کتاب «شیوه‌نامه روزنامه‌نگاری» اثر مجید رضاییان استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیزم با هدف آموزش دستورالعمل‌ها و قواعد صحیح روزنامه‌نگاری در دسترس مخاطبان قرار گرفته است. این کتاب که حاصل سال‌ها تجربه و دانش آکادمیک مؤلف است به‌عنوان شیوه‌نامه‌ای در اختیار مخاطبان قرارگرفته است تا منبعی برای آموزش «تولید» خبر باشد.
مجید رضاییان در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در توضیح علت تألیف این کتاب بیان کرد: ما به یک شیوه‌نامه در روزنامه‌نگاری نیاز داشتیم؛ یعنی نیاز داشتیم که در روزنامه‌نگاری تمامی پژوهش‌هایی که پیش‌تر پژوهشگران عرصهٔ روزنامه‌نگاری و استادان این رشته انجام داده‌اند را کاربردی کرده و قواعد و دستورالعمل‌ها از آن استخراج شود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: هدف این بوده است که بگوییم فرم‌های پایه در روزنامه‌نگاری (خبرنویسی، گزارش خبری، گزارش توصیفی، تحلیلی و تحقیقی، مصاحبه خبری و عمقی، یادداشت نویسی، مقاله‌نویسی و نقدنویسی) «تولید» است و کلیت روزنامه‌نگاری «وی گفت و وی افزود» نیست و یک‌زمانی باید از شر این موضوع در روزنامه‌نگاری خلاص شد؛ بنابراین هم هدف این بوده است که «تولید» احیا و یا دست‌کم تقویت شود و هم این‌که شیوه‌نامه‌ای از دل این تحقیقات بیرون کشیده شود؛ در این مفهوم که قواعدی کاربردی را استخراج‌کنیم و بگوییم برای هر موردی چنین موضوعی اتفاق افتاده است.
رضاییان در ادامه توضیح داد: در این کتاب دو شیوه در تهیه گزارش خبری پیشنهاد کرده‌ام که یکی روشی کانونی نویسی یا فوکوس نویسی است و دیگری توالی نویسی یا سناریونویسی.
وی افزود: برای هر دو مورد نمونه آورده‌ام؛ همچنان که در تمامی قسمت‌های کتاب به همین شکل تمرین و پرسش دارد که وقتی افراد متن را بخوانند، می‌توانند بلافاصله در آن دستورالعمل‌هایی که مبادرت ورزیده‌اند نمونه‌های موردنظرشان را تولید کنند.
شش فرم پایه در این کتاب ذکرشده است، علاوه بر آن، هم در باب عکاسی خبری و فوتوژورنالیزم توضیح داده شده است و هم در مورد تکنیک‌های تیتر نویسی که از کتاب قبلی خودم بوده است.
کتابی برآمده از تجمیع تجربیات مؤلف
این پژوهشگر ژورنالیزم در توضیح ماهیت کتاب مذکور تاکید کرد: این کتاب نوعی تجمیع تجربیات است و هرکسی در دوره کار روزنامه‌نگاری و سردبیری خود می‌تواند این کار را انجام داده و جمع‌بندی و نظریه ارائه کرده و سبکی را در هر زمینه ارائه دهد؛ همچنان که در این کتاب نوعی از جمع‌بندی در مورد تیترنویسی، آن‌چنان‌که در کتاب قبلی‌ام (تیترنویسی و تیترنویسی در وب) انجام شده است، به چشم می‌خورد.
کتاب یازده فصل و ۱۹۲ صفحه است و باید به این نکته توجه شود که اگر می‌خواستیم برای تمامی موارد در تمام فصل‌ها نمونه بگذاریم، حجم کتاب دو برابر مقدار فعلی می‌شد و ملال‌آور بود؛ درنتیجه کتاب در این ابعاد تدوین شده است چون چاپ‌های بعدی دارد و ممکن است مواردی را اضافه کرده و با توجه به بازخوردها کامل‌تر شود.
امیدوارم پژوهشگران و استادان ما با کارهای بسیار ارزشمندی که همه انجام داده‌اند و من هم به سهم و در حد توان خود انجام داده‌ام (مانند کتاب‌های تیترنویسی و تیترنویسی در وب) _ و دو پروژۀ پژوهشی «اطلاعات در خبر» و «پیام در خبر» که در گروه پژوهش ایرنا انجام شد _ و کارهایی ازاین‌دست، وارد عرصه‌هایی در کار پژوهش و روزنامه‌نگاری شوند که راه و حرفی جدید در مقایسه با مسیر قبلی در آن باشد و انشاالله پژوهشگران ما در عرصه‌های مختلف این راه را خواهند رفت.شیوه‌نامه روزنامه‌نگاری به تفکیک فصول
کتاب «شیوه‌نامه روزنامه‌نگاری» در ۱۱ فصل و ۱۹۲ صفحه به چاپ رسیده و سرفصل‌های آن به شرح زیراست:
فصل اول: شیوه‌نامه ارزش خبری؛ از تشخیص تا به‌کارگیری
در این فصل شما یاد می‌گیرید که چگونه ارزش‌های خبری را تشخیص داده و سپس آن‌ها را در نگارش خبر به کار ببرید.
فصل دوم: شیوه‌نامه عنصر شناسی؛ از کاربرد عناصر اطلاعاتی تا چیدمان اطلاعات در خبر
آنچه در این فصل آموزش می‌بینید این است که ابعاد رویداد را باید چگونه دید و چگونه باید به سراغ اطلاعات رفت همچنین لایه دوم اطلاعات هم در قالب اطلاعات افقی و عمودی توضیح داده شده است.
فصل سوم: شیوه‌نامه خبرنویسی؛ از سبک‌های سنتی و نوین تا کاربرد واژگان
اگر هنگام کاربرد واژگان در سر پاراگراف‌ها دچار تردید می‌شوید، این فصل به شما کمک می‌کند تا جایگاه درست ترکیباتی همچون بااین‌وجود، درحالی‌که و امثال آن را آموخته و در سرپاراگراف ها به‌درستی به کار ببرید و قالب کنید. سبک‌های خبرنویسی نیز از تاریخی تا بلوک نویسی ـ رویترز ـ با قواعد آن آموخته شوید.
فصل چهارم: شیوه‌نامه گزارش خبری؛ دو سبک نوین به همراه دستورالعمل‌های نوشتن
دو سبک نوین گزارش خبری از سوی پژوهشگر تحت عنوان فوکوس نویسی و سناریونویسی با ذکر نمونه در این کتاب پیشنهاد و آموزش داده‌شده و نیز در مورد سبک گیلاس، ساعت شنی و سبک روایی داستانی هم به‌اختصار قواعد آن توضیح داده شده است.
فصل پنجم: شیوه‌نامه گزارش‌نویسی توصیفی، تحلیل، تحقیقی
گزارش‌نویسی سهل و ممتنع است. تصور این‌که ساده می‌توان قلم‌فرسایی کرد ما را گزارش نویس نخواهد کرد. گزارش توصیفی قواعدی دارد که با گزارش تحلیلی و تحقیقی هرکدام به‌طور جداگانه متفاوت است که در این کتاب مطرح و تبیین شده است.
فصل ششم: شیوه‌نامه مصاحبه؛ خبری، عمقی
اگر در مصاحبه خبری دنبال کسب اطلاعات، تعقیب خبری و تکمیل رویداد هستید در مصاحبه عمقی در پی اخذ دیدگاه خواهید بود که مصاحبه شما را پر از چالش می‌کند. چگونه به چنین مصاحبه‌هایی چه در انجام جه در تنظیم دست پیدا کنیم؟ رابطه پرسش و پاسخ در مصاحبه چیست و از این رابطه چه استفاده‌ای می‌توان کرد؟
فصل هفتم: شیوه‌نامه یادداشت نویسی
فصل هشتم: شیوه‌نامه مقاله‌نویسی
فصل نهم: شیوه‌نامه نقدنویسی
در فصل‌های یادداشت، مقاله و نقدنویسی با اصولی مواجه می‌شویم که ما را در این فرم‌های فرآیندی و غیرخبری به‌گونه‌ای آشنا کند تا به یک نمونه تولیدی اثرگذار دست‌یابیم.
فصل دهم: شیوه‌نامه تیترنویسی؛ تکنیک‌ها
در این فصل از کتاب تیترنویسی به قلم خود نویسنده قواعد و تکنیک‌های نگارش تیتر به‌اختصار آورده شده است.
فصل یازدهم: شیوه‌نامه فتوژورنالیسم
همه موبایل به دست شده‌اند؛ اما قواعدِ حرفه‌ای عکاسی خبری، چیز دیگری است. در این فصل، به ارزش کار عکاسان حرفه‌ای ایران و جهان ـ در قالب قواعد فتوژورنالیسم حرفه‌ای ـ بیشتر پی خواهیم برد.
دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها ناشر کتاب «شیوه‌نامه روزنامه‌نگاری» است؛ این کتاب سال گذشته منتشرشده اما به خاطر شیوع بیماری کرونا معرفی آن به تعویق افتاده است.
علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب می‌توانند به بخش فروشگاه کتاب مراجعه کرده و این کتاب را به صورت آنلاین خریداری کنند.