صدای پای آمدن روزی به گوش می‌رسد که به نام قشری نامگذاری شده که سال‌های عمر خود را عاشقانه قلم زدند و بارها صدای مردمی شدند که حقشان ناحق شد و برای رساندن دردهای دردمندان به گوش مسوولان از هیچ کوششی دریغ نکردند.
۱۷ مرداد، روزی خاطره انگیز برای خبرنگاران است، روزی که در آن می توانند برای یک روز هم شده از دردهایشان بگویند و چشم و گوش خود را بر روی مشکلاتشان نبندند.
پایان سال ۹۸ و آغاز ۹۹ تاکنون با شیوع ویروس کرونا و افزایش بی سابقه قیمت ارز و دیگر کالاها سال بسیار سختی برای خبرنگاران و روزنامه نگاران هم بود؛ بسیاری از رسانه ها بویژه نشریات مکتوب برای ادامه حیات خود مجبور به تعدیل نیرو و اخراج خبرنگارهایشان شدند تعدادی هم با همان حقوق و مزایای چند سال پیش با اعضای هیات تحریریه خود قرارداد بستند.
علاوه براینکه سختی کار خبرنگاری در بحران‌ها بیشتر خود را نشان می‌دهد نداشتن امنیت شغلی این قشر هم در چنین شرایطی بیشتر بروز پیدا می‌کند؛ هرچند بواسطه نوع فعالیت رسانه‌های مکتوب و الکترونیک مشکلاتی که گریبانگیر فعالان آنها شده با هم متفاوت است به عنوان نمونه افزایش قیمت کاغذ تنها بر کار نشریات مکتوب تاثیر منفی گذاشته است.
ولی آنچه در این بین مشترک است جنس درد خبرنگاران و روزنامه‌نگاران است؛ دردهایی که سال‌ها است درمان نشده و با وقوع هر بحرانی چندین برابر هم می‌شود.
نظرات چند نفر از خبرنگاران خبرگزاری‌های استان کردستان را به نمایندگی از سایر فعالان این حوزه در خصوص مهمترین چالش‌ها و مشکلات پیش روی شغل خبرنگاری، علت پایین بودن امنیت شغلی و رضایت از میزان درآمد ماهیانه و همچنین مهارت‌های لازم برای عبور از بحران کاری در رسانه‌ها و تاثیراتی که شیوع کرونا بر فعالیت خبرنگاران گذاشته جویا شدیم که در ذیل می‌آید.
چالش نبود نظام جامع رسانه‌ای در کشور
منصور اولی، سردبیر بخش فارسی خبرگزاری کُردپرس یکی از مهمترین مشکلات پیش روی خبرنگاران را نبود آموزش کافی و ضعف سواد رسانه‌ای از سوی مخاطبان اعلام کرد و گفت: این مساله باعث شده، رسانه ها در تقابل با خبرهای فیک و فضای مجازی دچار مشکل شوند و مرجعیت خود را از دست بدهند.
وی اضافه کرد: نبود یک نظام جامع رسانه‌ای در کشور باعث شده تعریف مشخصی از ویژگی‌ها و صلاحیت‌های علمی و تخصصی برای تصاحب شغل خبرنگاری وجود نداشته باشد.
این خبرنگار کردستانی افزود: به همین دلیل افراد غیر مرتبط بدون کمترین تخصص لازم وارد عرصه کار شدند رسانه ها هم با توجه به ضعف بنیه مالی نتوانستند این افراد را آموزش دهند و در نتیجه برخی کسانی به عنوان خبرنگار فعالیت دارند که کوچک ترین شناختی از ظرافت‌های کار خود ندارند و بعضا هم اهداف دیگری غیر از کار حرفه‌ای رسانه را دنبال می‌کنند.
اولی، ضعف بنیه مالی رسانه ها را از دیگر مشکلات مهم خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای دانست و یادآور شد: ضعف بنیه مالی رسانه‌ها در نبود امنیت شغلی خبرنگاران و روزنامه‌نگاران بسیار موثر است.
وی تاکید کرد: نبود نظام جامع رسانه‌ای و یک متولی قدرتمند باعث شده شغل خبرنگاری ماهیت و اهمیت خود را به تدریج از دست بدهد.
مجوزهای حوزه رسانه بدون اهلیت سنجی و طرح توجیهی صادر می‌شوند
سردبیر بخش فارسی خبرگزاری کُردپرس گفت: اهلیت سنجی، امکان سنجی، داشتن طرح توجیهی اقتصادی و اسپانسر و غیره در زمان ارایه مجوز به صاحبان رسانه‌ها انجام نمی‌شود به همین دلیل شاهدیم برخی رسانه‌ها با دو یا سه نفر اداره می‌شوند؛ مساله‌ای که با استانداردهای بین‌المللی فاصله زیادی دارد.
اولی اظهار داشت: اعطای یارانه به رسانه‌ها بدون داشتن یک نظام اعتبار سنجی دقیق و درست باعث شده صاحبان رسانه‌ها در کشور بطور کلی برای دریافت یارانه و برخی رانت‌های دیگر اقدام به کسب مجوز کنند و در چنین نظام رسانه‌ای بی‌شک امنیت شغلی خبرنگاران بی معنا است.
وی اضافه کرد: رسانه‌هایی مانند خبرگزاری‌ها هم عموما تمرکزشان در تهران است و خبرنگاران استانی آنها از حمایت‌های مالی مناسب بهره‌مند نیستند.
سردبیر بخش فارسی خبرگزاری کُردپرس در ارتباط با دستمزد ماهیانه خبرنگاران گفت: در مقایسه با استاندار جهانی آنچه در ایران به عنوان حقوق ماهیانه خبرنگاران پرداخت می‌شود یک شوخی و در برخی موارد حتی تحقیرآمیز است.
اولی با اشاره به اینکه نظام آموزش خبرنگاری در کشور از اساس نیازمند بازنگری جدی است، افزود: در حال حاضر مهارت‌های متنوع از جمله کار با شبکه های اجتماعی بشدت مورد نیاز است همچنین آموزش خبرنگاری بحران هم یک ضرورت بسیار جدی در این عرصه محسوب می‌شود.
وی به تاثیرگذاری کرونا بر روند فعالیت خبرنگاران اشاره کرد و یادآور شد: خبرنگاران هم مانند سایر افراد جامعه درگیر این بیماری شدند و برای تهیه روزانه اخباری از رنج بیماران و دستیابی به آمار صحیح در معرض آسیب‌های زیادی قرار گرفتند ولی با این وجود توانستند در این زمینه موفق عمل کند.
نداشتن امنیت شغلی مهمترین چالش پیش‌روی خبرنگاران
سردبیر خبرگزاری ایسنا مرکز کردستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: خبرنگاری شغلی است به ظاهر لذت بخش و شیرین، اما در باطن انبوهی از رنج‌ها و مشکلات طاقت فرسا را به همراه دارد که سختی کار را دو چندان کرده است.
فرانک کیانپور گفت: گاهی در جامعه ما از سختی کار خبرنگاران سخن به میان می‌آید و هرکسی در حد شناخت خود از این شغل پردردسر، پراسترس و کم درآمد سخن می‌گوید، اما تا زمانی که افراد در این جایگاه قرار نگیرند و با سختی‌های آن دست و پنجه نرم نکنند قادر به درک مشقت‌های آن نخواهند بود.
وی با اشاره به اینکه این شغل جذاب و چالش برانگیز، در دهه های اخیر بدلایل متعدد با مشکلات زیادی روبرو شده است، افزود: عدم احساس امنیت شغلی، میزان در آمد حداقلی نسبت به سختی کار، نبود عدالت جنسیتی در شغل خبرنگاری، خلاء حمایتی از جانب قانون مطبوعات، نداشتن صنف فعال و منسجم، ورود بدون ضابطه افراد به عرصه خبر، نداشتن منشور اخلاقی و غیره از جمله مهمترین دغدغه‌های خبرنگاران زن و مرد حرفه‌ای و صاحب مهارت و قلم است.
سردبیر خبرگزاری ایسنا مرکز کردستان نداشتن امنیت شغلی را از مهمترین چالش‌های پیش روی خبرنگاران دانست و یادآور شد: بیشتر فعالان حوزه رسانه از نداشتن بیمه خبرنگاری رنج می‌برند و از دستمزد کم نسبت به حجم کاری خود گلایه مند هستند.
کیانپور لازمه امنیت شغلی را وجود انجمن صنفی قوی دانست و تاکید کرد: خبرنگاران باید دارای انجمن یا اتحادیه بسیار قوی باشند تا اعضای آن را فعالان واقعی تشکیل دهند.
وی اظهار داشت: مسوولان باید بدانند حمایت از خبرنگار در شعار و فقط مراسم یک روز خلاصه نمی‌شود بلکه حمایت از خبرنگار در عمل، با احترام به آزادی قلم و آزاد اندیشی به اثبات می‌رسد.
کرونا و خبرنگاران
سردبیر خبرگزاری ایسنا مرکز کردستان با اشاره به اینکه کرونا یک بحران جهانی را رقم زد و بسیاری از اصناف را تحت تاثیر خود قرار داد، گفت: خبرنگاری هم از این قاعده مستثنی نبود اما اینکه یک خبرنگار در خانه کار کند، پدیده عجیبی است چرا که اگر بناست خبرنگار کار میدانی نکند، ماهیت کاری او به نوعی از بین می‌رود.
کیانپور افزود: ریسک پذیری و وارد میدان شدن از لازمه‌های حرفه خبرنگاری است که در دوران کرونا نیز این جانفشانی‌ها بارها از سوی خبرنگاران برای به تصویر کشیدن رویدادهایی همچون انتقال و یا تدفین اجساد و خدمات کادر درمان مشاهده شد.
خبرنگار خبرگزاری فارس کردستان هم اظهار داشت: در چند ماه اخیر که کرونا جهان بویژه کشورمان را در برگرفته سبک زندگی همه مردم هم تغییر کرد و بسیاری از اصناف و مشاغل از جمله رسانه‌ها متضرر شدند.
عدالت ناصری اضافه کرد: با تعطیلی روزنامه‌ها و نشریات محلی و سراسری کسب و کار بسیاری از خبرنگاران در کشور و به تبع کردستان از دست رفت و در این بین خبرنگاران حق التحریر که هیچ پشتوانه مالی نداشتند با شرایط مالی نامناسبی مواجه شدند.
وی افزود: علاوه بر شیوع کرونا افزایش قیمت ارز و بسیاری از کالاهای اساسی فشاری بیشتری بر وضعیت معیشت اهالی رسانه وارد کرد ولی با این وجود خبرنگاران خبرگزاری‌ها و رسانه‌های برخط همچنان به فعالیت خود ادامه دادند.
خبرنگار خبرگزاری فارس کردستان یادآور شد: هر چند وزارت ارشاد با تامین چند ماه حق بیمه خبرنگاران عضو صندوق هنرمندان و نویسندگان بدنبال حمایت از این قشر است اما در برابر مشکلاتی که برای خبرنگاران پیش آمده کافی نیست و انتظار می‌رود حمایت‌های دولت از این قشر بیشتر شود.
مشکلاتی که گویا حل شدنی نیستند
ناصری با اشاره به اینکه آگاهی بخشی در همه ابعاد از رسالت‌های اصلی خبرنگاران محسوب می شود، گفت: زمانی خبرنگار می‌تواند در مسیری که رسالت اصلی او است گام نهد که در خصوص تامین مالی و معیشت خود کمترین دغدغه را داشته باشد.
وی تاکید کرد: اگر چه هر صنف و شغلی با مشکلاتی روبرو هستند اما مشکلات خبرنگاران، سال‌های سال است که وجود دارد و در روز خبرنگار فقط به بیان آن اکتفا می‌شود و گویا این مسائل حل شدنی نیستند.
خبرنگار خبرگزاری فارس کردستان یادآور شد: عدم برخورداری از بیمه خبرنگاری، حقوق ماهیانه بسیار کم، نداشتن امنیت شغلی از مهمترین مشکلات خبرنگاران است که حل آنها نیاز به چاره‌اندیشی از سوی مسوولان کشوری دارد.
ناصری افزود: علاوه بر موارد ذکر شده، بدلیل افزایش شبکه‌های اجتماعی و اطلاعات و داده‌های بی شماری که در فضای مجازی در اختیار مخاطب قرار داده می‌شود همچنین تبلیغاتی که از سوی رسانه‌های معاند و شبکه‌های ماهواره‌ای علیه کشور در حال وقوع است، در سال‌های اخیر شاهد کاهش اعتماد مردم نسبت به رسانه‌های داخلی هستیم.
وی گفت: معتقدم اگر امروز با کاهش بازدید اخبار و مطالب خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری و کاهش تیراژ روزنامه‌های سراسری و محلی مواجه هستیم بدلیل عدم حمایت از اقتصاد رسانه و سرمایه گذاری در صنعت چاپ و نشر است.
خبرنگار خبرگزاری فارس کردستان با اشاره به اینکه رسانه برای ماندگاری و تقویت نام و نشان خود و حفظ نیروهایش نیازمند حمایت‌های اقتصادی است، اظهار داشت: تنها تبلیغات و آگهی ادارات و بخش های خصوصی به عنوان منبع درآمد رسانه هاست که در شرایط اقتصادی کنونی جامعه این منبع جوابگوی نیازها نیست.
ناصری با تاکید براینکه باید برای جلوگیری از رکود و ورشکستگی رسانه‌ها و غلبه آنها بر رسانه های بیگانه چاره ای اندیشیده شود، گفت: علاوه بر توجه به اقتصاد رسانه حمایت‌های معنوی مسوولان ارشد استان از رسانه‌ها برای تقویت رسانه و حمایت از خبرنگاران امری مهم و ضروری است.
تلاش‌هایی که دیده نمی‌شود
وی با اشاره به اینکه همواره عنوان می‌شود شاغلان مشاغل مهمی هم چون معلمی و پزشکی باید از درآمد کافی برخوردار باشند تا بتوانند به رسالت خود به نحو احسن عمل کنند، اظهار داشت:جای بسی تاسف است که تاکنون تلاش‌های خبرنگاران دیده نشده و برای افزایش درآمد این قشر قدمی برداشته نشده است.
خبرنگار خبرگزاری فارس کردستان اضافه کرد: بیشتر خبرنگاران استان برای اینکه بتوانند درآمد کافی داشته باشند مجبورند در چند رسانه مختلف کار کنند و تعدادی هم در مشاغل آزاد و یا روابط عمومی ادارت مشغول بکار هستند.
ناصری یادآور شد: می طلبد تلاش خبرنگار بیش از هر صنف و شغلی دیگری مورد توجه قرارگیرد تا بتوانند با تنوع فکری بهتر در جامعه جریان ساز و آگاهی بخش باشند و از اصل رسالت خود دور نشوند.
علاقه‌ای که مشکلات را نادیده می‌گیرد
یکی دیگر از خبرنگاران خبرگزاری‌های استان که نخواست نامی از او برده شود، گفت: خبرنگاری از جمله مشاغل جذاب و لذت بخشی است که همواره با چالش‌های عمده‌ای روبه روست که صرف علاقه‌ی خبرنگار و جذابیت این شغل موجب چشم پوشی از مشکلات و پشت سر گذاشتن و تحمل چالش ها شده است.
وی با اشاره به اینکه استرس و تنش‌های ذهنی روزانه همراه فعالان این حوزه است، اضافه کرد: اما آنچه مشکلات را تسهیل می‌کند، علاقه شخصی خبرنگار و جذابیت این شغل و همچنین امید به تاثیرگذاری و احساس مسوولیت در برابر جامعه است.
این خبرنگار کردستانی شرایط نامناسب حقوق و دستمزدها، نبود بیمه و در مجموع نبود امنیت شغلی را از جمله مهمترین چالش‌های خبرنگاران اعلام کرد وگفت: عدم اطمینان از آینده شغلی و نداشتن بیمه و وضعیت نامناسب حقوق و دستمزدها، امنیت شغلی را از خبرنگاران سلب کرده است.
وی یادآور شد: پرداختن به این مساله از سوی مسوولان مربوطه علاوه بر امیدبخشی به خبرنگاران و ایجاد احساس امنیت خاطر نسبت به شغل خود، در روند کار آنها و تلاش بیشتر برای انجام رسالت خود نیز تأثیرگذار خواهد بود.
قلم‌ها قرنطینه نمی‌شوند
این خبرنگار کردستانی اضافه کرد: درآمد ماهیانه خبرنگاران برخلاف تصور عام، نسبت به فعالیت و تلاش آنها بسیار ناچیز بوده و حتی پاسخگوی نیازهای روزمره آنها هم نیست و به همین دلیل است که تنها کسانی که عشق و علاقه شخصی نسبت به کارشان دارند می‌توانند در این راه قدم گذاشته و ماندگار شوند.
وی با اشاره به اینکه خبرنگاری شغل نیست بلکه فعالیتی سراسر شور و عشق است، اظهار داشت: فراهم شدن امکان کار در یک حوزه تخصصی، ارائه آموزش‌های مستمر و به روز کردن اطلاعات، برگزاری نشست‌های مختلف با حضور مسوولان و خبرنگاران به منظور بررسی چالش‌ها و ارائه راهکار در طول سال می‌تواند تا حدودی از دغدغه خبرنگاران کاسته و در برطرف کردن چالش‌ها تاثیرگذار باشد.
این خبرنگار کردستانی افزود: گرچه نمی‌توان تاثیر کرونا بر فعالیت خبرنگاران را نادیده گرفت اما یقینا نمی‌توان قلم‌ها را قرنطینه کرد و در بحرانی‌ترین شرایط هم که عموم مردم از همه اقشار و گروه‌ها دست از فعالیت کشیدند، خبرنگاران همواره در راستای اطلاع رسانی به مردم فعال بودند و رسالت خود را فراموش نکردند.
۱۷ مرداد سالروز شهادت محمود صارمی خبرنگار ایرنا بدست گروه متحجر طالبان در افغانستان روز خبرنگار نامگذاری شده است.