همه ساله با آغاز ماه محرم و ایام عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) مردم جای جای ایران به شیوه‌های مختلف به سوگ امام حسین(ع) و یاران با وفایش می نشینند و مردم استان مرکزی نیز با آیین‌هایی که از پشتوانه مذهبی، فرهنگی و سبقه تاریخی خاصی برخوردار هستند، عزاداری شهدای کربلا را برپا می‌کنند.
آیین‌های سنتی عاشورایی روایتگر عاشقانه‌ای حزن‌انگیز از مردمان ایران است، عاشقانه‌ای که گاه سرتاپای اهالی این دیار را در خاک و «گِل» فرو برده و این مصرع زیبای «آب حیات من است، خاک سر کوی تو» در ایران متجلی می‌شود.
آیین‌های محلی محرم و عاشورا به فراخور فرهنگ و شیوه‌های مرسوم هر منطقه و استان متفاوت است اگرچه عزاداری و به سوگ نشینی شهیدان کربلا وجه اشتراک تمامی این آیین‌ها است اما این آیین دارای تفاوت ها و ظرایف خاصی است که آن را در هر منطقه از کشور می توان دید و استان مرکزی نیز به واسطه قدمت چند هزار ساله برخی مناطق خود، از تنوع آئین های عاشورایی برخوردار است.
علاوه بر برپایی تکایا، ایستگاه‌های صلواتی و راه‌اندازی هیات‌های مذهبی که در تمام نقاط مختلف کشور مرسوم است، اجرای تعزیه سیار در بازار تاریخی اراک، اجرای تعزیه در تکایای تاریخی شهرستان تفرش از قبیل شش‌ناو، خلچان، میانده، طرخوران، بازارجان و کبوران، نخل‌گردانی خمین، جغجغه‌زنی در روستای انجدان اراک، علم‌گردانی روستای هزاوه، علم بران منطقه فم تفرش، علم گردانی در روستای عزالدین تفرش و تعزیه وفس میراث معنوی شهرستان کمیجان در فهرست آثار ملی کشور به عنوان آیین‌های اصیل عزاداری هستند که مردم استان مرکزی برای عرض ارادت به حضرت سیدالشهدا(ع) برگزار می‌کردند.
امسال اما با وجود شیوع ویروس کرونا و ممنوعیت اجتماعات با هدف حفظ سلامتی مردم، بسیاری از این آیین‌ها یا برگزار نمی‌شود و یا به صورت محدود و در محیطی باز و مدت زمانی مشخص براساس شیوه نامه‌های ابلاغی از سوی ستاد پدافند زیستی استان برگزار می‌شود.
علاوه بر توصیه‌های مقام معظم رهبری مبنی بر احترام به مصوبات ستاد مقابله با ویروس کرونا کشور تمامی مسئولان و دست‌اندرکاران استان مرکزی نیز نسبت به حفظ سلامتی مردم در آیین‌های عزاداری تاکید دارند و امید است مردم با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، رعایت بهداشت فردی و استفاده از ماسک و دستکش از شیوع هر چه بیشتر این بیماری جلوگیری کنند.
حفظ سلامتی شهروندان در عزاداری سیدالشهدا (ع) اولویت اصلی باشد
نماینده ولی‌فقیه در استان مرکزی و امام جمعه اراک گفت: حفظ سلامتی مردم با رعایت دقیق دستورالعمل‌های بهداشتی در آیین‌های عزاداری اولویت اصلی برگزارکنندگان باشد.
آیت‌الله «قربانعلی دری نجف‌آبادی» افزود: آئین‌های عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) باید بر اساس دستورالعمل‌های ستاد ملی مقابله با کرونا برگزار شود و حفظ سلامتی مردم در این آئین‌ها وظیفه همگانی است.
وی ادامه داد: سلامت مردم از واجبات اسلامی است و عزاداری ها در ماه محرم و صفر باید با رعایت تمامی موازین بهداشتی، فاصله گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک برگزار شود.
امام جمعه اراک اظهار داشت: آئین‌های عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) باید در فضای باز برگزار و این مهم باید به تمامی هیات‌های مذهبی استان ابلاغ شود.
آیت‌الله دری نجف‌آبادی بیان کرد: وقتی گفته می شود تجمع در فضای بسته خطر دارد این حرف مبنای علمی دارد چرا که در فضای بسته تهویه به خوبی صورت نمی‌گیرد و بنابراین از برپایی آیین عزاداری در فضای بسته باید با جدیت پرهیز شود.
وی اضافه کرد: در یک فضای بسته محدوده اشغال فضا بیشتر است و به هر روشی که در فضای بسته عزاداری برپا شود، شرایط انتقال ویروس وجود دارد از سوی دیگر ویروس کرونا تغییر ماهیت داده و قدرت انتقالش چندین برابر از گذشته شده است.
نماینده ولی فقیه در استان مرکزی تاکید کرد: هر گونه تصمیم در رابطه با عزاداری ماه محرم باید به گونه‌ای باشد که با توجه به شیوع بیماری کرونا از نظر علمی و عقلی حداقل فاصله اجتماعی در این آیین ها رعایت شود تا هم به باورهای مذهبی ملت گرامی داشته شود و هم به سلامت عزاداران حسینی لطمه وارد نشود.
فاصله‌گذاری اجتماعی شرط برگزاری آیین‌های محرم در استان مرکزی است
استاندار مرکزی گفت: برگزاری مراسم سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) امسال به خاطر شیوع ویروس کرونا و جلوگیری از ابتلای عزاداران حسینی امسال متفاوت از گذشته برگزار می‌شود و رعایت دستورالعمل های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی شرط اجرای این آیین‌ها است.
سید«علی آقازاده» افزود: برخی هیات‌های مذهبی با توجه به وضعیت بیماری اعلام کرده‌اند مراسم عزاداری ندارند که از اقدام این روسای هیات‌ها تشکر می‌شود.
وی اظهار داشت: لازم است باقی هیات‌ها نیز به خاطر حفظ سلامت عزاداران این رویه را در پیش بگیرند تا موجب انتشار بیماری نشوند.
استاندار مرکزی در ادامه گفت: در رعایت دستوالعمل های بهداشتی هیچ برخوردی با هیات‌های مذهبی صورت نمی‌گیرد و تنها ارشادی، ایجابی و مشورتی مورد نظر و دقت باید باشد.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) در استان مرکزی به شیوه‌های متعدد سنتی برگزار می‌شود، لازم است تمامی روسای هیات‌های مذهبی، تکایا و مساجد نسبت به برگزاری این آیین از مراجع ذی‌ربط مجوزهای لازم را دریافت کنند و با اعمال محدودیت‌های جمعیتی عزاداری کنند.
استاندار مرکزی اظهار داشت: برپایی آیین تعزیه‌خوانی در استان مرکزی بر اساس مصوبه قرارگاه پدافند زیستی استان، ممنوع است و انتظار می‌رود مردم نیز در این خصوص همکاری‌های لازم را داشته باشند.
آقازاده افزود:امسال باید عزاداری های حسینی به جلوه ای از رفتار هوشمندانه و قانونمدارانه تبدیل شود، به گونه ای که هم آیین‌های عزاداری در استان برگزار شود و هم سلامت خود و دیگران را حفظ کنیم.
لغو برنامه تعزیه سیار بازار تاریخی اراک
مسئول هیات قلعه و تعزیه داران مسجد حاج‌علی اراک گفت: تعزیه سیار اراک با قدمت ۲۰۰ سال مناسکی آیینی در روایت مصیبت کربلا است که شبیه خوانان در ایام دهه اول ماه محرم الحرام آن را در مجموعه بازار سرپوشیده این شهر برگزار می‌کردند که امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا و اهمیت سلامتی مردم این برنامه سنتی و مذهبی لغو شد.
«محمدحسین پزشکیان» افزود: تعزیه سیار اراک از ششم محرم به مدت پنج روز در ۲ نوبت صبح و عصر از ابتدای خیابان محسنی اراک به حرکت در می‌آمد و با اجرای گوشه‌های منتخب از نسخه‌های مختلف تعزیه از بازار تاریخی این شهر عبور و تا میدان ارگ ادامه داشت.
وی ادامه داد: در آغاز این آیین نوازندگان نقاره ها و طبال‌ها که سوار بر شتر بودند با نواختن مارش های عزا وارد بازار تاریخی اراک شدند و پس آن نیز گروه‌های تعزیه خوان پشت سر هم وارد بازار می‌شدند.
مسئول هیات قلعه و تعزیه داران مسجد حاج‌علی اراک بیان کرد: قسمت‌هایی از تعزیه‌های شهادت حضرت عباس(ع)، شهادت حضرت مسلم(ع)، شهادت حضرت علی اکبر(ع)، شهادت حضرت قاسم(ع) و شهادت حُر توسط یکصد شبیه خوان در ۱۵ گروه مجزا اجرا می‌شد.
پزشکیان گفت: بازار تاریخی اراک که حدود یک کیلومتر طول دارد به دلیل برخورداری از سقف های سیزی( قوس دار ) بهترین قابلیت در انعکاس صدا را دارد و مکان مناسبی برای اجرای تعزیه است و پیش از حرکت تعزیه سیار، هیات‌های مذهبی قدیمی شهر اراک از قبیل هیات محمدی و باب الحوائج وارد بازار می‌شوند و بازارایان نیز با خلوص نیت منحصر به فردی از تعزیه خوان ها و همچنین مستمعین با چای، شیرینی و شربت پذیرایی می کنند.
وی تاکید کرد: علاوه بر تعزیه سیار، تمامی برنامههای عزاداری هیات قلعه اراک لغو و تنها بعد از نماز مغرب و عشاء به مدت ۱۵ دقیقه در مساجد «آاکبر» واقع در کوچه راستین و مسجد پیامبراعظم(ص) در خیابان جهرم سخنرانی و روضه‌خوانی انجام می‌شود.
مسئول هیات قلعه و تعزیه داران مسجد حاج علی اراک، بیان کرد: اجرای گوشه‌هایی از ۲ تعزیه حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) و امام حسین(ع) به مدت حداکثر ۳۰ دقیقه آنهم در محیط باز برنامه‌ریزی شده که در صورت صدور مجوز و موافقت پدافند زیستی استان در میدان مرکزی شهر اراک برگزار می‌شود.
لغو برنامههای هیات‌های مذهبی قدیمی شهرستان اراک
یکی از اعضای هیات امنای هیات محمدی اراک نیز گفت: تمامی برنامههای این هیات به دلیل شیوع ویروس کرونا و با هدف همکاری با دانشگاه علوم پزشکی و رعایت حال کادر پزشکی و پرستاری استان مرکزی لغو شد.
«عباس فارسی» بیان کرد: با وجود اینکه جوانان هیات محمدی در برپایی آیین عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) سر از پا نمی‌شناسند اما حفظ سلامتی مردم از هر مسئله‌ای مهمتر است و نباید زمینه شیوع هر چه بیشتر ویروس کرونا با برپایی آیین‌های عزاداری فراهم شود.
وی اظهار داشت: علاوه بر هیات محمدی، هیات‌های زهرایی، حیدری و سجادی نیز برنامههای مذهبی خود را در دهه نخست ماه محرم لغو کرده‌اند و در صورت بهبود شرایط و بازگشت استان به وضعیف سفید امکان برپایی آیین‌های عزاداری در روزهای دیگر محرم و صفر وجود دارد.
مجمع شیرخوارگان حسینی استان مرکزی امسال برنامه‌ای ندارد
نمایندگی مجمع جهانی حضرت علی اصغر علیه السلام همایش شیرخوارگان حسینی (ع) در استان مرکزی با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: استان مرکزی در محرم امسال به‌دلیل شیوع کووید ۱۹ و وضعیت قرمز این بیماری میزبان همایش شیرخوارگان حسینی(ع) نیست.
این مجمع عنوان کرده است:حفظ سلامت عزاداران حسینی بر هر چیز دیگر ارجح است و با توجه به شیوع ویروس کرونا در استان و کشور، لزوم رعایت دستورالعمل های بهداشتی و تاکید مقام معظم رهبری و الزام متخصصان امر همایش شیرخوارگان حسینی (ع) برگزار نمی‌شود.
بیانیه افزوده است: با وجود میل و ارادت فراوان به مقام باب الحوائج، حضرت علی اصغر (ع) امسال به‌دلیل بیماری کرونا ناگزیر به ممانعت از تجمع برای جلوگیری از انتقال ویروس هستیم.
صدای جغجغه از روستای انجدان اراک به گوش نمی‌رسد
مسئول هیات حضرت ابوالفضل(ع) روستای انجدان اراک نیز در گفت و گو با ایرنا، گفت: جغجغه‌زنی رسمی کهن در روستای انجدان از توابع اراک است که همزمان با روز تاسوعای حسینی(ع) برگزار می‌شد اما امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا و توصیه بزرگان هیات، این آیین لغو شد.
«محسن غفاری انجدانی» افزود: با توجه به اینکه، هنگام برگزاری آیین جغجغه‌زنی در روز تاسوعای حسینی(ع) علاوه بر مردم روستا، اهالی روستاهای همجوار و حتی اراک نیز در این آیین معنوی شرکت می‌کنند، ازدحام جمعیت باعث شیوع بیشتر ویروس کرونا می‌شود که به همین دلیل این آیین امسال در انجدان برگزار نمی‌شود.
وی بیان کرد: رسم جغجغه زنی که با حضور نمایندگانی از تمام طبقات اجتماعی و افراد روستا با معنویتی خاص برگزار می‌شود، دارای بن‌مایه غنی معنوی و نمونه کامل از همگرایی اجتماعی و بینش عمیق دینی ساکنان این روستاست و این آیین به‌دلیل اصالت و آرایه‌های آیینی و معنوی قوی در فهرست آثار معنوی کشور با نام انجدان اراک به ثبت رسیده است.
لغو تمامی برنامههای تعزیه خوانی در تکایای تاریخی تفرش
یکی از تعزیه‌خوانان برجسته شهرستان تفرش نیز گفت: همه ساله از اولین روز ماه محرم تکایای تاریخی این شهرستان از جمله شش‌ناو، خلچان و میانده میزبان برگزاری آیین‌های تعزیه‌خوانی با حضور تعزیه‌خوانان نقاط مختلف کشور بود اما امسال با وجود شیوع ویروس کرونا و قرمز شدن شهرستان این تفرش تمام برنامههای تعزیه‌خوانی در این شهرستان لغو شده است.
«عباس قاضی‌مرادی» افزود: شمار قابل توجهی از مردم شهرستان تفرش در تهران ساکن هستند که با آغاز دهه نخست ماه محرم برای شرکت در تعزیه‌خوانی به زادگاه خود می‌آیند و به همین دلیل به خصوص از روز پنجم محرم ازدحام جمعیت در تکایای این شهرستان ایجاد می‌شود و احتمال گسترش ویروس کرونا افزایش می‌یابد.
وی بیان کرد: تعزیه در تفرش از مراسم ریشه دار و کهن است و در این شهر و روستاهای پیرامون آن تکایائی ساخته شده که هر ساله و با فرارسیدن ماه محرم در آنها تعزیه با استقبال واشتیاق خاص از طرف عموم، برگزار می شود.
قاضی‌مرادی گفت: اگرچه مردم شهرستان تفرش با تعزیه به خصوص در تکایای تاریخی این شهرستان انس دارند و بی‌صبرانه در انتظار محرم و اجرای این آیین معنوی هستند اما برای سلامتی خود، خانواده و هموطنان خود ارزش ویژه‌ای قائل هستند و با احترام به مصوبات قرارگاه زیستی استان امسال درب تمامی تکایای این شهرستان بسته خواهد بود.
یکهزار و ۷۰۰ هیات مذهبی و بیش از ۴۰۰ مداح در استان مرکزی سازماندهی شده اند.
شیوع ویروس کرونا موسوم به «کووید ۱۹» برای نخستین بار اواسط ماه دسامبر (۲۴ آذر) در شهر «ووهان» واقع در مرکز چین گزارش شد و به‌تدریج به سایر کشورهای دنیا سرایت کرد.
کرونا، ویروس شایعی است که هرسال زمستان با علایم سرماخوردگی مشاهده می‌شد، اما از سال ۲۰۰۲ این ویروس جهش ژنتیکی داشته و ابتدا خود را با بیماری سارس، پس از آن مرس و در حال حاضر به شکل کووید ۱۹ نشان داده که با دوره نهفتگی ۲ تا ۱۴ روز و با تظاهراتی نظیر تب بالا، سرفه، تنگی نفس، سردرد و گاهی با اسهال و استفراغ همراه است.
نخستین مورد مثبت ابتلا به ویروس کرونا در استان مرکزی پس از قم در اول اسفندماه سال ۹۸ مشاهده شد.