به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، ایالات متحده آمریکا به فاصله یک هفته بعد از شکست قطعنامه تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران، تهدید خود مبنی بر فعال سازی مکانیسم ماشه یا بازگشت تمام تحریم های شورای امنیت علیه ایران را عملی کرد. «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا عصر روز پنجشنبه به وقت آمریکا، با حضور در سازمان ملل متحد در نامه ای رسما آغاز روند بازگرداندن تحریم ها علیه ایران را به «دیان دجانی» رییس اندونزایی شورای امنیت اطلاع داد. گرچه پیش بینی این رفتار آمریکا با توجه به دست رد شورای امنیت به قطعنامه تمدید تحریم های تسلیحاتی چندان سخت نبود اما واکنش های بسیاری برانگیخت که محور مشترک تمام آن ها یک گزاره و این بود که ایالات متحده آمریکا نزدیک به دو سال و نیم پیش یعنی اردیبهشت ۹۷ از توافق هسته ای با ایران خارج شده و بنابراین نمی تواند ادعایی درباره فعال سازی مکانسیم ماشه که ویژه اعضای این توافق است، داشته باشد. کاخ سفید اما با استناد به نام باقی مانده خود در قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متحد در لغو تحریم ها مدعی است که می تواند برای بازگرداندن این تحریم های اقدام کند.
آمریکا عضو برجام نیست
همزمان با انتشار خبر حضور پمپئو در سازمان ملل و ارائه درخواست بازگشت تحریم های ایران، واکنش ها به این اقدام غیر قانونی کاخ سفید آغاز شد. «محمد جواد ظریف» شامگاه پنجشنبه در نامه ای به رییس شورای امنیت سازمان ملل متحد اقدام غیرقانونی ایالات متحده آمریکا برای سوء استفاده از ساز و کارهای مندرج در توافق هسته‌ای برای احیای تحریم‌های ایران را مردود دانست و تاکید کرد که آمریکا هیچ حقی برای تلاش در جهت احیای تحریمها ندارد و از همین رو این اقدام آمریکا باید از سوی شورا و جامعه بین‌المللی رد شود.
در متن فارسی گزاره برگ نامه ظریف به رییس دوره ای شورای امنیت سازمان ملل متحد، دلایل عدم حقانیت آمریکا برای «احیای مفاد قطعنامه های لغو شده علیه ایران» و نیز به مواردی که رسماً هرگونه حقی را برای آمریکا به منظور استفاده از سازوکار حل اختلاف منتفی کرده، اشاره می کند. ظریف در این نامه بر اساس شواهد نشان می دهد که:
-آمریکا در ۸ مه ۲۰۱۸ طبق دستور ترامپ و به صورت رسمی به حضور خود در برجام پایان بخشیده است.
-این خروج بارها و بارها از زبان «جان بولتون» مشاور امنیت ملی پیشین آمریکا و نیز «برایان هوک» رییس پیشین کارگروه اقدام علیه ایران، در مقاطع مختلف اعلام شده است.
-آمریکا با خروج یک‌جانبه از برجام و اعمال مجدد تحریمها و همچنین مجازات آن هایی که به قطعنامه پایبند بوده اند، برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده است. با وجود این نشانه های گفتاری و رفتاری غیرقابل انکار ایالات متحده به هیچ وجه نمی‌تواند با خیالبافی و سوء تفسیر، در خصوص قطعنامه ۲۲۳۱ مشارکت‌کننده برجام در نظر گرفته شود.
-جمهوری اسلامی ایران با وجود تمام تحریم ها تاکنون و به اذعان نهادهای بین المللی درگیر توافق هیچ نقض تعهدی انجام نداده و در نهایت زیاده خواهی های ناقض مستمر و وقیح قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، باید با سد مخالفت این شورا روبرو شود و این انتظار مردم ایران است.
همانطور که انتظار می رفت کسی از ادعای آمریکاییها درباره اعاده تحریمها استقبال نکرد.حرف قطعی شرکای برجام این بود که آمریکا به دلیل خروج از برجام حقی درباره این توافق ندارد.
ظریف روز جمعه در توییتی با اشاره به اینکه مخالفت کشورهای عضو شورای امنیت با اقدام آمریکا بی سابقه است، نوشت: «احتمالا برخی دیگر از اعضای شورای امنیت موضع مشابهی را اتخاذ خواهند کرد و یک بار دیگر دولت ترامپ منزوی و رسوا در صحنه جهانی خواهد شد.»
«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه بامداد جمعه در پیامی توییتری به اقدام واشنگتن برای فعال کردن مکانیسم ماشیه علیه ایران اشاره کرد و نوشت: ابلاغ آمریکا [به شورای امنیت] فاقد هرگونه اثر حقوقی است. این اقدام بی‌اثر و بی‌فایده است.
پیش از این و روز پنجشنبه «مجید تخت روانچی» نماینده ایران در سازمان ملل متحد هم در واکنش به درخواست آمریکا نوشت: «جامعه بین‌المللی هفته گذشته حق آمریکا در استفاده از مکانیسم ماشه را مردود دانستند. آمریکا نباید برای امتحان بخت خود تلاش کند چرا که تنها به تحقیر دوباره منجر می‌شود.»
«سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه آمریکا در اقدامی مغایر با قواعد حقوق بین الملل و مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، صرفا «درخواست» به رییس دوره‌ای شورای امنیت ارائه کرده است، گفت: آمریکا هیچ جایگاهی برای چنین اقدامی ندارد و واشنگتن هیچ‌گاه به خواست نامشروع خود نخواهد رسید.
دیگر اعضای برجام هم در موضع گیری مشترک براین نکته که اقدام آمریکا وجهه قانونی ندارد تاکید کردند. «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان، « ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه و «دومینیک راب» وزیر خارجه انگلیس عصر پنجشنبه با صدور بیانیه مشترکی متذکر شدند که آمریکا به مشارکت خود در برجام به دنبال خروج هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۷ از این توافق، خاتمه داده است و از اقدام به کارگیری مکانیسم ماشه، که با تلاش‌های آنها برای حفظ برجام ناسازگار است، حمایت نمی‌کنند.
دفتر نمایندگی چین در سازمان ملل هم اعلام کرد: از آنجایی که آمریکا از توافق برجام خارج شده است و عضو این توافق نیست لذا صلاحیت دعوت شورای امنیت به استفاده از «مکانیسم ماشه» را ندارد. همچنین «جانگ جون» سفیر دائم چین در سازمان ملل متحد روز پنجشنبه در نامه ای به رییس دوره ای شورای امنیت سازمان ملل، تاکید کرد: «آمریکا از برجام خارج شده و بازگرداندن تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران درخواست، غیرقانونی است.»
«واسیلی نبنزیا» نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد با ارسال نامه‌ای به رئیس شورای امنیت، ضمن محکوم کردن اقدام آمریکا یادآور شد: «ما تلاش‌های طرف آمریکایی را غیرقانونی می دانیم زیرا ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به طور عمدی و رسمی از برجام خارج شد و در این رابطه هیچ مخفی‌کاری هم نداشت.»
مکانیسم ماشه و خیال بافی آمریکا
کاخ سفید در نامه خود به شورای امنیت سازمان ملل، با استناد به پاراگراف ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ این شورای مدعی می شود که ایران به میزان چشمگیری از برجام عدول کرده است! در این ادعای عجیب آمریکا نگران عدول از توافقی است که خود عضو آن نیست و نزدیک به سه سال به هر شکل ممکن آن را زیرپاگذاشته است. در ادامه این نامه کاخ سفید خود را به عنوان یکی از شرکای پاراگرف ۱۰ در قطعنامه ۲۲۳۱ عنوان می کند! در حالی که پس از خروجش از برجام در عمل از قطعنامه ای که متصل به آن است نیز خارج شده است. آمریکا روندهای مندرج در پاراگرف‌های ۱۱ و ۱۲ قطعنامه را دلیل اقدام خود دانسته و ادعا کرده است که ایران برجام را نقض کرده و چاره جویی کشورهای اروپایی برای جلوگیری از این اقدام به نتیجه ای نرسیده است.
ادعاهای واشنگتن در این نامه به قدری عجیب است که ظریف حق دارد درباره وقاحت آمریکا سخن بگوید. بررسی مکانیسم ماشه که آمریکا در پی سو استفاده از آن است، بندی در توافق برجام را شامل می شود که بر اساس آن کشورهای حاضر در این سند می توانند درباره جزییات اجرای مفاد آن به شورای امنیت اعتراض کنند؛ این اعتراض در صورت تداوم در جلسه وزیران خارجه کشورهای عضو مورد بررسی قرار می گیرد و در صورت عدم نتیجه و پابرجا ماندن اعتراض، کشور معترض شورای امنیت برای تمدید لغو تحریم ها رای گیری می کند. مرحله آخر همان مرحله ای است که بستر خیال بافی را برای ترامپ فراهم کرده است زیرا می داند که اگر موضوع به رای گیری کشیده شود آمریکا قادر است از اهرم وتوی خود استفاده کرده و تمدید لغو تحریم ها را منتفی کند.
این خیال بافی در حالی است که چنین مراحلی تنها برای کشورهای عضو برجام قابلیت اجرایی دارد و آمریکا دو سال و سه ماه است که دیگر عضو توافق هسته ای با ایران نیست. تا همینجای کار آن طور که انتظار می رفت کسی از ادعاهای آمریکا استقبال نکرده است. اینکه اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره زیاده خواهی های آمریکا چه موضع عملی اتخاذ خواهد کرد، اقدام تازه تیم «دونالد ترامپ» تا چه اندازه می تواند او را در رقابت های ریاست جمهوری موفق کند، پرسش هایی است که با تمام پاسخ های منتشر شده برای آن نیازمند گذشت حداقل دو ماه است اما جمهوری اسلامی نشان داده است که از حقوق خود کوتاه نخواهد آمد و در هر مقطع زمانی واکنش لازم قاطع را نشان خواهد داد.