی حاکم جهت کنترل و کاهش آسیب ها ضرورت توجه به علم مشاوره و روانشناسی بیش از پیش احساس می شود.
وی با اشاره به فعالیت مراکز مشاوره بهزیستی در ۲ سطح دولتی و غیردولتی اظهار داشت: در زمان حاضر تعداد کل مراکز و دفاتر مشاوره و خدمات روانشناختی تحت نظارت بهزیستی استان ۳۸ مرکز است.
به گفته این مسؤول، یک مرکز مشاوره دولتی درشهرستان زنجان و پنج دفتر مشاوره دولتی در شهرستانهای ابهر، ایجرود، خدابنده، طارم و ماهنشان فعالیت می‌کنند و ۳۲ مرکز و دفتر مشاوره و خدمات روانشناختی حضوری غیردولتی نیز در سطح استان دارای مجوز فعالیت هستند.
محمدی ارائه خدمات روانشناختی و مشاوره ای به منظور افزایش توانایی فرد در حفظ رابطه با دیگران، تسهیل شکوفایی استعدادهای بالقوه و کمک به بالا بردن توانایی سازگاری فرد و پیشگیری از مشکلات ناشی از شیوه های نادرست آموزش و تربیت را مهم عنوان کرد.
مدیرکل بهزیستی استان زنجان، بهبود فرایند تصمیم گیری، افزایش توانایی فرد در ایجاد و ارتقاء وضعیت تربیتی و تحصیلی، افزایش رضایتمندی در تمامی مراحل زندگی از طریق مشاوره و آموزش به دانش آموزان، والدین و سایر آحاد جامعه و سنجش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، از جمله خدمات ارائه شده از سوی این خط است.
وی اضافه کرد: برنامه ریزی درسی، تغییر و اصلاح نگرش نسبت به جنبه های گوناگون زندگی و ارائه راهکارهایی برای افزایش انگیزه و امید، آموزش مهارت های زندگی و بهبود شیوه های فرزند پروری و همچنین آسیب شناسی روانی و تشخیص بالینی اختلالات در کودک و نوجوان و بزرگسال و ارایه راهکارهای مؤثر تربیتی، مشاوره پیش از ازدواج و خانواده از دیگر خدمات تخصصی روانشناختی و مشاوره ای است.
این مسؤول، در خصوص مشاوره تلفنی افزود: صدای مشاور بهزیستی یا خط ۱۴۸۰ از ساعت ۸ تا ۲۰ در ۲ شیفت آماده مشاوره به هم‌استانی‌هاست که این خط با اهتمام متخصصان و کارشناسان زبده بهزیستی تاکنون توانسته در زمینه ارائه خدمات مشاوره‌ای در زمینه مشکلات فردی، تحصیلی، تعارضات زناشویی، ارائه راهنمایی، مشاوره پیش از ازدواج، مشاوره کودک و نوجوان مشاوره تربیتی و ارجاع به مراکز تخصصی موفق عمل کند.