جایگاه غذا و امنیت غذایی به عنوان مهمترین رکن زندگی، سلامت و رفاه جامعه بر کسی پوشیده نیست و در این میان فرآورده‌ها و محصولات دامی از حساسیت و اهمیت بسیار برخوردارند که دلیل آن نقش این محصولات در تامین و تضمین سلامت انسانها و برخورداری از نیروی کار سالم است.
در این میان در کشورهای در حال توسعه که مشکلات تغذیه‌ای بیشتر و نرخ رشد جمعیت بالاتری دارند تولیدات دامی باید نسبت افزایشی ۴۰۰ درصدی داشته باشد تا مردم بتوانند روزانه به ۲۴۵۰ کالری انرژی و ۲۱ گرم پروتئین حیوانی دسترسی داشته باشند.
ایران دارای ظرفیتهای فراوان از نظر وجود دام و طیور است و استان خراسان رضوی با جمعیت دامی ۱۴.۶ میلیون واحد سالانه بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن محصول در حوزه دام و طیور تولید می‌کند که از این حیث دارنده رتبه‌های اول تا سوم کشور است.
کشورهای جهان در حوزه پرورش طیور، صنعت بوقلمون و پرورش و تولید گوشت آن از رشد بسیار مطلوبی برخوردار بوده به طوری که در حال حاضر تولید گوشت بوقلمون درجهان بیش از ۶ میلیون تن در سال است که ۹۰ درصد آن توسط قاره آمریکا و اروپا و ۱۰ درصد توسط سایر قاره‌های جهان تولید می‌شود.
پرورش بوقلمون یکی از عرصه‌های اقتصاد مقاومتی است که درآمدزایی خوبی را به همراه دارد و از سود تضمین شده‌ای نیز برخوردار است اما در خطه خراسان دچار نشیب و فراز و نیازمند حمایت و توجه مسوولان و افزایش سرانه مصرف گوشت آن هستیم.
گوشت بوقلمون به دلیل بافت ویژه‌ای که دارد هنگام طبخ حجم خود را از دست نمی‌دهد و به دلیل داشتن پروتئین بسیار، حداقل چربی اشباع شده ، کمترین سطح کلسترول و فقدان چربی میان بافتی در مقایسه با گوشت قرمز از اهمیت بسیار برخوردار است.
طبق تحقیقات انجام شده سرانه مصرف گوشت بوقلمون در کشور حدود ۴۰۰ گرم است در حالی که متوسط سرانه مصرف این گوشت در دنیا بیش از یک کیلوگرم است.
با توجه به پایین بودن سطح کلسترول و چربی در گوشت بوقلمون، مصرف آن در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی و بیماری‌های مربوط به اختلالات چربی خون حائز اهمیت است.
تولید ۱۰ درصدی فرآورده‌های دام و طیور کشور در خراسان رضوی
مدیرکل دامپزشکی خراسان رضوی سهم این استان را از مجموع تولید انواع فراورده‌های خام دام و طیور در ایران حدود ۱۰ درصد اعلام و بیان کرد: خراسان رضوی در تولید گوشت قرمز، گوشت سفید و تخم‌مرغ رتبه‌های نخست تا سوم کشور را به خود اختصاص داده است.
دکتر احمد شریعتی افزود: دو هزار و ۵۰۰ واحد مرغداری گوشتی و مرغ تخمگذار با ظرفیت ۱۰۰ میلیون جوجه‌ریزی مرغ گوشتی و ۱۰ میلیون جوجه مرغ تخمگذار در خراسان رضوی فعالیت دارند.
وی ادامه داد: با وجود مشکلات اقتصادی تولید تخم‌مرغ در خراسان رضوی طی پارسال نسبت به سال قبل از آن تا ۴۰ درصد افزایش یافت و ظرف این مدت ۱۴۰ هزار تن تخم‌مرغ در استان تولید شد.
مدیرکل دامپزشکی خراسان رضوی گفت: نیمی از حجم تخم مرغ تولید این استان به دیگر استانها و خارج از کشور ارسال و صادر می‌شود.
مصرف روزانه ۴۰۰ تن گوشت مرغ
مدیر امور طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: روزانه ۴۰۰ تن گوشت مرغ در استان مصرف می‌شود و هزار و ۴۰۰ واحد تولیدکننده مرغ گوشتی با ظرفیت تولید هر دوره ۲۶ میلیون قطعه در استان ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار نفری خراسان رضوی فعالیت دارند.
علی مبارکی با بیان اینکه طی سال گذشته ۱۷۴ هزار تن گوشت مرغ در استان تولید شد افزود: پارسال در مجموع در مزارع مرغ گوشتی استان ۹۱.۶ میلیون قطعه جوجه ریزی به ثبت رسیده است.
وی با بیان این که از این تعداد جوجه‌ریزی بیش از ۱۷۴ هزار تن گوشت گرم مرغ تولید شده است ادامه داد: این تعداد جوجه‌ریزی در خراسان رضوی نسبت به سال قبل از آن که ۷۶.۷ میلیون قطعه ثبت شده است، معادل ۱۹.۵ درصد رشد داشته است.
مدیر امور طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی گفت: تامین به موقع نهاده‌های طیور توسط سازمان جهاد کشاورزی و تشکل‌های تعاونی روستایی، جلوگیری از نوسانات بازار گوشت مرغ و خرید حمایتی توسط سازمان جهاد کشاورزی استان از دلایل افزایش جوجه‌ریزی در استان بوده است.
وی افزود: پارسال هزار و ۵۰۰ تن گوشت مرغ منجمد از استان خراسان رضوی به کشورهای دیگر صادر شد.
تولید ۱۴ درصد تخم مرغ کشور
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: این استان با تولید سالانه ۱۴۰ هزار تن تخم مرغ حدود ۱۴ درصد تولید کشور در این زمینه را بر عهده دارد.
مجید جعفری افزود: بیش از ۵۰ هزار تن تخم مرغ تولیدی این استان مازاد بر مصرف است و خراسان رضوی پس از تهران رتبه دوم تولید تخم مرغ کشور را دارد.
وی ادامه داد: روزانه ۳۸۴ تن تخم مرغ در استان تولید می شود که ۲۲۰ تن از این مقدار در داخل استان مصرف می‌شود.
جعفری گفت: هم اکنون ۲۷۰ واحد مرغ تخم گذار با ظرفیت ۱۰ میلیون قطعه در خراسان رضوی فعالیت دارد.
جای خالی خراسان رضوی در لیست فعالان پرورش بوقلمون
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: هم اکنون ۴۲ واحد صنعتی پرورش بوقلمون گوشتی با ظرفیت ۱۵۲ هزار و ۲۰ قطعه در هر دوره در این استان فعال است.
وی با بیان اینکه سالانه توان تولید ۳۲ هزار تن گوشت بوقلمون در این استان وجود دارد، ادامه داد: به دلیل وجود مشکلات و نبود بازار سال گذشته دو هزار و ۳۷۷ تن گوشت در این بخش در استان تولید شد.
جعفری با بیان اینکه خراسان رضوی به رغم ظرفیت و توان موجود در این بخش هنوز از دایره برترین‌های کشور خارج است گفت: در حالت معمولی واحدهای تولید در این بخش می‌توانند دو و نیم دوره در سال داشته باشند اما تهیه دان و جوجه بوقلمون نیازمند فرصت و زمان است.
وی افزود: علاوه بر این با توجه به نبود بازار و مصرف پایین، تولیدکنندگان در این بخش ناچارند تولید خود را به فراخور نیاز و تقاضای بازار تنظیم کنند و به همین دلیل شاهد اندک بودن میزان تولید هستیم.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: هم اکنون سرانه مصرف گوشت بوقلمون در استان به ازای هر نفر حدود ۳۷۰ گرم است.
وی با بیان اینکه به ازای هر دو هزار قطعه برای یک نفر در این حوزه اشتغال ایجاد شده است افزود: به این ترتیب در حوزه واحدهای پرورش بوقلمون استان معادل ۷۶ هزار اشتغال مستقیم وجود دارد و اشتغال غیرمستقیم نیز تقریبا برای هر دو هزار قطعه معادل نیم نفر اشتغال غیر مستقیم ایجاد می‌شود.
جعفری ادامه داد: آمار دقیق از واحدهای سنتی پرورش و اشتغال خانگی در این بخش موجود نیست اما در هر صورت خراسان رضوی جزو استانهای فعال در حوزه پرورش بوقلمون محسوب نمی‌شود.
سرمایه‌گذاری گزاف لازمه پرورش بوقلمون
کارشناس مسوول پرورش طیور سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این زمینه در رابطه با چالشهای موجود پرورش بوقلمون و تولید گوشت در این بخش گفت: گوشت بوقلمون جزو اولویت اول سبد غذایی نیست و هم اکنون تنها یک کشتارگاه در مشهد در تپه سلام اقدام به کشتار در این بخش می‌کند.
محمدمهدی یعقوب‌نژاد افزود: صدور پروانه برای راه‌اندازی واحد تولیدی به ازای پنج هزار قطعه صادر می‌شود در حالی که پارسال برای دو هزار قطعه نیز پروانه صادر می‌شد.
وی ادامه داد: راه‌اندازی واحدی با دو هزار قطعه نیازمند دستکم هفت میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال سرمایه‌گذاری است که نسبت به پارسال سه برابر شده است.
کارشناس مسوول پرورش طیور سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به افزایش قیمت‌ها و افزایش هزینه تولید در این حوزه گفت: هزینه مصالح، دان، تجهیزات پلاستیکی و آلومینیومی، ماشین آلات ویژه پرورش در این بخش دچار افزایش قیمت شده و به همین دلیل شاهد افزایش سرمایه مورد نیاز برای راه‌اندازی واحد تولیدی در این بخش هستیم.
وی با بیان اینکه تولید محدود گوشت بوقلمون در استان به نحوی است که امکان صادرات آن وجود ندارد، افزود: علاوه براین با توجه به مشکل بسته‌بندی و عدم امکان بسته‌بندی لازم، صادرات در این بخش فعلامنتفی است.
یعقوب نژاد ادامه داد: از مجموع ۱۶ کشتارگاه موجود در استان تنها دو کشتارگاه امکان فرایند بسته‌بندی ویژه صادرات دارند.
وی گفت: در کل بخش دام و طیور استان طی سال گذشته بیش از هزار و ۷۵۰ میلیارد ریال تسهیلات پرداخت شده است که درصد اندکی در حدود ۱۰۰ میلیارد ریال در حوزه پرورش بوقلمون بوده است.
تامین جوجه در گرو واردات
کارشناس مسوول پرورش طیور سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه تامین جوجه برای پرورش یکی از مهمترین مشکلات در صنعت پرورش بوقلمون استان است افزود: تامین جوجه بسته به واردات است و با توجه به محدودیتهای وارداتی و مباحث تحریم هم اکنون در این زمینه دچار مشکل و کمبود هستیم.
وی ادامه داد: نیاز به واردات جوجه مولد داریم زیرا جوجه مرغ مولد در استان عقیم است و امکان جوجه‌کشی ندارد بنابراین به شدت در این رابطه دچار مشکل هستیم.
یعقوب نژاد گفت: علاوه بر این واحدهای تولیدی در این بخش در زمینه بیمه نیز دچار مشکلاتی هستند به عنوان نمونه در صورتی که خسارت و تلفاتی به این واحدها خارج از دوره پرورش اعلام شده رخ دهد، از سوی بیمه خسارت وارده جبران نخواهد شد.
وی افزود: به طور معمول پرورش‌دهندگان بوقلمون همه تولید خود را در دوره یکجا عرضه نمی‌کنند و به صورت خرده‌فروشی بازار را تامین می‌کنند بنابراین هرگونه خسارت واردآمده به آنان در مدت خارج از دوره از سوی بیمه تقبل نمی‌شود.
این کارشناس ادامه داد: علاوه بر همه این مشکلات، تامین نهاده و قیمت زیاد آن در بازار آزاد نیز واحدهای تولیدی را دچار مشکل کرده هرچند تا حد امکان از سوی جهاد کشاورزی نهاده واحدها تامین می‌شود.