وحید درخش احمدی روز سه‌شنبه در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا با اشاره به اینکه کنه ها در بین قدیمی ترین جانوران ساکن خشکی جای دارند و فسیل هایی از آنها شناخته شده که تقریبا به ۴۰۰ میلیون سال قبل برمی‌گردد، افزود: از نظر فراوانی و تنوع کنه ها، تخمین زده شده که در یک متر مربع خاک جنگل های مناطق گرمسیری حدود یک میلیون کنه مشتمل بر ۲۰۰ گونه و ۵۰ خانواده وجود دارد.
وی ادامه داد: کنه ها نسبت به پشه ها به عنوان ناقلان بیماری های مهم و هلاک کننده انسانی و جانوری، مقام دوم را دارا هستند به این گونه که برخی از کنه ها، انگل جانوران (مهره داران و بی مهرگان) هستند و از خون آنها تغذیه میکنند. این کنه ها افزون بر آزار حیوانات، از لحاظ انتقال بیماری های گوناگون به انسان نیز اهمیت دارند و عامل برخی از بیماری ها هستند.
درخش احمدی با تاکید براینکه در بین بندپایان بیشترین تنوع در انتقال عوامل بیماری زا به انسان را کنه های دامی دارند، تصریح کرد: کنه ها برای مدت طولانی (بیشتر ۱ تا ۴ هفته) جهت تغذیه روی میزبان های خود باقی میمانند و وقتی خونخواری تمام شد کنه ای که بدنش پر از خون شده به زمین می‌افتد و در بین برگ ها، سنگ ها، خاشاک یا زیر خاک پناه می‌گیرند. این خونخواری به طور معمول هنگام غروب یا در طول شب انجام می شود.
مخفیگاه کنه‌ها کجاست؟
این حشره شناس درباره محل رشد و نمو و زندگی کنه ها هم خاطرنشان کرد: کنه ها در هر مکانی می‌توانند حضور داشته باشند، اما ما می‌توانیم آنها را بیشتر در مکان های مرطوب، جنگلی، دامداری ها، مرغداری ها، روی بدن حیوانات خانگی و حتی در شکاف ها و ترک های خانه خود ببینیم. ضمن اینکه کنه ها سال ها زنده میمانند و بنابراین یک کنه ماده ممکن است چندین بار خونخواری و در دوران زندگی خود هزاران تخم در اطراف محل استراحت کنه های کامل از قبیل شکاف و درز دیوارها، کف خانه ها، مبلمان منزل، خاک و خاشاک لانه جوندگان یا محل استراحت و خواب حیوانات و پرندگان اهلی و وحشی بگذارد.
وقتی کنه به انسان می چسبد چه بیماری هایی را منتقل می کند؟
درخش احمدی علت آزار دهنده، خطرناک یا حتی کشنده بودن کنه ها را اینگونه عنوان کرد: کنه ها مانند حشرات دیگر نیش نمی‌زنند و بعد پرواز کنند بلکه از بدن انسان به عنوان یک پناهگاه استفاده میکنند، سر خود را در پوست انسان فرو میکنند و شروع به تغذیه میکنند و حتی چندین روز در آنجا می مانند.
وی با یادآوری اینکه نیش کنه می‌تواند با درد، تورم، احساس سوزش در محل نیش و در موارد حاد با تنگی نفس همراه باشد، هشدار داد: گاهی این کنه ها علاوه بر اینکه موجب درد و سوزش می‌شوند بیماری هایی خطرناکی به انسان منتقل میکنند تا آنجا که بر خلاف پیشرفت های گسترده در پزشکی که سایر بیماری های منتقله توسط بند پایان را در نواحی مختلف دنیا کاهش داده است، بسیاری از بیماری هایی که توسط کنه ها منتقل می شوند هنوز هم غالب هستند.
این حشره شناس درباره نوع بیماری ها توضیح داد: این کنه ها موجب فلج کنه ای می‌شوند به طوری که ابتدا با ضعف عضلانی در عضلات شکمی، عضلات بین قفسه سینه ای و از دست دادن هماهنگی بین اندام های حرکتی شروع شده و به تدریج در کل بدن گسترش می‌یابد و در آخر منجر به مرگ ناشی از تنگی نفس می شود.
وی افزود: بعضی از کنه ها ناقل بیماری های ویروسی به انسان مانند تب خونریزی دهنده کریمه-کنگو (CCHFV) هستند. ضمن اینکه تا کنون هیچ موردی از انتقال ویروس کووید-۱۹ (عامل شیوع پاندمی کرونا) توسط کنه ها گزارش نشده است. همچنین این بیماری با نرخ مرگ و میر ۲۰-۳۰ درصدی، آسیب به کبد و اختلالات عصبی را برای انسان به همراه دارد.
در مواقعی که با کنه‌ها رو به رو می شویم چه راهکارهایی پیشنهاد می شود؟
وی در پاسخ به این پرسش که در صورت مشاهده کنه ها بر روی پوست چه کاری انجام دهیم، گفت: مهم ترین کاری که بعد از مشاهده کردن کنه بر روی پوست خود باید انجام دهیم برداشتن آن با استفاده از ابزاری مانند موچین است. کنه را نباید فشار دهید که در این صورت ممکن است ناخواسته باعث وارد شدن بزاق بیشتر کنه به بدن شوید.
درخش احمدی ادامه داد: کنه را حتی الامکان باید به صورت مستقیم با یک فشار ثابت بدون این که آن را خم یا پیچ دهید به سمت بیرون بکشید. در غیر این صورت ممکن است قطعات دهانی کنه در پوست باقی بماند و باعث عفونت های ثانویه شود.
این حشره شناس، یکی دیگر از راه هایی که می توان کنه را مجبور به عقب نشینی کرد را نزدیک کردن شی داغ به آن عنوان کرد و اظهار داشت: به طور مثال نزدیک کردن ته سیگار روشن، باعث میشود کنه قطعات دهانی خود را به سمت عقب جمع کند. البته این راه امروزه به این دلیل که ممکن است کنه در هنگام تحریک، بیشتر در پوست فرو رود توصیه نمی‌شود.
مالیدن روغن کرچک، پارافین طبی، وازلین یا لاک ناخن، راه دیگر مقابله با کنه است که درخش احمدی با تاکید بر آن، بیان داشت: با این کار منافذ تنفسی پوست مسدود میشود در نتیجه کنه به آهستگی میزبان را رها کرده یا پس از چند ساعت به زمین می‌افتد. استفاده از مواد بیهوش کننده هم یکی از موثرترین روش ها برای جداکردن کنه ها است به این صورت که آنها را با کلروفرم، اتر، اتیل استات، بنزن یا دیگر مواد بیهوش کننده آغشته و سپس با دقت آنها را از بدن جدا کنیم.
وی ادامه داد: بعد از جدا کردن کنه از سطح پوست با روش های گفته شده باید محل گزش حتما با آب، صابون و الکل ضدعفونی شود. همچنین پس از جدا کردن کنه هرگز آن را له نکنید چون ممکن است با این کار باعث آزاد شدن عوامل بیماری زا از بدن کنه شوید.
درخش احمدی یادآور شد: کنه ای که از پوست جدا کرده اید را به عنوان نمونه درون ظرف مناسب که حاوی الکل است یا درون یک کاغذ ضخیم قرار داده و آن را در صورت مشاهده علایم بیماری به پزشک خود نشان دهید. کنترل این کنه ها مستلزم شناسایی دقیق گونه ها و اطلاع از زیست شناسی اختصاصی آنهاست زیرا گزینش روش مناسب کنترل، به روش زندگی و میزبان های مورد حمله کنه ها بستگی دارد تا از ادامه روند مقاوم شدن کنه ها و آلوده شدن فرآورده ای دامی و محیط زیست جلوگیری شود.