به گزارش روز سه شنبه مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، نخستین جلسه کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست حجت الاسلام سعید رضا عاملی در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.
عاملی در ابتدای این جلسه با بیان این که هدف از تشکیل کمیته علمی جمعیت توجه چند رشته‌ای و چند نهادی به مسئله جمعیت است، گفت: مسأله جمعیت، تخصصی است که به رویکرد تخصصی نیاز دارد و مسائل مربوط به آن را یک جمع چند رشته ای می توانند حل کنند.
وی با بیان این که واقعیت این است که سال ها جمعیت شناسی در کشور ما با رویکرد کنترل جمعیت بوده در واقع دکترین کنترل جمعیت حاکم بر نگاه جمعیت شناسی بوده است، تصریح کرد: در کشورهای در حال توسعه افزایش جمعیت، افزایش هزینه محسوب و از جمعیت به صورت کیفی بهره برداری نمی شده است، جمعیت را به عنوان بار هزینه ای برای دولت تلقی کرده و رشد جمعیت را مانع افزایش امید به زندگی تلقی می کردند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به هوشیاری رهبر معظم انقلاب نسبت به پیری جمعیت و نگرانی که ایشان بارها نسبت به کاهش جمعیت و نامناسب بودن وضعیت ابراز داشتند، اشاره کرد و یادآور شد: نقشه مهندسی فرهنگی کشور محصول پژوهش های گسترده ای است که با وقفه چند ساله جلسات ستاد آن برگزار شد که راهبرد کلان ۴ این سند راهبردی و ۶ راهبرد ملی و برنامه های اقدام مشخص به موضوع جمعیت اختصاص دارد و ابعاد مختلف مسأله جمعیت در سند مورد توجه قرار گرفته است.
عاملی افزود: در سال ۱۳۹۱ لایحه جمعیت در مجلس شورای اسلامی تهیه شد که هشت سال در مجلس مغفول ماند. در مجلس جدید اولین لایحه مورد پذیرش، لایحه جمعیت و تعالی خانواده است که در کمیسون فرهنگی مورد بررسی قرار گرفت؛ پیشرفت کار خوبی نسبت به نهایی کردن لایحه در شرف انجام است.
وی همچنین گفت: در لایحه پیش بینی شده که ستاد ملی جمعت و تعالی خانواده در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شود؛ مسوولیت راهبری موضوع جمعیت که موضوع چند نهادی است به عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه خاطرنشان کرد: موضوع جمعیت را نباید موضوع حزبی و سیاسی کرد که عده ای در مقابل و عده ای در طرفداری آن باشند، همه باید در کنار هم برای کمک به حل این خلاء بزرگ همکاری کنند.
وی اضافه کرد: نرخ افزایش جمعیت در کشور نگران کننده است و نرخ باروری ۱.۷ به ازاء هر زن شده است؛ تعداد موالید در سال ۹۸ نسبه به سال گذشته آن، دوازده و نیم درصد کاهش داشته است. علاوه بر این، جمعیت گروه سنی ۱۴-۰ سال از ۴۵/۵ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۲۴ درصد در سال ۱۳۹۵ رسید که به نوعی بیان کننده این واقعیت است که بنیه جمعیت ضعیف شده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان این که نباید در گفتگوها مشکلات را به گردن همدیگر انداخت، گفت: باید بپذیریم که الگوی فرهنگی قشری از جامعه تغیییر کرده است، تغییر این الگو روی نرخ طلاق و ازدواج و مفاسد اجتماعی و البته بعد خانواده اثر گذار است و باید ریشه ای تر و بنیادی تر به مسأله نگاه کرد.
عاملی تصریح کرد: نگاه رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب برای دستیابی به جامعه اسلامی و ایجاد تمدن نوین اسلامی نگاه مطلوب گراست و امروز در جهان این نوع نگاه یکی از جدیدترین و راهبردی ترین نگاه های برنامه ریزی است.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با بیان این که جمعیت ۶۰ سال به بالا در حال ۲ برابر شدن در جهان است، اظهار داشت: درصد این جمعیت به کل جمعیت در سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۵۰ از ۱۲ درصد به ۲۲ درصد افزایش پیدا خواهد کرد، در کشور ما نیز این موضوع نگران کننده وجود دارد که باید با همفکری موضوع جمعیت مطلوب، جمعیت کیفی و رشد جمعیت را دنبال کنیم.
دلیل تاکید بر جوانی جمعیت
پدرام کرباسیان مدیر اداره آمار و اطلاعات مجمع تشخیص مصلحت نظام بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را در بین اسناد بالادستی نظام با اهمیت تر دانست و گفت: هدف نهایی در این سند ایجاد یک تمدن نوین اسلامی و بیشترین کلیدواژه به کار رفته در این سند جوان و جوانان هستند و گویی اجرای این سند مهم بدون جوانان مقدور نیست. جوانی جمعیت یکی از زیرساخت های سیاسی و اجتماعی برای تحقق گام دوم و اهداف مورد نظر رهبر معظم انقلاب است.
وی با بیان این که در مجلس شورای اسلامی متناظر با سیاست های ابلاغی رهبر معظم انقلاب قوانینی به تصویب می رسد، تصریح کرد: از سال ۱۳۹۳ و با توجه به ابلاغ سیاست های کلان جمعیت توسط ایشان قانون مشخصی برای موضوع جمعیت به تصویب نرسیده است و شاید علت اصلی پان نداشتن متولی اصلی برای این موضوع در دولت یا مجلس باشد.
اهمیت تعادل و توازن در جمعیت
محمود مشفق مدیر گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی هم گفت: سیاست های جمعیتی قبل از انقلاب مربوط به بهداشت و تنظیم خانواده بوده است و پس از پیروزی انقلاب نیز تا دهه ای این موضوع معلف ماند و سپس سیاست های کاهشی اعمال شده است.
وی افزود: ایجاد تعادل و توازن کمی و کیفی در موضوع جمعیت بسیار حائز اهمیت بود و جوانی جمعیت که باید بالای نرخ جانشینی باشد در تعادل هرم سنی جمعیت نقش موثر خواهد داشت.
مدیر گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: موقعیت استراتژیک و منابع طبیعی کشور ما در صورتیکه تعادل جمعیت رعایت نشود قدرت بازدارندگی کاهش خواهد یافت و همچنین باید تلاش شود تا از تمرکزگرایی در جمعیت و خالی شدن سکنه در نقاط مرزی جلوگیری کرد.
مشفق جمعیت را دارای ابعاد گوناگون خواند و تاکیذ کرد: معطوف شدن صرف به موضوع باروری در این زمینه کافی نیست و ابعاد اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و... نیز باید مورد توجه باشند و مرجع اصلی تصمیم گیری در این زمینه در کشور مشخص شود.
امکان فرصت خروج از بحران
محمدولی علیئی مدیر گروه جمعیت شناسی موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه جلسه به سالخوردگی و اضمحلال جمعیت در برخی کشورها اشاره کرد و گفت: ما در کشور فرصت داریم تا از دچار شدن به این بحران جلوگیری کنیم اما هنوز عده ای در کشور به این باور و اهمیت موضوع اعتقاد پیدا نکرده اند.
وی افزود: به لحاظ نظر باید چارچوب خود را در این زمینه مشخص کنیم و یک نظریه واحد برای برنامه ریزی داشته باشیم و از تشتت موجود جلوگیری کرد.
رییس موسسه مطالعات جمعیتی کشور اظهار داشت: تصویب قرانین مورد نیاز در این زمینه، آموزش مبتنی اشتغال و رفع مشکلات آموزش عالی برای تربیت نیروی انسانی متخصص را دو راهکار اساسی برای رفع مشکل جمعیت دانست.
رسول صادقی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و رییس موسسه مطالعات جمعیتی کشور نیر در ادامه این جلسه پویا بودن را ذات جمعیت‌های انسانی توصیف کرد و گفت: سیاست‌ها نیز باید پویایی لازم را داشته باشند. در سال های گذشته در خصوص مسایلی که امروز از آن حرف می‌زدیم سخنی نمی‌گفتیم و امروز در قرن جدید خانواده‌ها کوچک و طول عمرها بیشتر شده است و با سالمندی جمعیت مواجه هستیم.
وی تاکید کرد: بسیاری از کشورها با مسأله کاهش جمعیت مواجه هستند؛ آنچه ایران را متمایز کرده سرعت این کاهش است؛ در برخی کشورها این روند که در ایران در بیست سال اتفاق افتاده این تغییرات دو قرن طول کشید و تغییرات اجتماعی و سبک زندگی در این زمینه موثر بوده است.
همچنین محمد جواد محمودی رییس کمیته جمعیت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: جلسه کمیسیون فرهنگی مجلس در ۲۹ اردیبهشت ۹۸ بررسی طرح جمعیت را با تصویب بندهای مربوط به تشکیل ستاد جمعیت ذیل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و حذف قانون تنظیم خانواده به پایان رساند.
وی افزود: بر این اساس تلاش شد با توجه به اقدامات راهبردی و ملی و در راهبرد کلان چهار نقشه مهندسی فرهنگی کشور نقش محوری دبیرخانه در ایجاد بسترهای مناسب برای اجرای سیاست های جمعیتی کشور تثبیت شود.
محمودی گفت: آینده پژوهی موضوعات و مسایل جمعیتی، تلاش برای شناسایی اولویت ها، نیازهای پژوهشی، تدوین سیاست ها و برنامه های علمی و نوآوری مورد نیاز از طریق رصد و پایش مستمر موضوعات و مسائل حوزه، تبیین سالمندی جعیت، تلاش در جهت اجماع متخصصین در موضوع جمعیت، نظارت بر مطالعات و پژوهش‌های راهبردی جمعیت و فراهم آوردن زمینه لازم برای فرهنگ سازی و ایجاد بسترهای مناسب برای اجرای سیاست های جمعیتی در راستای تحقق رهنمودهای رهبر معظم انقلاب از مهم ترین اهداف تشکیل این کمیته است.