«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا پنجشنبه گذشته راهی نیویورک شد تا مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) برجام را با هدف بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران فعال کند.
او مدعی است که آمریکا تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از "حقی آشکار" برای به کار گرفتن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم ها علیه ایران برخوردار است. بر اساس این ادعا هر گونه استدلال مغایری پیشینه ای مخاطره آمیز ایجاد می کند که می تواند قدرت هر تصمیم شورای امنیت را تهدید کند.
به زبان ساده‌تر ادعای آمریکا بر این پایه استوار است که این کشور به رغم خروج از توافق‌نامه هسته ای ایران، همچنان به عنوان عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد در قطعنامه‌ای که به‌موجب توافق برجام صادر شد ذینفع است. به این ترتیب دولت دونالد ترامپ تلاش دارد تا از طریق ایجاد یک پارادکس حقوقی تیر خلاص را در واپسین هفته‌های باقی‌مانده در قدرت به این توافق شلیک کند.
در مقابل طرفداران برجام معتقدند که آمریکا به دلیل خروج از این توافق حق به کار گیری مکانیسم ماشه را ندارد.
«پیتر استانو» سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده برجام می گوید؛ با توجه به این که آمریکا بطور یکجانبه از برجام در سال ۲۰۱۸ خارج شد و در جلسات بعدی مربوط به این توافق حضور نیافت، نمی تواند به عنوان کشور مشارکت کننده در برجام تلقی شود.
وی بر همین اساس تصریح کرد که آمریکا در موقعیتی نیست به مکانیسم های تعریف شده برای شرکای برجام از جمله مکانیسم ماشه متوسل شود.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز عنوان کرده است؛ به کار گیری مکانیسم ماشه توسط آمریکا غیرقانونی و غیرقابل پذیرش است و آنها می‌دانند که از این سازوکار نمی‌تواند استفاده کنند. وی به کنایه تصریح کرد که بلند حرف زدن و تکرار کردن یک مطلب، حق ایجاد نمی‌کند.
از نگاه سفیر و نماینده دائم کشورمان در سازمان ملل متحد نیز، آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند از طریق بازی با کلمات برداشت ناصواب حقوقی از قطعنامه ۲۲۳۱ ارائه دهند.
مجید تخت روانچی خاطر نشان کرد؛ شکست اخیر آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران، نشان داد که سوء استفاده از قطعنامه ۲۲۳۱ برای استفاده از مکانیسم ماشه مقبولیتی نزد جامعه جهانی ندارد.
مکانیسم ماشه و نگاه تحلیل‌گران
طبق بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام، هر یک از طرف‌های توافق می‌توانند به کمیسیون مشترک شکایت کنند، و این کمیسیون برای حل و فصل موضوع پانزده روز فرصت دارد؛ مسائل حل و فصل نشده به وزیران خارجه ارجاع داده می‌شود، که پانزده روز دیگر فرصت دارند.
سپس کمیسیون مشترک پنج روز دیگر فرصت دارد تا مسئله را حل و فصل کند. اگر پس از این فرایند ۳۵ روزه، طرف شاکی هنوز راضی نباشد، می‌تواند موضوع را به عنوان تخطی چشم‌گیر از توافق، به شورای امنیت ارائه کند، و این شورا باید ظرف ۳۰ روز درمورد قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها رای بدهد.
تحلیل‌گران معتقدند که اقدام آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه به منظور بازگشت تحریم های بین المللی ایران، این کشور را منزوی و رسواتر می کند.
«مارک فیتزپاتریک» دستیار وزیر امور خارجه پیشین آمریکا در گفت وگو با ایرنا عنوان کرد؛ آمریکا در حالی برای فعال کردن مکانیسم ماشه خیز برداشته که اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد که با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالفت کردند، با این اقدام نیز مخالفت خواهند کرد.
وی عنوان کرد که واشنگتن با اشاره به عدم پایبندی ایران به برجام، استدلال می‌کند دوره ۳۰ روزه‌ای که در قطعنامه ۲۲۳۱ برای فعال کردن مکانیسم بازگشت تحریم ها به آن اشاره شده آغاز شده است، مگر اینکه شورای امنیت قطعنامه جدیدی را تصویب کند که تحریم‌های سازمان ملل لغو شود.
فیتزپاتریک با تاکید بر اینکه طرف‌های مقابل باید اقدام آمریکا را با ترفندهای مختلف خنثی کنند توضیح داد؛ سفیر اندونزی که ریاست دوره‌ای شورای امنیت را برعهده دارد با سایر اعضا درباره استدلال آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه رایزنی و سپس باید اعلام کند که درخواست این کشور معتبر نیست. به گفته فیتزپاتریک رئیس دوره‌ای شورای امنیت فردی محترم است و اعضا از قضاوت او مطمئن هستند.
این دیپلمات اسبق امریکایی افزود؛ انتظار می‌رود که واشنگتن ابتدا مقاومت و سرانجام فارغ از نظر سایرین به صورت یکجانبه ادعا کند که تحریم‌های سازمان ملل متحد بازگشته است. ادعایی که به گفته او سایر کشورها نخواهند پذیرفت.
وی خاطر نشان کرد که ادعای آمریکا درباره بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به شرط عدم موافقت سایر اعضا هیچ تاثیر عملی نخواهد داشت و اجرایی نخواهد شد. ایران هم غیر از تحریم‌های برون‌مرزی آمریکا، به فعالیت‌های بین‌الملل خود ادامه خواهد داد.
آمریکا از شکست در شورای امنیت درس بگیرد
رئیس مرکز مطالعات ژئوپلیتیک روسیه نیز در این خصوص می‌گوید که ایالات متحده باید از شکست قابل پیش‌بینی در شورای امنیت در خصوص تمدید تحریم تسلیحاتی ایران عبرت کند.
کنستانتین سیوکوف به ایرنا گفته است: این گونه ماجراجویی سیاسی آمریکا در شرایطی که جامعه جهانی بتازگی با سیاست های آمریکا علیه ایران مخالفت کرد قابل درک است و ترامپ می خواهد به هر بهایی از مساله ایران برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری استفاده کند. اما جامعه جهانی از سیاست فشار حداکثری آمریکا در مورد ایران به ستوه آمده است و بیشتر ادعاهای واشنگتن در مورد این کشور را نمی پذیرد.
کارشناس نظامی روس گفت که تلاش برای استفاده از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم های بین المللی در مورد ایران، همانند تلاش ها برای تمدید محدودیت های تسلیحاتی این کشور به شکست خواهد انجامید و اعتبار آمریکا بویژه در شورای امنیت را مخدوش تر می کند.
وی تصریح کرد که تنها راه فراروی آمریکا پایان دادن به مخالفت ها با برجام و توقف هرگونه کارشکنی در اجرای این توافق بین المللی است.
ترامپ که در هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۷ به طور یکجانبه به مشارکت آمریکا در برجام خاتمه داد، سیاست موسوم به فشار حداکثری را بر مردم ایران تحمیل کرد تا به زعم خود بتواند درباره نقایص توافقی که همواره آن را فاجعه بار نامیده است، سایر طرف‌های برجام را با خود همراه و به توافق جدیدی با ایران دست یابد.
با این حال او نه تنها در اجرای این سیاست شکست خورد که حتی در همراه کردن متحدان سنتی خود (انگلیس، فرانسه و آلمان) ناکام ماند.
سه کشور اروپایی عضو برجام به تازگی در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد با تلاش آنها برای حفظ برجام ناسازگار است و به کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندند.
به این ترتیب به نظر می‌رسد که آمریکا منزوی تر از همیشه ماشه سلاحی را چکانده که خشابش آشکارا خالیست و محکوم به شکست است. اما فراتر از آن، بلبشویی است که بر اثر سیاست‌های غیر اصولی و ماجراجویانه دولت ترامپ در شورای امنیت سازمان ملل به عنوان اصلی ترین نهاد حامی سیاست خارجی آمریکا پس از پایان جنگ جهانی دوم به جای خواهد ماند و نه تنها کار دولت بعدی در کاخ سفید را دشوار که هیمنه نظام سلطه را فرو خواهد ریخت.