خبرهای دلهره‌آور یکی پس از دیگری از راه می‌رسید. در چهره‌اش تردید، تشویش و ناامیدی موج می‌زد. نگرانی، یاس و ناامیدی روحش را زخمی و جسمش را خسته و فرسوده کرده بود.
خط عمیقی که اضطراب روی پیشانی‌اش بر جای گذاشته بود او را چند سال پیرتر نشان می‌داد. برای رهایی از غم و غصه یک راه بیشتر نداشت و آن، "آبتنی در حوضچه اکنون" بود (۲).
امروزه وحشت از ویروس کرونا و احساس نگرانی نسبت به امنیت شغلی و اجتماعی امان برخی خانواده‌ها را بریده است. با افزایش نگرانی، دایره امید که نقش آب را بر آتش بازی می‌کند محدودتر و کوچک‌تر می‌شود.
مهمترین مشکل انسان‌ها در عصر حاضر ترس و ناامیدی نسبت به زندگی و آینده است و همین مساله بزرگ‌ترین عامل بازدارنده جوامع از پیشرفت است.
تشویش و اضطراب، اختلالی ناتوان‌کننده است که بر ابعاد مختلف زندگی تاثیر منفی می‌گذارد. افراد ناامید و مضطرب با روحیه بدبینی، امیدی به بهبود اوضاع ندارند و همواره خود را بازنده و شکست‌خورده می‌پندارند.
نگرش منفی نسبت به خود و جامعه، جسم و روح دلواپسان را خسته و اندوه را بر زندگی آنان مستولی می‌کند.
نتایج پژوهشی درباره یک هزار نظامی آمریکایی زندانی در زمان جنگ با کره نشان داد ناامیدی مهمترین عامل مرگ آنان بوده است. در این اردوگاه فقط نامه‌های حاوی خبرهای بد را به دست زندانیان می‌رساندند. همچنین به افرادی که جاسوسی دیگران را می‌کردند، جایزه می‌دادند. با دریافت خبرهای بد امید از میان زندانیان رخت برمی‌بست و با عمل جاسوسی، عزت نفس آنان لگدمال می‌شد. این زندانیان خود را انسان‌های ناتوان و پست می‌پنداشتند و همین مساله آنان را به نقطه مرگ رسانده بود.
فرهنگ، ادب و شعر پارسی مملو از مضامین گرانسنگ درباره امید و نقش حیاتی آن در زندگی است.
شاعران پارسی‌گوی هیچگاه از نقش امید در حل مشکلات غفلت نکرده و مردم را به داشتن چنین روحیه‌ای توصیه کرده‌اند.
شاعر و عارف بزرگ، مولوی، می‌سراید:
بعد نومیدی بسی امیدهاست از پس ظلمت، بسی خورشیدهاست
حکیم نظامی گنجوی، شاعر و داستانسرای بزرگ ایرانی می‌گوید:
در نومیدی بسی امید است پایان شب سیه سپید است
این شاعر پرآوازه در بیت دیگری مردم را به داشتن صبر و امید در برابر سختی‌ها و ناملایمات زندگی توصیه می‌کند:
هنگام سختی، مشو ناامید که ابر سیه بارد آب سفید
رسانه؛ اضطراب‌افکنی یا امیدآفرینی؟
اخبار ناگوار و نادرست سال‌هاست که سوهان می‌کشد به روح جامعه.
مشکلات اقتصادی و نارضایتی‌ها بستری برای موج‌سواری رسانه‌های بیگانه شده که می‌کوشند با شگردهای جنگ نرم مانند بمباران اطلاعاتی، قالب‌سازی، سیاه‌نمایی، تکرار و برجسته‌سازی سوژه‌ها، ارایه تحلیل‌های اغراق‌آمیز، شایعه‌پراکنی، شبهه‌آفرینی و انگاره‌سازی، سم بدبینی به آینده را به بدنه جامعه تزریق کنند.
در این نبرد پیچیده، مداوم و سهمگین موجی از دلهره، ناامیدی و حس بدبختی بر فضای جامعه حاکم شده و شادی و نشاط جای خود را به یاس، اندوه و اضطراب اجتماعی می‌دهد.
مقام معظم رهبری در این مورد تعبیر زیبایی دارند: دشمنان مانند مگس روی زخم ناشی از مشکلات و ضعف‌ها می‌نشینند. بنابراین باید زخم را خوب کنید و نگذارید به وجود بیاید (۳).
با سمپاشی می‌توان تا اندازه‌ای مگس‌ها و سایر حشرات موذی را مهار کرد اما علاج واقعه، در پیشگیری و درمان زخم‌های ناشی از هزارتوی مشکلات است.
موضوع دیگر، به فضای رسانه‌ای کشور برمی‌گردد. اگر به هر یک از کارکردهای اطلاع‌رسانی، انتقال میراث فرهنگی، آموزش و سرگرمی یک پیوست امیدآفرینی بیفزاییم می‌توان بخشی از نقشه‌های دشمن در عرصه نبرد رسانه ای را بی‌اثر کرد.
امید؛ سرمایه اجتماعی
روانشناسی مثبت‌گرا معتقد است خوش‌بینی و امید، اضطراب را کاهش می‌دهد و افراد امیدوار با برنامه‌ریزی برای زندگی و آینده خود توانایی رفع موانع متعدد را خواهند داشت.
به باور روانشناسان، سرمایه روانشناختی از چهار عنصر امید، خوش‌بینی، تاب‌آوری و خودکارآمدی تشکیل می‌شود. جامعه امیدوار همواره در انتظار حل مشکلات و دستیابی به وضعیت مطلوب است.
همچنین نشاط و امید اجتماعی، مشارکت بیشتر انسان‌ها را در امور گوناگون در پی داشته و حس وحدت و همبستگی مردم را افزایش می‌دهد.
امید، چراغ روشنایی‌بخش زندگی است و در شرایط پرتنش کنونی می‌توان با دمیدن روح امید، جامعه را در برابر بحران‌های مختلف مصون کرد، جنبه‌های مثبت زندگی را دید و با لذت از داشته‌های خود شکر نعمت به جای آورد.
به قول شیخ اجل سعدی شیرازی:
دوام دولت اندر حق‌شناسی است زوال نعمت اندر ناسپاسی است
ما با هر تفکر و گرایشی برای حل مشکلات و پیشرفت کشور، باید چراغ امید را همیشه روشن نگه داریم.
......................................................
منابع:
۱- آیات ۵ و ۶ سوره شرح
۲- سهراب سپهری، شاعر نویسنده و نقاش معاصر
۳- ایرنا، نوزدهم دی ماه ۱۳۹۶