امروزه ساخت مسکن در قالب هر برنامه و پروژه از مسائل حایز اهمیت برای تامین سرپناه مردم بوده ک این مقوله در سال های اخیر با ورود قاطع دولت به آن تجربه تازه ای در امر مشارکت دولت – مردم به شمار می رود.
در این میان استان البرز که در طول چهار دهه اخیر به واسطه رشد بالای مهاجرت ها دامنه شهرنشینی و حاشینه نشینی آن گسترش یافته ، اجرای طرح های مسکن گام موثری در راستای اسکان جمعیت و پیشگیری از ساخت وسازهای غیر مجاز در آن بوده است.
نگاه مسوولان اجرایی کشور به تامین مسکن نیازمندان مهمترین اصل در برابری و عدالت اجتماعی به شمار رفته هر چند که بسیاری مواقع رشد پدیده هایی مانند مهاجرت های بی رویه محاسبات و تصمیم گیری ها را با چالش مواجه می کند.
با این توضیح باید گفت که کشور در سال های اخیر مشکلات اقتصادی مضاعفی به واسطه فشارهای خارجی تحمل کرده و استمرار بسیاری از پروژه ها از جمله مسکن مهر با موانعی مواجه شد اما به گواه آمارها و مستندات به خوبی استمرار یپدا کرد ضمن آنکه طرح های جدیدی مانند طرح اقدام ملی مسکن در کشور متولد شد.
مسکن مهر البرز
مسکن مهر، پروژه ای که نقشه ترسیمی آن با حدود ۱۱۳ هزار واحد مسکونی اواخر دهه ۸۰ درالبرز پایه گذاری شد اما شاکله اصلی اجرا و تکمیل این پروژه به دولت های یازدهم و دوازدهم رسید.
شروع این پروژه با استقبال بالای ثبت نامی ها همراه بود و بسیاری برای خانه دار شدن نام خود را در فهرست بلند آن ثبت و امور را به شرکت های تعاونی سپردند، دراین میان افرادی هم بودند که با وجود داشتن یک تا چند خانه ، باز هم از این فرصت ثبت نامی برای دریافت یک امتیاز مسکونی غفلت نکردند.
آنطور که آمارها در سال های نخست پروژه نشان می داد، می بایست بیش از ۱۱۳ هزار واحد مسکونی مهر در استان البرز ساخته می شد تا به درخواست های متقاضیان مسکن پاسخ خدماتی داده شود.
شروع کار مسکن مهر در کشور به نام طرح ۹۹ ساله یعنی عرصه استیجاری بلندمدت واعیان اقساطی آغاز شد هر چند که هنوز هم بخش عمده پروژه به همین شکل ادامه دارد و بخشی هم به واگذاری عرصه و اعیان انجامیده است.
با این وجود کاستی های این پروژه در همان روزها و ماه های نخست اجرا در البرزو برخی مناطق دیگر کشور آشکار شد به طوریکه طبق بررسی ها، شمار زیادی از متقاضیان البرز (عددی حدود ۲۸ هزار نفر) در آغاز کار پا پس کشیدند و برخی افراد فاقد مسکن نیز اجاره نشینی یا سکونت در حاشیه شهرهای استان را به اسکان در مسکن مهر ترجیح دادند.
ساخت و تکمیل حدود ۸۵ هزار مسکن مهر در البرز
با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید یکی از سووالات اساسی مردم و خبرنگاران از مسوولان در خصوص سرنوشت مسکن مهر بود که مدام در رسانه های جمعی به آن پرداخته می شد، موضوعی که دولت تدبیر و امید با متعهد دانستن خود به تکمیل این پروژه خیال مردم را از این بابت راحت کرد.
تا پیش از دولت تدبیر و امید حدود ۲۵ هزار واحد مسکونی مهر در شهرهای استان البرز از جمله شهرجدید هشتگرد، نظرآباد ، گرمدره ، ماهدشت ، اشتهارد و شهرک ابریشم ساخته شد.
براساس گزارش های رسمی دستگاه های اجرایی مانند شرکت عمران شهر جدید هشتگرد، با اینکه بخشی از این واحدها دارای امکانات زیر ساختی مانند تامین آب ، برق ، تلفن ، گاز و سایر نیازها بود اما مردم چندان رغبتی برای اسکان در این واحدها وجود نداشتند حتی برخی از تحویل این واحدها طفره می رفتند.
در این وضعیت نیز شرکت های تعاونی دستگاه های اجرایی تهران و استان البرز احداث تعداد زیادی واحد مسکونی در شهرجدید هشتگرد استان البرز را پایه گذاری کرده بودند و کارها به تناسب آورده های مردمی و تسهیلات بانکی پیش می رفت.
دولت از یک سو با پروژه های نیمه تمام و کاستی های زیر ساختی مسکن مهر و ازسوی دیگر با کم میلی متقاضیان در البرز مواجه شد و شمار بالای انصرافی ها هم با وجود نیمه کاره بودن ساختمان ها مشکلی مضاعف برای مسوولان اجرایی به شمار می رفت .
چرا انصراف
بررسی های میدانی نشان داد که بسیاری از متقاضیان مسکن مهر البرز به دلیل نبود زیر ساخت ها مانند آب ، برق ، گاز ، تلفن ، مراکز آموزشی ، دانشگاهی ، درمانی ، رفاهی و دوری از مراکز شهری و حتی نحوه ساخت مسکن مهر از این پروژه انصراف دادند.
روی دیگر موضوع این بود که شماری نیز با نگاه اقتصادی در این عرصه امتیازی ثبت نام کردند و از این رهگذر درصدد کسب درآمد یا سود اقتصادی بودند که در سال های نخست دستیابی به چنین امکانی بر آنان غیر قابل تصور بود و برهمین اساس بخشی از ثبت نام ها ریزش کرد.
در نهایت حدود ۸۵ هزار خانوار البرزی و تهرانی در فهرست متقاضیان مسکن مهر البرز باقی ماندند، فهرستی که هنوز هم بخشی از آنها آورده های خود را تکمیل نکرده و منتظر بهبودی اوضاع بازار مسکن هستند.
مشکل دیگر آنکه تعدادی از دارندگان مسکن مهر البرز در سال های قبل رغبتی برای سکونت در واحدهای مسکونی خود نداشته و حتی از تحویل واحدهای آماده سازی شده،خودداری کردند.
عدم استقبال و خالی ماندن بخشی از واحدهای مسکونی
بنا به گفته برخی کارشناسان اقتصادی اشباع بازار مسکن و رکود قیمت ها و عدم تکمیل زیر ساخت ها مانند خدمات ریلی و عمومی سبب شد تا بخشی از واحدهای مسکونی مهر در استان البرز با وجود تکمیل فرآیند ساخت و واگذاری خالی بماند.
از سوی دیگر پروژه مسکن مهر موجب شد تا رکودی چند ساله بر بازار مسکن در کشور و البرز به وجود بیاید.
پروژه ای که مسکن مهر البرز را کانون توجه قرار داد
بخش عمده مسکن مهر استان البرز در شهرستان ساوجبلاغ یعنی شهر جدید هشتگردو شهرک ابریشم و شهرستان نظرآباد قرار دارد.
بنا به گفته برخی کارشناسان امور اقتصادی، راه اندازی قطار شهری تهران - کرج – هشتگرد ، تامین زیر ساخت ها مانند آب ، برق ، گاز ، آسفالت معابر و واگذاری فرصت ها به سرمایه گذاران روح تازه ای در مسکن مهر شهرجدید هشتگرد و غرب استان البرز دمید.
خط ریلی کرج - هشتگرد که در روزهای سرد زمستان ۹۸ با حضور رییس جمهوری به ثمر رسید، موجب رونق بارار مسکن مهر و دلگرمی متقاضیان مسکن و انبوه سازان درغرب استان شد.
در کنار رونق بازار مسکن ، دستگاه های اجرایی مانند شرکت توزیع برق ، شرکت گاز، آبفا، مخابرات و دیگر دستگاه های اجرایی با شتاب بیشتری به تکمیل پروژه های خدماتی خود پرداختند.
آخرین وضعیت مسکن مهر البرز
مسکن مهر البرز دارای دستگاه های متولی متعددی مانند اداره کل راه و شهرسازی استان ، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ، شرکت عمران شهرجدید هشتگرد، نهادهای حمایتی نظیر کمیته امداد امام خمینی (ره) ، بهزیستی و بنیاد شهید، نیروی انتظامی، تعاونی های مربوط به سازمان ها، وزارتخانه ها و دیگر تشکل ها است .
در مجموع تاکنون طبق آمار رسمی حدود ۸۵ هزار واحد مسکونی مهر در استان البرز در دست ساخت قرار گرفته که بیش از ۹۰ درصد این واحدها احداث یا در مرحله پایانی ساخت قرار دارد.
تعهدات اداره کل راه و شهرسازی البرز
بخش عمده تعهدات مسکن مهر در حیطه کاری شرکت عمران شهر جدید هشتگرد وابسته به وزارت راه و شهرسازی و اداره کل راه و شهرسازی استان البرز است .
بنا به گفته مدیرکل راه و شهرسازی البرز،این اداره کل در بخش مسکن مهر سه پروژه شهرک ابریشم ، ماهدشت و خودمالکی را در این استان عهده دار شد.
ساخت هشت هزارو ۱۸۲ واحد مسکن مهر در دولت دهم در شهرک ابریشم شهرستان ساوجبلاغ آغاز شد که با ۱۳ درصد پیشرفت فیزیکی به دولت یازدهم رسید.
تقی رضایی بیان داشت: اکنون این پروژه با ۹۶.۱۲ درصد مراحل پایانی خود را می گذارند و بخش عمده واحدهای آن دارای سکنه هستند ضمن آنکه زیر ساخت ها تامین شده است.
مدیرکل راه و شهرسازی استان البرز ادامه داد: تعهد دیگر این اداره کل تکمیل ۱۰ هزارو ۴۴۴ واحد مسکن مهر در شهر ماهدشت کرج است که این پروژه با ۱۰.۱۷ درصد پیشرفت فیزیکی به دولت یازدهم تحویل شد و اکنون ۹۶.۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
وی گفت : در کنار این ۲ پروژه تعداد ۱۴ هزارو۸۷۷ واحد مسکونی خودمالکی با استفاده از تسهیلات مسکن مهر در استان البرز احداث شده است .
احداث حدود ۵۰ هزار مسکن مهر در شهر جدید هشتگرد
ساخت حدود ۵۰ هزار واحد مسکن مهر زیر نظر شرکت عمران شهر جدید هشتگرد و تعاونی های سازمان ها، وزارتخانه ها و نهادها در این شهر اجرایی شده که تاکنون حدود ۸۰ درصد این واحدها تکمیل شده است.
مدیر عامل شرکت عمران شهرجدید هشتگرد استان البرز اعلام کرد : تاکنون از ۳۴ هزارو۹۵۰ واحد مسکن مهر زیر نظر این شرکت ساخته شده و ۲۲ هزارو ۵۰۰ واحد آنها به مردم واگذار شده است.
مسعود حق لطفی افزود: واحدهای واگذاری شده به صورت اقساطی در اختیار متقاضیان قرار گرفت. اکنون نیزهفت هزار واحد مسکونی در شهر جدید هشتگرد آماده تحویل است .
مدیرعامل شرکت عمران شهرجدیدهشتگرد گفت: عملیات ساخت و تکمیل ۱۰ هزار و ۱۵۰ واحد مسکونی مهر در مرحله نازک کاری داریم که به زودی فروش اقساطی آن ها صورت خواهد گرفت.
حق لطفی با بیان اینکه در زمان حاضر پنج هزار و ۲۲۰ واحدمسکونی مهر در انتظار تکمیل زیرساخت است، اظهار داشت: این واحدها فاقد خدمات زیربنایی مانند آب، برق، گاز و فاضلاب می‌باشد که شرکت عمران در حال پیگیری انشعابات و توسعه زیرساخت آنها است.
نواقص مسکن مهر شهر جدید هشتگرد مرتفع می‌شود
قائم مقام وزارت راه و شهرسازی درامور مسکن مهر که به تازگی از شهر جدید هشتگرد بازدید داشت ،اعلام کرد: نواقص و کاستی های مسکن مهر در شهر جدید هشتگرد استان البرز مرتفع می شود.
احمد اصغری مهرآبادی اظهار داشت: شرکت عمران شهر جدید هشتگرد موظف به پیگیری نیازهای مسکن مهر در این شهر است.
وی در خصوص اهمیت پروژه هایی که قرار است در قالب طرح اقدام ملی مسکن اجرایی شود، گفت: این طرح موجب ترغیب انبوه سازان به ساخت و ساز می شود و از طرفی می‌تواند به افزایش تعداد
پروژه های عظیم مسکونی و تولید مسکن به اندازه کافی کمک کند.
قائم مقام وزیر راه در طرح مسکن مهر ضمن تاکید بر اهمیت تسریع در تولید مسکن گفت: با اجرای برنامه‌های طرح اقدام ملی در کنار دیگر پروژه‌های دولتی در سال مزین به جهش تولید به نتایج قابل توجه در حوزه ساخت و ساز می رسیم.
وی تاکید کرد: با مشارکت سه مجموعه دولت، بخش خصوصی و متقاضیان طرح اقدام ملی مسکن به نتیجه خوبی دست خواهیم یافت.
اصغری مهرآبادی گفت : همزمان با هفته دولت چهارهزار و ۶۰۰ واحد مسکونی به کارکنان ناجا در شهرجدید هشتگرد واگذار می شود.
فعالیت های بنیاد مسکن البرز
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان البرز نیز همزمان با دیگر دستگاه ها عملیات ساخت حدود ۶ هزار واحد مسکونی در شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر جمعیت استان البرز مانند اشتهارد ، نظرآباد ، گرمدره و طالقان را عهده دار شد که تمام این واحد ها تکمیل و واگذار شده است.
همچنین نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد ، بنیاد شهید انقلاب اسلامی ، بهزیستی و سایر تشکل ها تاکنون حدود ۱۰ هزار واحد مسکونی برای جامعه هدف خود احداث کرده اند.
در مجموع تاکنون ساخت بیش از ۸۵ هزار واحد مسکونی در استان البرز عملیاتی شده که حدود ۷۰ درصد این واحدها واگذار شده است.
قرار است تا پایان امسال پرونده مسکن مهر در استان البرز بسته شود.
ساخت ۱۸ هزار واحد طرح اقدام ملی مسکن در البرز
طرح اقدام ملی مسکن ، حرکتی دیگر در تداوم خدمات دولت تدبیر و امید به خانوارهای فاقد مسکن است که به گفته مدیرکل راه وشهرسازی البرز از سال گذشته ساخت ۱۸ هزار واحد مسکونی طرح اقدام ملی مسکن در این استان اجرایی شده و روند عملیاتی این طرح به خوبی پیش می رود.
رضایی گفت : با توجه به استقبال مردم از این طرح ، پیش بینی می شود که شمار این واحدها به بیش از ۲۵ هزار واحد مسکونی برسد.
بازآفرینی بافت های فرسوده در البرز
موضوع دیگری که پرونده آن با جدیت روی میز خدمات دولت و شهرداری های قرار گرفت ، بازآفرینی بافت های فرسوده در کشور است که سطح آن در البرز حدود ۲ هزار هکتار برآورد شده است.
این طرح از سال گذشته با فعال سازی دفاتر تسهیلگری سرمایه گذاری بافت های فرسوده استان البرز کلید آغاز شده که بنا به گفته مدیرکل راه و شهرسازی استان البرز این اقدام با هدف ایمن سازی واحدهای مسکونی مردم و بازسازی واحدهای فرسوده و غیر مقاوم در دستور کار قرار گرفته و در این زمینه تسهیلات ویژه پیش بینی شده است.
رضایی گفت : صاحبان واحدهای مسکونی فرسوده می توانند با حضور در دفاتر تسهیلگری سرمایه گذاری از خدمات این دفاتر بهره مند شوند.
ذکر این نکته ضروری است که تپه مرادآب کرج با وسعتی حدود ۱۶۸ هکتار طرح ساماندهی آن ، سه دهه پیش آغاز شد و تاکنون ۷۲ هکتار از اراضی این منطقه از بناهای مسکونی غیرمقاوم پاکسازی شده است.
در این حال انتظار می رفت که همزمان با آغاز طرح ساماندهی تپه مرادآب ، چاره جویی لازم برای اسکان اهالی این منطقه در ساختمان های مقاوم انجام شود اما خانوارهای ساکن این منطقه در نبود سرپناه مناسب بر دامنه حاشیه نشینی البرز افزودند.
با این اوصاف طرح نوسازی و مقاوم سازی بافت های فرسوده و غیر مقاوم در استان البرز در آغاز راه بوده و انتظار می رود مسوولان با توجه به وجود حدود ۴۰۰ کیلومتر گسل زلزله این مقوله را با ایجاد مشوق های لازم بیش از پیش جدی بگیرند و مردم را به مشارکت بالا فرا بخوانند.
نکته پایانی
البرز با گستره پنج هزارو ۸۰۰ کیلومتر مربع کوچکترین استان کشور به لحاظ جغرافیایی است اما این استان به سبب مهاجرت پذیری بالا از مناطق پرتراکم جمعیتی ایران به شمار می رود.
در عین حال وجود ظرفیت های اشتغال و برخی مکان ها مانند چهار زندان بزرگ کشور در البرز سبب شده تا این استان با مشکلاتی در زمینه حاشیه نشینی و رشد سکونتگاه های غیر مقاوم مواجه شود.
در این سال های تلاش مسوولان اجرایی براین بوده تا با تامین مسکن و زیر ساخت ها بتوانند جمعیت حاشیه ای و فاقد مسکن را به سمت سکونتگاه های ایمن و ارزان هدایت کنند.
بررسی های کارشناسی و میدانی نشان می دهد که اگر چه جانمایی مسکن مهر در دولت قبلی انجام شده اما دولت های یازدهم و دوازدهم با وجود برخی کاستی ها به تعهدات خود در این بخش عمل کرده و گام موثری در تامین مسکن محرومان برداشته است.
طبق گزارش ها ، در این ماه ها استقبال از مسکن مهر شهر جدید هشتگرد استان البرز افزایش یافته و شمار جمعیت این منطقه روند افزایشی دارد.
پیش بینی می شود تا پنج سال آینده جمعیت این شهر از حدود ۷۰ هزار نفر به بیش از ۵۰۰ هزار نفر برسد.
همچنین اکنون بیش از ۹۰ درصد واحدهای مسکن مهر در شهر ابریشم، ماهدشت، اشتهارد و گرمدره دارای سکنه هستند و روز به روز بر شمار جمعیت این مناطق افزوده می شود.
با این وجود تامین نیازهای درمانی ، افزایش سرانه های خدماتی ، رفاهی ، تفریحی و آموزشی مهمترین نیازهای مسکن مهر ، انبوه سازان و طرح اقدام ملی مسکن در استان البرز است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
در صورت تامین زیرساخت ها در تمام بخش ها مردم با دلگرمی بیشتری در این مکان ها اسکان می یابند.
موضوع دیگر اینکه نوسازی و مقاوم سازی بیش از ۲ هزار هکتار بافت فرسوده و غیر مقاوم در استان البرز آغاز شده اما همانطور که اشاره شد، مشوق های لازم یعنی تامین تسهیلات ارزان قیمت ، ورود سرمایه گذاران و کاهش عوارض شهری می تواند به اجرای سریع این طرح کمک کند.
تجمیع واحدهای مسکونی فرسوده در ساختمان های بلندمرتبه طبق ضوابط خاص مهندسی و ایجاد معابر مناسب از مهمترین نیازها در این بخش است.
هرچند آمار رسمی از تعداد واحدهای مقاوم سازی شده در البرز اعلام نشده است اما تلاش دستگاه های اجرایی استان البرز از جمله اداره کل راه وشهرسازی ، شهرداری کرج و سایر دستگاه ها براین است تا با مشارکت سرمایه گذاران و مردم این طرح با اهمیت را به سرانجام برسانند.