«محمد امید» معاون توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری در گفت وگو با خبرنگار ایرنا از تصمیم این معاونت برای ساماندهی ساخت و ساز خارج از بافت روستایی و اقدام دولت برای کوتاه کردن دست واسطه‌ها و عرضه مستقیم محصولات کشاورزان به مصرف کنتدگان خبر داد.
او، کشاورزی و آبیاری مدرن را از موضوعات مورد توجه دولت تدبیر و امید عنوان کرد و یکی از عوامل افزایش سطح زیر کشت کشور را صرفه جویی و بهره گیری از سیستم آبیاری مدرن دانست.
امید در ادامه این گفت وگو به نقش پررنگ تحریم در صادرات فرش و گردشگردی و بوم‌گردی اشاره کرد و گفت: علاوه بر تسهیلات ارزان قیمت، به مراکز بوم‌گردی اجازه داده شد در شرایط شیوع ویروس کرونا تا ۵۰ درصد از ظرفیت خود استفاده کنند.
معاون توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری همچنین از تشکیل جلسه‌ای با حضور معاون اول رییس جمهوری برای بررسی مشکلات تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش خبر داد. مشروح این گفت وگو را در ادامه می‌خوانید.
ایرنا: یکی از مسائلی که در سال‌های اخیر نمود بیشتری یافته است تخریب زمین‌های کشاورزی و توسعه ساخت و ساز در روستاهاست. برای جلوگیری از این روند چه برنامه‌هایی در دستور کار دارید؟
امید: امسال به این موضوع به طور جدی ورود کردیم. وزیر کشور به من گفت که دغدغه جدی که در روستاهای کشور به وجود آمده این است که در زمین‌های خارج از بافت روستا ساخت و سازهایی صورت می‌گیرد که از کنترل خارج شده است و باید برای آنها چارچوبی در نظر گرفته شود. واحدهای خیلی زیادی ساخته شده که شاید تخریب آنها اصلا ممکن نباشد و عده ای هم همچنان این مسیر را ادامه می‌دهند. دو ماه پیش جلسه‌ای را در معاونت توسعه روستایی با حضور نمایندگان سازمان امور اراضی، وزارت کشور و هم بخش‌های مرتبط در ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف برگزار کردیم که این موضوع را در سطح کشور ساماندهی کنیم. در این جلسه به این نتیجه رسیدیم که باید شرایط جدیدی حاکم شود چون با قوانین قبلی کاری از پیش نمی‌رود و نیاز به قوانین جدیدی داریم. قوانین قبلی یا قلع و قمع را در دستور کار دارد یا در بعضی جاها تصمیم گیری را منوط به آینده کرده است بنابراین تصمیم گرفته شد در قانون تجدیدنظر کنیم.
بعد از آن همکاران حوزه برنامه‌ریزی معاونت توسعه روستایی با بخش‌های مختلف از جمله سازمان ثبت، قوه قضاییه، سازمان امور اراضی و وزارت کشور جلسات متعددی برگزار کردند که قرار شد راه حل مشخصی را قبل از نیمه دوم سال برای تصویب به دولت پیشنهاد دهند یا اگر لازم باشد در قالب یک لایحه به مجلس برود که شرایط ساخت و ساز خارج از بافت روستاها ساماندهی شود.
ایرنا: یکی از نمودهای توسعه شهرنشینی به‌ویژه در کلانشهرها پیوستن روستاهای همجوار این شهرها به بافت شهری است. این مناطق از خدمات شهری بی‌بهره هستند چرا که شهرداری‌ها نمی‌پذیرند که این مناطق بخشی از شهرها شوند. از سوی دیگر دهیاری‌ها هم به سبب پیوستن روستاها به شهرها، قادر به انجام اقدام خاصی نیستند در این خصوص توضیح دهید.
امید: این موضوع یکی از چالش‌هایی است که با آن مواجه هستیم که در تهران این مساله نمود بیشتری دارد و وضعیت آن نسبت به جاهای دیگر بدتر است. الان حدود ۵۰۰ روستا با جمعیت تقریبا ۳ میلیون نفر به شهرها چسبیده‌اند. اینها روستاهایی هستند که بزرگ شده‌اند و از طرفی چسبیده به شهرها متقاضی هستند که تبدیل به شهر شوند. سیاست ما این است که تولید روستا آسیب نبیند و محیط از بافت روستایی خارج نشود. در هر صورت روستا و شهر هر کدام قوانین خود را دارند. اگر قرار باشد روستایی تبدیل به شهر یا به شهر متصل شوخیلی از قوانینی که الان در روستا است در شهر قابلیت اجرا ندارد و شرایط دریافت خیلی از مجوزها، خدمات زیربنایی و قیمت‌های آن متفاوت می شود. مردم این مناطق برای شهر شدن اشتیاق دارند در حالی که غافل از این هستند که ممکن است با دشواریهایی مواجه شوند. بنابراین یکی از دغدغه‌های معاونت توسعه روستایی این روستاها هستند و در این زمینه با مراکز مختلف در حال بحث و گفت و گو هستیم. البته در این دولت تغییرات جدی را نداشتیم ولی باید سیاست واحدی برنامه ریزی کرده و شرایط را تعریف کنیم.
ایرنا: با توجه به هزینه بالای تولید محصولات کشاورزی، معاونت توسعه روستایی چه برنامه ای دارد که دست واسطه‌ها را کوتاه کند تا کشاورزان بتوانند خودشان مستقیما محصول خود را به بازار عرضه کنند؟
امید: بحث دلالان بحث امروز و دیروز نیست حداقل در دهه‌های اخیر مکرر این موضوع را از مردم، رسانه و مسوولان شنیده‌ایم. وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه طرح خوبی را به دولت ارائه کرده که البته دغدغه آقای روحانی هم در این زمینه است. براساس این طرح سیاست‌های کشت و بازار بازبینی می‌شود و به نوعی حضور و نقش دولت در بازار پررنگ‌تر می‌شود. البته نه این که بخواهد بازار را تحویل بگیرد ولی در زمینه الگوی کشت راهنمایی و مساعدت می‌کند. در واقع قرار شده که دولت برای کوتاه کردن دست دلالان جدی‌تر ورود کند.
البته این جزو وظایف وزارت کشاورزی است اما وقتی که می‌بینیم محصولی که در روستاها تولید می‌شود در شهر ۵ برابر به فروش می رسد، این موضوع به دغدغه معاونت توسعه روستایی تبدیل می‌شود. فکر می‌کنم طرح وزارت کشاورزی را اگر همه سازمان‌ها کمک و همراهی کنند می‌تواند تاثیرگذار باشد. در عین حال معتقدم استارتاپ‌های روستایی می‌توانند راهی پیدا کنند که کشاورز محصولش را مستقیم به دست مصرف کننده برساند.
ایرنا: سال‌هاست که گفته می‌شود بخش اعظم هدر رفت آب در کشور در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد؛ الان چه شرایطی داریم و چه برنامه‌هایی در این خصوص در روستاها در دستور کار است؟
امید: کشاورزی و آبیاری مدرن یکی از موضوعات اساسی بود که از سال‌های گذشته در دستور کار دولت تدبیر و امید قرار گرفت. تجمیع زمین‌های کشاورزی یکی از این برنامه‌ها بود. در کنار آن دولت تا قبل از سال ۹۸، ۸۰ درصد هزینه آبیاری تحت فشار را به کشاورزان به صورت بلاعوض پرداخت می‌کرد. بنابراین حرکت پرشتاب و جدی برای کاهش مصارف منابع آبی صورت گرفته است. الان یکی از دلایلی که سطح زیر کشت در کشور افزایش پیدا کرده است همین صرفه جویی و استفاده از سیستم‌های آبیاری مدرن است. قبلا با شیوه های سنتی آبیاری نهایتا می‌توانستند یک هکتار را آبیاری کنند اما الان با آبیاری تحت فشار و با همان میزان آب می‌توانند ۳ هکتار را آبیاری کنند. علاوه بر این در بحث شهرک‌های گلخانه‌ای، یارانه‌ها و تسهیلات خیلی خوبی در حال پرداخت است که کشور به این سمت برود. قبلا ۲ هزار کشت گلخانه‌ای داشتیم که الان به ۱۶ هزار واحد گلخانه‌ای رسیده است.
ایرنا: فرش به عنوان یکی از ارکان اقتصاد روستایی چه وضعیتی دارد و برای حمایت از این صنعت و فعالان این حوزه در روستاها چه برنامه‌هایی در دستور کار دارید؟
امید: یکی از عوامل پایداری روستاهای کشور توجه به صنایع دستی است. ایران در بخش صنایع دستی به‌ویژه در فرش آمار بسیار خوبی دارد. ما نزدیک به یک میلیون و نیم بافنده فرش در کشور داریم. اگر به آنها توجه شود و بازار مناسب برایشان ایجاد کنیم و مواد اولیه در اختیار آنها قرار دهیم ظرفیت بسیار خوبی ایجاد می‌کنند. البته صنایع دستی دیگر هم باید مورد توجه قرار گیرند. در عین حال باید بپذیریم که تحریم‌ها به این ظرفیت آسیب زده است.
یکی از اولویت‌ها و دستورات اکیدی که داریم همین مساله صنایع دستی و به خصوص فرش است. در این خصوص جلسه‌ای با معاون اول رییس جمهوری و دست اندرکاران صنایع دستی کشور داشتیم که در آن جلسه راه حل‌های خوبی برای تخفیف‌های کمرگی و سپرده‌های ارزی پیشنهاد شد. در کنار آن قرار است راه حل مناسبی هم برای بازار صادرات فرش پیش بینی کنیم. به همین منظور جلسه‌ای انحصارا در خصوص فرش با حضور معاون اول رییس جمهوری خواهیم داشت که بتوانیم مشکلات تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش را بررسی کنیم.
ایرنا: چند سالی است که استارتاپ‌ها وارد حوزه‌های مختلف شده اند. آیا در بخش‌های روستایی هم از ظرفیت‌های استارتاپ‌ها هم استفاده می‌شود؟
امید: حمایت از استارتاپ‌ها در حال حاضر دغدغه اصلی ما است که درپی این هستیم استارتاپ‌ها بتوانند سهمی در بازار داشته باشند. البته در بخشنامه‌هایی هم که صادر کردیم به خصوص در منابعی که برای سال ۹۹ در نظر گرفتیم سهم ویژه‌ای را برای آنها قائل شدیم چرا که معتقدیم استارتاپ‌ها می‌توانند در افزایش بهره‌وری کشاورزی و روستایی فوق العاده موثر باشند.
بعضی از این استارتاپ‌ها در زمینه آبیاری به کمک فناوری استفاده از ماهواره کارهای خوبی را در اطراف تهران و ورامین انجام دادند. به نظر من آنها در افزایش ظرفیت کار کشور به‌ویژه در کشاورزی می‌توانند کمک موثری باشند.
ایرنا: یکی از بخش‌های که بر اثر شیوع کرونا آسیب دید صنعت گردشگری و بوم‌گردی است برای جبران خسارت‌های این بخش چه اقداماتی در دستور کار دارید و چه تسهیلاتی در نظر گرفته‌اید؟
امید: از روز اول از طریق میراث فرهنگی اعلام کردیم که متصدیان این صنعت می‌توانند درخواست دهند و بر اساس تعداد نیروی کاری که دارند، از تسهیلات ارزان قیمت بهره‌مند شوند که اطلاع دارم خیلی از بنگاه‌ها گرفته‌اند و بقیه هم می‌گیرند. بانک‌ها سعی کردند که در این دوره انعطاف بیشتری نشان دهند و سخت‌گیری‌ها را کم کنند.
البته بعد از موج اول کرونا، کم کم با دستورالعمل‌ها و پروتکل‌هایی صادر شد، به مراکز بوم‌گردی اجازه داده شد تا ۵۰ درصد از ظرفیت خود استفاده کنند. باید ببینیم که این شرایط تا چه زمانی طول می کشد اما به طور قطع باید بسته‌های حمایتی تعریف کنیم تا این صنعت با آسیب کمتری این دوره را پشت سر بگذارد.
زمانی که کرونا شیوع پیدا کرد ما در اوج استفاده از مراکز بوم گردی‌ها بودیم و حتی بعضی از مراکز به ما بیلان داده بودند که اگر با همین سرعت به جلو می رفتند دو الی سه ساله می‌توانستند کل سرمایه شان را برگردانند که متاسفانه با شیوع ویروس شرایط سخت شد.
ایرنا: درباره زنان روستایی هم آیا برنامه‌ای در دستور کار دارید؟
امید: طبق آماری که داریم ۴۲ درصد منابع اشتغال روستایی متعلق به زنان است یعنی مجری و نیروی کار خانم‌ها هستند. علاوه بر این مجموعه وزارت صنعت و مرکز ملی فرش هم اعتبارات خوبی از منابع قرض الحسنه برای زنان پیش بینی کرده که هم صنایع دستی و هم بحث فرش در روستاها توسعه پیدا کند.
ایرنا: درباره پروژه‌های عمرانی روستاها توضیحی دارید؟
امید: سال گذشته در بحث عمران روستایی حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان اعتبار داشتیم که کار شد. البته امسال هم مبلغی را در اختیار داریم که اگر احساس کنیم در بعضی جاها در زمینه راه، برق، بهداشت، فرهنگ یا ورزش در روستا نیاز به کمکی باشد با هماهنگی استانداری‌ها می توانیم در اختیارشان قرار دهیم.
ایرنا: در رسیدگی به روستاها آیا امتیازی برای مناطق دوردست و مشخصا روستاهای مرزی قائل هستید به هر حال این روستاها علاوه بر نقشی که در زمینه تولید دارند به نوعی مرزبانان کشور بوده و امنیت کشور را تامین می‌کنند.
امید: قانون اشتغال پایدار روستایی برای روستاهای مرزی تفاوتی قایل شده است. الان سود تسهیلات عادی در روستاها ۶ تا ۱۰ درصد است اما در روستاهای مرزی سود این تسهیلات ۴ درصد عنوان شده است. یعنی سود تسهیلات اشتغال روستایی از همه جا پایین‌تر در نظر گرفته شده است.