به گزارش ایرنا، آذربایجان شرقی به دلیل قرار گرفتن رودخانه مرزی و پرآب ارس در شمال آن از جمله استان های مستعد برای اجرای طرح های مرتبط با استفاده از حقابه کشورمان از آب های مرزی است که دولت تدبیر و امید در سال های گذشته برای عملیاتی کردن عمران آن بر بستر این منابع آبی سرمایه گذاری کلانی کرده است.
در واقع با عزم جدی دولت تدبیر و امید، از سال ۱۳۹۳ اجرای طرح های توسعه منابع آب و خاک در ۱۲ استان مرزی کشور در قالب ۶۱ طرح و ۱۲۰ پروژه با هزینه کرد بیش از ۲۷۰ هزار میلیارد ریالی، سرعت یافت و تعداد زیادی از این طرح ها در استان های مرزی کشور به بهره برداری رسیدند.
آذربایجان شرقی نیز از جمله استان هایی است که در سال های گذشته اقدامات عمرانی خوبی در راستای بهره برداری حداکثری از منابع آب مرزی آن در قالب تکمیل سد خداآفرین و توسعه شبکه های آبیاری و زهکشی آن انجام شده است.
یکی دیگر از اقدامات ارزشمند دولت تدبیر و امید در مسیر توسعه و عمران مناطق مرزی آذربایجان شرقی بر بستر سدسازی و توسعه شبکه های آبیاری، تکمیل و افتتاح سد «حاجیلارچای» است که بعد از یک دهه به ثمر نشست و مردم شهرستان ورزقان را از ۱۰ سال معطلی و بلاتکلیفی بیرون آورد.
افتتاح سد حاجیلارچای؛ تحقق آرزوی ۱۰ ساله
سد «حاجیلارچای» روز پنجشنبه، دهم مرداد پارسال، در شرایطی در سومین سفر استانی رییس جمهوری به آذربایجان‌شرقی با حضور وزیر نیرو به بهره برداری رسید که رسانه ها از آن با عنوان تحقق آرزو و مطالبه ۱۰ ساله شهرستان ورزقان یاد کردند.
کارشناسان با اشاره به اینکه شهرستان ورزقان از محروم ترین شهرستان های آذربایجان شرقی است که بیش از ۶۰ درصد مردم آن در روستاها زندگی می کنند، معتقدند که بهره برداری از سد ۱۵۰ میلیارد تومانی «حاجیلارچای» می تواند زمینه ساز توسعه و رفع محرومیت این سامان باشد.
به عقیده آنان، بهره برداری از این طرح که مردم به مدت ۱۰ سال چشم انتظار اتمام آن بوده اند، می تواند نقشی اساسی در توسعه پایدار منطقه مرزی ورزقان، ارتقای معیشت، بهبود استانداردهای زندگی مردم، کاهش فقر، توزیع مناسب درآمد و تقویت هویت ملی و تعلق سرزمینی را به دنبال داشته باشد.
سد حاجیلار چای در تامین آب شرب، بهداشتی و تامین آب صنعتی شهرستان ورزقان نقش اساسی دارد و آبرسانی به ۶۳ روستای شهرستان ورزقان با ۸۰۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری، از جمله ویژگی این طرح و طرح های ارزشمند مشابه دیگر دولت تدبیر و امید برای عمران و آبادی روستاهای مناطق مرزی است.
البته سرمایه گذاری ۸۰۰ میلیارد ریالی دولت در این طرح تنها برای انتقال آب از محل مخزن آب «چراغلو»ی مجتمع مس سونگون است و برای لوله گذاری انتقال آب از سد «حاجیلارچای» به این مخزن نیز هزینه جداگانه ای سرمایه گذاری شده است.
بر اساس این طرح، قرار است ۱۲۰ لیتر بر ثانیه آب از سد «حاجیلارچای» به مخزن آب «چراغلو»ی مجتمع مس منتقل و از این میزان نیز ۱۰۶ لیتر بر ثانیه آب تصفیه شده و بهداشتی از طریق تصفیه خانه و شبکه انتقال در روستاهای محدوده طرح توزیع شود.
تامین سالانه سه میلیون مترمکعب آب برای شرب، بهداشتی و کشاورزی شهرستان های ورزقان و خاروانا و روستاهای اطراف آن، تامین نیازهای آبی حقابه بران و محیط زیست به میزان ۵.۷ میلیون مترمکعب، کنترل سیلاب، جاذبه های گردشگری و اشتغال زایی در منطقه از دیگر مزایا و ویژگی های سدحاجیلار چای ورزقان است.
رودخانه حاجیلار چای از سرشاخه های رودخانه ارس بوده و مساحت حوضه آبریز تا محل سد ۵۳۶ کیلومتر مربع است، شرایط اقلیمی آن نیمه مرطوب تا خشک بوده و متوسط بارش سالانه در محل سد ۳۴۱ میلیمتر است.
حداکثر آبدهی سالانه سد حاجیلار چای ۸۵ میلیون مترمکعب، متوسط آبدهی سالانه آن ۶۵ میلیون مترمکعب و کیفیت شیمیایی آب برای مصارف کشاورزی و شرب آن در وضعیت خوب تا قابل قبول قرار دارد و وسعت دریاچه سد در تراز بیشینه ۲.۶۲ کیلومتر مربع است.
این طرح، بزرگترین طرح آبرسانی استان با رویکرد کمک به توسعه و عمران روستایی است که با توجه ویژه دولت تدبیر و امید اجرا شد؛ پس از اجرای خطوط انتقال، ساخت تصفیه خانه سد در اولویت بعدی است که که از آن سه خط، یکی به شهر ورزقان و ۲ تای دیگر به روستاهای محدوده طرح، منشعب می شود.
این سد با رویکرد صنعتی ساخته شده و در کنار آن آب شرب و کشاورزی شهرستان ورزقان، شهر خاروانا و روستاهای آنها را تامین خواهد کرد.
در طراحی و ساخت سد حاجلار چای ۱۰ میلیون مترمکعب آب کشاورزی با کشت مکانیزه یا تحت فشار پیش بینی شده است و یکهزار هکتار از اراضی خاروانا، روستای لیلاب و در ادامه روستاهای دستجرد و ملک قضات را شامل می شود؛ کشت گلخانه ای در یکهزار هکتار از ارضی منطقه از دیگر اهداف طرح سد حاجیلار چای است.
بهره برداری از طرح توسعه ۷۰۰ هکتاری ارس
طرح توسعه ۷۰۰ هکتاری اراضی کشاورزی روستای «آقبلاغ» شهرستان جلفا در حاشیه رودخانه مرزی ارس از دیگر طرح های مرتبط با آب های مرزی است که در دولت دوم آقای روحانی در آذربایجان شرقی به بهره برداری رسیده است.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی در این باره به ایرنا گفت گفت: بهره برداری از ۱۰۲ میلیون متر مکعب حقابه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه مرزی ارس برای آبیاری بیش از ۱۶ هزار هکتار از اراضی منطقه به منظور ایجاد اشتغال، توسعه صنایع جانبی و تأمین آب مورد نیاز صنعت هدف از اجرای این طرح است.
یوسف غفارزاده در تشریح دستاوردهای این طرح اظهار کرد: با افتتاح این طرح شاهد اشتغالزایی و رونق اقتصادی منطقه و ارتقای راندمان آبیاری و افزایش تولید خواهیم بود.
وی افزود: این طرح آب مورد نیاز ۵ ناحیه صنعتی - عمرانی شامل سد گلفرج و شبکه بالا دست، سد گردیان و شبکه بالا دست، اراضی آقبلاغ، دشت یکانات و دشت هرزندات را تأمین می کند.
مدیر عامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه افزون بر ۳۵۰ میلیارد تومان در این طرح هزینه شده است، بیان کرد: طرح ۷۰۰ هکتاری اراضی کشاورزی آقبلاغ با اهداف اشتغالزایی و رونق اقتصادی منطقه، کاهش مهاجرت و تثبیت جمعیت و ارتقای بازدهی آبیاری و افزایش تولید در شهرستان جلفا به بهره‌داری رسیده است.
خروج خداآفرین از محرومیت با بهره‌برداری از شبکه آبیاری و زهکشی
شبکه آبیاری و زهکشی سدخداآفرین با هزینه کرد ۳۰۰ میلیارد تومان از دیگر طرح های حوزه آب های مرزی است که با هدف کمک به خارج کردن شهرستان خداآفرین از فهرست شهرستان های محروم آذربایجان شرقی و معکوس کردن روند مهاجرت در آن سال گذشته به بهره برداری رسید.
با بهره‌برداری از شبکه آبیاری و زهکشی پایاب سد خداآفرین، آب مورد نیاز ۱۲ هزار هکتار از اراضی توسعه در استان آذربایجان‌شرقی تأمین شده و تولید بیش از ۱۰۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی امکان‌پذیر می‌شود.
طول کانال اصلی آبیاری و زهکشی در این طرح، ۵۲ کیلومتر و ظرفیت آن ۷۲ متر مکعب در ثانیه است، در اولویت نخست اجرای این طرح پنج هزار و ۲۹۰ هکتار از اراضی پایین دست سد خداآفرین آبیاری می شوند؛ ۹ ایستگاه پمپاژ ثانویه روی کانال اصلی فشار مورد نیاز شبکه آبیاری تحت فشار را تأمین می‌کند.
در همین ارتباط، مدیر ناحیه منفصل خداآفرین سازمان منطقه آزاد ارس از برنامه ریزی برای تکمیل زنجیره کشت و صنعت در اراضی پایین دست سد خداآفرین خبر داد و کشت اولیه محصولات کشاورزی را در منطقه موفقیت آمیز دانست.
هادی کهن افزود: این منطقه قبل از این به صورت مرتع و زمین بایر بود که از سال ۹۲ بر اساس توافق صورت گرفته مابین منطقه آزاد ارس و سرمایه گذاران بخش خصوصی، سرمایه گذاری برای بهره برداری از اراضی پایاب سد صورت گرفت و به مرور زمان شاهد تکمیل زنجیره‌ای از کشت و صنعت در این محدوده هستیم؛ خوشبختانه کشت محصولات کشاورزی همچون گندم، جو و کلزا در این منطقه از سال ۹۷ آغاز شده است و سایر مجموعه‌ها نیز به تدریج تکمیل می‌شود.
وی ادامه داد: پنج هزار هکتار از اراضی مجهز به شبکه آبیاری فرعی و اصلی شده و از سال ۱۳۹۷ کشت محصولاتی همچون گندم، جو و کلزا در این منطقه عملیاتی شده و پارسال نیز شاهد برداشت اولین سری گندم در این محدوده بودیم.
کهن دل با اشاره به انجام تحقیقات لازم برای کاشت محصولاتی متناسب با شرایط منطقه گفت: در این زمینه وزارت جهاد کشاورزی و کارشناسان مربوطه وارد عمل شده و تحقیقات برای کاشت محصول متناسب با خاک منطقه همچنان در حال انجام است؛ پارسالبه پیشنهاد کارشناسان، شش رقم گندم به صورت آزمایشی در ۱۰ هکتار از زمین‌های منطقه کشت شد تا میزان موفقیت کشت هر کدام از گونه‌ها مشخص شود.
مدیر مرکز خداآفرین منطقه آزاد ارس ادامه داد: از برداشت هر سه محصول می‌توان دریافت که میانگین راندمان تولید محصولات زیر کشت در منطقه، به میزان دو الی سه برابر همان محصول در شهرستان‌ها و روستای اطراف است که می‌توان نتیجه اولیه کشت محصولات را در منطقه موفقیت آمیز دانست.
مدیرعامل کشت و صنعت «خوشه صبا» نیز گفت: پنج هزار هکتار از پایاب سد با اعتبارات صندوق توسعه ملی به شبکه آبیاری مجهز شده است که به میزان ۸۰ مترمکعب بر ثانیه آب، منطقه را تحت پوشش قرار می‌دهد.
علیرضا زندی افزود: از وسعت پنج هزار هکتاری اراضی زیر شبکه، یکهزار و ۴۰۰ هکتار به صورت باغ و مابقی به کار کشت و زرع اختصاص دارد.
زندی با اشاره به تحقیقاتی در خصوص الگوی کشت مناسب در منطقه گفت: در سال‌های گذشته الگوی کشت منطقه تهیه شده بود که با توجه به گذشت زمان، نیاز به بازنگری داشت و این کار با همکاری معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی انجام شد که کشت گندم، جو و کلزا نیز اقدامی در این راستاست.
مدیرعامل کشت و صنعت خوشه صبا با اشاره به اهداف تعریف شده برای این محدوده گفت: ایجاد زنجیره کشت و صنعت در این محدوده مهم‌ترین هدفی است که به دنبال تحقق آن هستیم، مجموعه‌ای که از کشت تا فراوری، تولید آبزیان و صنایع تبدیلی را در خود جای دهد و برنامه ریزی ها برای شکل گیری چنین مجموعه‌ای انجام شده و به مرور اجرایی می‌شود.
وی در خصوص اشتغالزایی در صورت تکمیل زنجیره کشت و صنعت «خوشه صبا» در اراضی پایاب سد خداآفرین نیز گفت: آنچه در نظر گرفته شده، ۱۰ هزار فرصت شغلی مستقیم و غیر مستقیم در تمامی شاخه‌ها است که این تعداد اشتغال زایی زمینه ساز مهاجرت معکوس خواهد بود.
زندی ادامه داد: با توجه به توانمندی اهالی منطقه، بخشی از فعالیت شرکت برون سپاری شده تا زمینه اشتغال مثبت و مؤثر فراهم شود.
وی افزود: طبق تجربیات به دست آمده از زنجیره‌های کشت و صنعت ایجاد شده در شهرستان‌های مختلف، این صنایع سبب پیشرفت شگرفی در منطقه شده‌اند که امیدواریم این زنجیره نیز سبب پیشرفت در منطقه خداآفرین و زمینه ساز مهاجرت معکوس در آن شود.
مدیرعامل کشت و صنعت خوشه صبا با اشاره‌ای به پروژه‌های در دست اجرای شرکت در اراضی پایاب سد خدا آفرین گفت: پرورش سالیانه ۱۲۵ تن ماهی قزل آلا، ۱۲۵ تن ماهی کپور، پرورش ماهیان خاویاری و پرورش شش میلیون قطعه بچه ماهی سرد آبی از دیگر پروژه‌های در دست اجرا در این منطقه است.