دسترسی به اینترنت و داشتن پلتفرم‌ها و نرم‌افزارها به بخشی از زندگی مردم تبدیل شده است و حتی در برخی از روستاها نیز از اینترنت و نرم‌افزارها به عنوان یک راهکار برای بازار فروش محصولات تبدیل شده است.
با شیوع ویروس کرونا، جهان بیش از گذشته احساس کرد که اینترنت و دانش رسانه‌ای باید در زندگی مردم نقش ایفا کند و از این‌رو برخی از کشورها برنامه های خود را بر محور فضای اینترنتی پی‌ریزی کردند.
این رویکرد حتی در بالاترین سطح سازمانی دیپلماسی بین‌المللی نیز رسوخ کرد و دیپلماتها در سازمان ملل نیز برای ارتباط و گفت و گوهای دیپلماتیک خود به فضای وبینار روی آوردند.
توسعه فناوری‌های مخابراتی و IT و از طرفی ضرورت دسترسی به اینترنت و انجام کارهای اداری و شخصی حقیقت اجتناب ناپدیری در عصر نوین به حساب می‌آید اما سیستمها و ابر رایانه‌ها تا چه حدی زندگی مردم را تحت شعاع قرار می‌دهد؟
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز چهارمحال و بختیاری در این باره گفت و گویی با " فاطمه فرجزاده " استاد رشته مبانی کامپیوتر واحد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد در خصوص نقش رایانه در جوامع و زندگی فردی را انجام داده است.
ایرنا:فضای کسب و کارهای اینترنتی پس از شیوع کرونا بهبود یافت، آینده و افق این دسترسی به اینترنت در کسب و کارهای مختلف چگونه ارزیابی می‌شود؟
فرجزاده:با توجه به بحران جهانی کووید ۱۹ که موجب شد شمار زیادی از پروژه‌ها با ناکامی همراه شود و تعدادی از کسب و کارهای سنتی با ورشکستگی مواجه شوند، اما این در رابطه برخی از کسب و کارها موفق عمل کردند، برخی از فروشگاه‌های اینترنتی آنلاین با رونق بیشتری مواجه شدند و حتی نسبت به پتانسیل‌های پیشین خود نیز عملکرد بهتری داشتند.
اما با توجه به شرایط حاضر و اینکه وضعیت‌رو به بهبودی نرفته است و بیشتر کسب و کارهای اینترنتی جایگزین کسب و کارهای معمولی می‌شوند و این می‌تواند عرصه موفقیت را حتی برای شرکت‌های دانش بنیانی که قبل از دوره کرونا به چشم نمی‌آمدند، بیشتر دیده شوند و این فرصت، موجب پیشرفتشان شود.
ایرنا: تعریف یونسکو از سواد، دانستن دانش کامپیوتر و زبان خارجی است، آیا سواد کامپیوتر در ایران فقط دانش سخت‌افزاریو یا کسب و کار با اینترنت نیز در آن خلاصه شده است؟ یا این دانش سطح بالاتری در این چند سال رفته است؟
فرجزاده: تعریفی که یونسکو در قرن ۲۱ در رابطه با سواد مردمی دارد، تنها مختص سواد رایانه نیست بلکه تلفیقی از سواد کامپیوتر، سواد عاطفی، سواد تحلیلی و سواد نژادی و قومی است و از سواد کامپیوتر و زبان خارجی به عنوان سواد رایانه‌ای یاد شده است.
بر اساس تعریف ارائه شده، زیرساخت‌ها و پایه‌های نظام آموزشی باید بر همین اساس پی‌ریزی شوند تا نیازهای نوین جوامع را تحت پوشش قرار دهند در حال حاضر این سیستم آموزشی در کشورهای پیشرفته انجام می‌شود که از عوامل پیشرفت‌های روز کشورهای جهان اول در حوزه‌های مختلف است اما متاسفانه سیستم آموزشی کشور نسبت به سابق تفاوت چندانی نداشته است.
ایرنا: آینده و روند توسعه فناوری اطلاعات(IT) چگونه ارزیابی می‌شود چه تحولاتی را در حوزه نسل جدید اینترنت ۵G به ارمغان خواهد آورد؟
فرجزاده: اغراق نیست اگر بگوییم مشکل سرعت و پهنای باند اینترنت همواره یکی از دغدغه‌های اساسی کاربران ایرانی در حوزه فناوری ارتباطات بوده است، شاید پرسیده شود ارتقای سرعت اینترنت چه نفعی برای کاربر عادی خواهد داشت آن هم زمانی که سرعت فعلی به تمامی نیازهای مخاطبان پاسخ می دهد.
واقعیت این است که شاید برای استفاده‌های فعلی هیچ نیازی به سرعت بالاتر نباشد اما تحول و توسعه فناوری در دنیا به خصوص در آینده، امکان زندگی کردن عادی را از مخاطب بدون دسترسی به چنین فناوری‌هایی خواهد گرفت. یکی از بحران‌های اخیر جهان، مساله مدیریت مصرف انرژی است که بی‌توجهی به آن، چالش‌های بسیاری را برای کشورها ایجاد خواهد کرد.
ارتباط این مساله با نسل جدید اینترنت، آنجایی مورد توجه قرار می‌گیرد که بدانیم در آینده‌ای نه چندان دور، تمامی ابزار و لوازم خانگی به اینترنت متصل شده و امکان کنترل بهتر مصرف انرژی را به صاحبان خود خواهد داد، در این شرایط محروم شدن از چنین فناوری‌هایی ما را با مشکلات جدی روبه رو خواهد کرد.
در ادامه شاید یکی از ملموس‌ترین خدمات نسل پنجم اینترنت در رابطه با مدیریت بحران باشد، یکی از کاربردهای این فناوری ارائه هشدارهای به موقع و لازم در شرایط بحرانی است، به کارگیری این نسل ارتباطی نوین کمک خواهد کرد.
سرویسهای اینترنت اشیاء از حالت جزیره‌ای به حالت یکپارچه سوق داده شده است و مدیریت یکپارچه منابع محقق شود، نمونه دیگر آن در خدمات اتوماتیک و ربات‌ها به خصوص در حوزه‌های پزشکی و حمل و نقل می‌توان اشاره کرد، این در حالی است که نسل‌های فعلی اینترنت چنین امکانی را به مخاطبان شان ارائه نمی‌دهند.
تفاوت معنادار این نسل اینترنت با نسل‌های گذشته به ۲ موضوع امنیت و سرعت برمی‌گردد، فناوری‌های جدید که برای ارسال و دریافت دیتا استفاده می شوند، از امنیت بیشتری برخوردارند و رمزنگاری آنان از جمله رمزنگاری‌هایی است که به راحتی قابلیت شکستن و شنود را ندارند.
مساله دوم در مورد موضوع سرعت نسل جدید اینترنت است، وقتی سرعت انتقال داده‌ها از یک مرز و حدی بیشتر می‌شود، این قابلیت را پیدا میکند که فناوری‌های جدیدی که روی آن مستقر است را می‌توان به دستگاه‌های مرتبط با اینترنت اشیاء متصل کرد و از طریق آن، ابزارها از راه دور کنترل شود.
برای مثال در کشورها می‌توان انتظار ارائه موثرتری از حوزه اینترنت اشیاء با سرعت و امنیت بالاتری کرد، بنابراین با راه‌اندازی نسل جدید اینترنت، این مساله یکی از تفاوت های اساسی اینترنت نسل پنجم با نسل‌های گذشته خود است.
ایرنا، با توجه به رشد پلتفرم‌های مختلف در جهان آیا در آینده شاهد جنگ پلتفرم‌ها برای تصاحب بخش عمده ای از زندگی مردم خواهیم بود یا هم‌سازگاری بین پلتفرم‌ها اتفاق خواهد افتاد؟.
فرجزاده:مسئولیت تولید محتوا از سوی کاربران برعهده سازندگان نرم‌افزار است و این موضوع مشکلات فراوانی را ایجاد کرده است، از این‌رو ضعف قوانین در حوزه نرم‌افزارهای داخلی یکی از موانع اصلی در توسعه فعالان این حوزه است در حالی که خرید پهنای باند از اپلیکشن‌های خارجی مانند اینستاگرام و واتس‌آپ انجام می‌گیرد، اما در خصوص نرم‌افزارهای ایرانی که با هزینه‌های فراوان اقدام به ارائه خدمات انجام می‌کنند، این هزینه پرداخت نمی شود.
در واقع برای حمایت از نرم‌افزارهای داخلی باید گام‌های بلندی برداشت، برای مثال بیشتر قوانین در خصوص کیف پول الکترونیکی با محدودیت‌هایی فراوانی از سوی بانک مرکزی مواجه شده است، این محدودیت‌های در کنار موانع دیگر مانند دریافت مجوز و انجام مراحل اداری شرایطی را برای رقابت نرم‌افزارهای ایرانی به وجود آورده است.
از موانع دیگر می‌توان به پیام‌رسان‌های ایرانی برای ارائه خدمات صوت و تصویر اشاره کرد که باید از صدا و سیما مجوز دریافت کنند، در حالی که نرم‌افزارهای خارجی این خدمات را به راحتی ارائه می‌دهند.
حوزه پیام‌رسان باید مورد علاقه دولت باشد چرا که نگاه غیرتخصصی مانع از رشد آنها در فضای مجازی خواهد شد.
نمونه موفق حمایت از ظرفیت‌های داخلی در بحث‌های دفاعی است که این بخش به دلیل حمایت‌های همه جانبه به جایگاه مهمی در منطقه و حتی جهان رسیده است، بخش پیام‌رسان‌های داخلی نیز نیازمند همین نوع نگاه است. محل درآمد پیام‌رسان‌ها از فروش پهنای باند، امکان پرداخت درون برنامه‌ای است که هر دو مورد نیازمند حمایت جدی دولت است.
برای توسعه باید تفاوت قوانین میان پلتفرم خارجی و داخلی برداشته شود و اگر این موضوع حل نشود نمی‌توان به پیشرفت در این حوزه امیدوار بود.
در صورت فراهم شدن امکانات پرداخت اینترنتی و ایجاد زیرساخت برای فعالیت های اقتصادی پیام رسان های داخلی مورد استقبال قرار خواهند گرفت.
ایرنا: آیا این نوع از اینترنت انسان را بیش از اندازه IT وابسته نمی‌کند و آیا اینترنت اشیاء زندگی او را تحت شعاع قرار نمی‌دهد و او را بی‌تحرک نخواهد کرد؟
فرجزاده: برای اینترنت اشیاء مبتنی بر بستر ابری، می‌توان کاربردهای زیادی در محیط خانه متصور شد، همچنین امکان اتصال به وسایل منزل از طریق اینترنت به منظور مانیتورینگ رفتار آنها از راه دور یا کنترل آنها از راه دور(برای مثال، مدیریت هوشمند روشنایی، گرما و تهویه هوا) وجود دارد.
از سوی دیگر سیستم‌های اینترنت اشیا همچنین می‌توانند پاسخگو برای اجرای فعالیت باشند، برای مثال سیستم‌های خرید هوشمند می‌توانند عادتهای خرید کاربران در یک فروشگاه را توسط ردگیری کردن تلفن همراه‌شان ردیابی و به این کاربران پیشنهادهای ویژه‌ای در مورد کالاهای مورد علاقه‌شان یا در صورت امکان اقلامی که به آن نیاز دارند، که توسط یخچال‌شان به گوشی آنها منتقل شده است را می تواند ارائه کنند، در مجموع تاثیر در تنبلی دارد اما فواید آن بیشتر است
ایرنا:به عقیده برخی از کارشناسان در حوزه دانش کامپیوتر دانشجویان بیشتر حوزه سخت‌افزاری را انتخاب می‌کنند تا نرم‌افزاری، آیا این قابل قبول است و آیا کمبود برنامه‌نویس در این کشور در این حوزه مشاهده می‌شود یا خیر؟
برنامهنویسی تنها به معنای یادگیری زبان برنامهنویسی نیست زبان برنامه نویسی نوعی ابزار تلقی می‌شود در واقع آشنایی با کانسپت‌های برنامهنویسی و داشتن مهارت حل مساله از مهمترین عواملی(فاکتورهایی) است که یک برنامه نویس حرفه‌ای باید داشته باشد، در نتیجه تفکر درست در این مسیر غلتکی است که ناخودآگاه مسیر را صاف میکند و به سمت موفقیت و حرفه‌ای بودن پیش می‌برد.
کمبود برنامه‌نویس و مساله‌ای که استارتاپ‌ها با آن مواجهند، بحث امروز و دیروز نیست و علت این مساله به تفصیل مورد بررسی قرار نگرفته است، این درست است که یکی از علت‌های اصلی این موضوع از فاندر بودن (مووسس / بنیانگذاری)خود برنامه‌نویس‌ها نشات می‌گیرد، اما دلایلی موجهتر نیز در این مساله وجود دارد.
ایرنا : توسعه فناوری رایانش کوانتومی و رایانش ابری در ایران آیا محقق خواهد شد و آینده آن در ایران چگونه خواهد بود؟
فرجزاده: از مهمترین اقدامات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران) می‌توان به تدوین سند ایجاد توسعه خدمات رایانش ابری(USO) نقشه راه توسعه خدمات الکترونیکی در مناطق روستایی و کمتر توسعه یافته طراحی CDN و OTT در سطح زیرساخت، تهیه اسناد و ملزومات رگولاتوری جهت صدور پروانه اپراتورهای(Cloud) تمهیدات امنیتی برای شبکه ملی اطلاعات، ارائه خدمات مشاوره و تهیه الزامات امنیتی سامانه‌های هوشمند همراه و تدوین برنامه ملی توسعه جویشگر بومی اشاره کرد.
جدا از آن، برگزاری کارگاه‌های تخصصی ویژه با بهره‌گیری از دانش متخصصان و دانشمندان (نخبگان) ایرانی غیرمقیم در حوزه فاوا، تدوین نقشه راه فناوری‌های نوین ارتباطی شامل رادیوهای پرظرفیت و دسترسی رادیویی، طراحی و ساخت فید آنتن رادیویی پرظرفیت موج میلیمتری باند ۷۰ گیگاهرتز و تقویت نظام تایید نمونه کشور و اطمینان از کیفیت تجهیزات وارداتی و تولید داخل که در شبکه مخابراتی کشور به کار گرفته می‌شوند نیز از دیگر اقدمات انجام شده توسط پژوهشگاه است.
راه‌اندازی مرکز داده اینترنتی پژوهشگاه برای ارائه سرویسهای رایانش ابری، جویشگر بومی، برگزاری چند همایش معتبر، امنیت سامانه‌های هوشمند همراه، اینترنت اشیاء، USO، در سطح ملی و بین‌المللی (داده‌های عظیم و جویشگر بومی)، افتتاح پروژه موتور جست و جوی بومی پارسی‌جو و همچنین پروژه ضد بدافزار بومی (آنتی ویروس بومی) IST همچنین تدوین سند ملی تعامل‌پذیری دستگاه‌های دولتی برای ارائه خدمات الکترونیکی بین دستگاهی، تدوین پیوست های ۹ گانه تدوین استانداردهای بومی سرویسهای پستی،ICT شبکه ملی اطلاعات، آماده‌سازی فضا برای فعال ساختن پارک تخصصی و تدوین سند راهبردی و نقشه راه عملیاتی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از سایر اقدامات پژوهشگاه است.
ایجاد و ارتقا بستر آزمایشگاهی برای انجام پروژه‌های کاربردی، تبدیل ایده و محصول و تربیت نیروی انسانی، سامانه‌های ارزیابی‌کننده امنیتی انواع محصولات صیانت فرهنگی و اجتماعی، پایگاه‌های داده و دانش ملی سرمایه‌ای، آسیب‌پذیری‌های حملات و حوادث رایانه‌ای، راهنمای فنی برای امنیت سامانه های هوشمند همراه، خدمات ارزیابی انواع سامانه‌های امنیتی و معماری و پیوست امنیتی بومی شده برای شبکه ملی اطلاعات نیز از دیگر دستاوردهای این پژوهشگاه به شمار می‌روند.
ایرنا: کدنویسان به کمک اکوسیستم آژور کوانتوم آیا می‌توانند کدهای کوانتومی خود را توسط سخت‌افزارهای شبیه‌سازی شده یا واقعی به مرحله اجرا درآورد؟
فرجزاده: زبان برنامهنویسی کوانتومی یک زبان برنامهنویسی است که می‌تواند برای نوشتن برنامه‌های کامپیوتری کوانتومی استفاده شود.
یک کامپیوتر کوانتومی از حالت کوانتومی اتم‌ها یا مولکول‌ها، برای انجام عملیات داده استفاده میکند، در ابتدایی‌ترین سطح، یک کامپیوتر معمولی برای اجرای محاسبات از بِیت‌هایی استفاده میکند که صفر یا یک هستند، با این حال، یک کامپیوتر یک یا هر ۲ صفر و یک باشد، این رایانه‌های کوانتومی قدرت محاسباتی را استفاده میکند که می‌تواند کیوبیت یا (۰ qubits) کوانتومی از بالاتر می‌برند.
زبان برنامهنویسی کوانتومی برای ویژوال استودیو مایکروسافت برای نخستین بار یک زبان برنامهنویسی جدید و شبیه‌ساز محاسباتی که مخصوص محاسبات کوانتومی طراحی شده را منتشر می کند.
هدف از طراحی این زبان برنامه نویسی تشویق به یادگیری برنامه نویسی برای افراد تازه کار جهت یادگیری کار کردن با کامپیوترهای کوانتومی طراحی شده است.
همچنین شرکت مایکروسافت در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرده است که این زبان برنامه نویسی جدید به عنوان یک ابزار کاری برای شبیه‌سازی کوانتومی و همچنین ابزار کار کردن با کامپیوترهای کوانتومی واقعی، به پلتفرم ویژوال استودیو افزوده خواهد شد.
با استفاده از این ابزار، توسعه‌دهندگان قادر به نوشتن، اشکال‌زدایی و اجرای برنامه‌های کوانتومی هستند که می‌توانند بدون تغییر به کامپیوتر کوانتومی واقعی مایکروسافت اعمال شوند، البته هنوز زمان‌بندی دقیق ارائه این زبان جدید در پلتفرم ویژوال استودیو اعلام نشده است و کاربران باید منتظر اطلاعات بیشتر از سوی مایکروسافت باقی بمانند.
همچنین هیچ اطلاعاتی درباره جزییات فنی این زبان برنامه نویسی نیز منتشر نشده است.