به گزارش ایرنا، کاخ سفید ۲۵ مرداد ماه (۱۵ اوت) پیش نویس قطعنامه‌ای را پس از تحرکات دیپلماتیک بسیار، برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران که طبق برجام در ۲۷ مهرماه امسال به پایان می‌رسد، به شورای امنیت ارائه کرد که با مخالفت اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت مواجه شد.
پس از آن آمریکا تلاش کرده تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را احیا کند و در این راستا به شدت به دنبال حمایت کشورهای شورای امنیت برآمده است. آمریکا اخیرا به صورت رسمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرد که قصد دارد سازوکار حل اختلاف تعبیه‌شده در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را فعال سازد.
وزیر خارجه آمریکا مدعی است که آمریکا تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از "حقی آشکار" برای به کار گرفتن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران برخوردار است. براساس این ادعا هرگونه استدلال مغایری، پیشینه‌ای مخاطره‌آمیز ایجاد می‌کند که می‌تواند قدرت هر تصمیم شورای امنیت را تهدید کند.
ایالات متحده در ماه‌های اخیر شکست‌های دیپلماتیک پیاپی را مقابل ایران متحمل شده است؛ تقلا برای فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم ها می‌تواند ضربه مهلک‌تری را بر اعتبار جهانی آمریکا فرود آورد.
دلایل معتبر و محکم مخالفان "مکانیسم بازگشت تحریم ها"
حامیان برجام معتقدند که آمریکا به دلیل خروج از این توافق حق به کارگیری مکانیسم ماشه را ندارد. تحلیل‌گران معتقدند که اقدام آمریکا برای استفاده از این مکانیسم به منظور بازگشت تحریم‌های بین‌المللی ایران، این کشور را منزوی و رسواتر می‌کند.
کشورهای امضا کننده برجام که تا امروز هم مشارکت و عضویت خود را در این توافق حفظ کرده اند، شامل روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان و حتی بسیاری از کشورهای جامعه جهانی که بدرستی نسبت به فواید فراوان اقتصادی-امنیتی-سیاسی برجام نه تنها برای کشورهای عضو بلکه برای منطقه و جهان واقف هستند، به این آسانی حاضر به از دست دادن آن نیستند. منابع عظمی انرژی ایران، فرصت های عظیم سرمایه گذاری در این کشور، فرصت های گردشگری، همکاری های تجاری و ... تنها بخشی از مزایای حفظ برجام برای بسیاری از کشورهای عضو جامعه جهانی است.
از دیگر سو، برجام لنگرگاه ثبات و امنیت منطقه است زیرا جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک عضو کلیدی برجام، به عنوان یک قدرت بلامنازع در منطقه، عامل ثبات و صلح آن است و اقدامات موثر جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با تروریست های داعش تنها بخشی از اثرگذاری این کشور در ثبات و امنیت منطقه است.
به دنبال تلاش واشنگتن برای اجرایی کردن مکانیسم بازژشت تحریم، مقامات کشورهای مختلف به شدت با این طرح واشنگتن علیه ایران مخالفت کرده‌اند و دلایل معتبر و محکمی را نیز برای بی اعتنایی نسبت به این مکانیسم پیشنهادی از سوی دولت ترامپ اعلام کرده‌اند. سه کشور اروپایی عضو برجام بلافاصله پس از اقدام پمپئو با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند که از اقدام آمریکا برای به کارگیری مکانیسم با زگشت تحریم ها علیه ایران حمایت نمی‌کنند.
مقامات شورای امنیت و اتحادیه اروپا بر این مساله تاکید کرده اند که این طرح دولت ترامپ مبنای حقوقی ندارد. مقامات روسیه، چین و اروپا نیز گفته‌اند که شرایط حقوقی برای پیشنهاد آمریکا به شورای امنیت درباره تحریم ایران وجود ندارد.
"وانگ یی" وزیر خارجه چین نیز در ارتباط با رفتار خارج از عرف بین المللی آمریکا دراین باره گفت: درخواست آمریکا برای فعال کردن مکانیسم بازگشت تحریم ها و برقراری دوباره تحریم ها علیه ایران کاملا غیرمنطقی است. دولت آمریکا رسما توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی را به نمایندگی از آمریکا امضا کرده است و در برابر جامعه بین الملل برای پایبندی به توافق مسئول است و تفاوتی هم ندارد که چه تحولاتی در دولت آمریکا بوجود آمده است.
وی با تاکید بر اینکه تغییر دولت‌ها تغییری در ماهیت موضوع نمی‌دهد، گفت: به همین سبب آمریکا باید به این توافق که امضا کرده، پایبند باشد و این مطابق با قوانین و حقوق بین الملل است.
همچنین دفتر نمایندگی چین در سازمان ملل نیز اعلام کرد: از آنجایی که آمریکا از توافق برجام خارج شده و عضو این توافق نیست لذا صلاحیت دعوت شورای امنیت به استفاده از «مکانیسم بازگشت تحریم ها» را ندارد.
«جوسپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز تصریح کرده است که آمریکا به لحاظ قانونی حق فعال کردن مکانیسم بازگشت تحریم ها را ندارد. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به خروج یکجانبه آمریکا از برجام اشاره کرد و گفت که این کشور مشارکت کننده این توافق به شمار نمی‌رود و بنابراین نمی‌تواند به سازوکار بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران متوسل شود.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خاطر نشان کرد که برجام یکی از پایه‌های کلیدی معماری جهانی عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای به شمار می‌رود و باعث ایجاد ثبات در منطقه خاورمیانه می‌شود.
دولت بلژیک که نقش هماهنگ‌کننده قطعنامه ۲۲۳۱ را در شورای امنیت دارد، اخیرا اعلام کرد، آمریکا حق فعال کردن مکانیسم بازگشت تحریم ها را علیه ایران ندارد. نمایندگی بلژیک در سازمان ملل عنوان کرده است: از نظر بلژیک موضوع کاملا روشن است: ایالات متحده آمریکا نمی‌تواند [مکانیسم] بازگشت تحریم‌ها را از طریق برجام فعال کند، چرا که در ماه می ۲۰۱۸ به مشارکت خود در برجام پایان داده است.
هلگا اشمید دبیرکل سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با اشاره به خروج آمریکا از برجام تاکید کرد که این کشور نمی‌تواند به سازوکار بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران متوسل شود. وی تصریح کرد که آمریکا در سال ۲۰۱۸ رسما از برجام خارج شده و نمی‌تواند با هدف بازگشت احتمالی تحریم‌ها که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پیش‌بینی شده است، یک کشور عضو تلقی شود.
اشمید افزود: اتحادیه اروپا همچنان هر کاری انجام خواهد داد تا حفظ و اجرای کامل توافق با ایران تضمین شود.
روسیه در بین کشورهای شرکت کننده در برنامه جامع اقدام مشترک برای حل و فصل اختلافات پیرامون برنامه هسته‌ای ایران (برجام) از جمله کشورهایی است که برای حفظ این توافق بین‌المللی تلاش می‌کند.
مقام‌های روس چه در زمانی که آمریکا در برجام شرکت داشت در قالب گروه ۱+۵ و چه پس از خروج این کشور از برجام، از اردیبهشت ماه سال ۹۷ به این طرف برای حفظ برجام در قالب این گروه تلاش و برنامه‌ریزی کردند.
روسیه بخوبی می داند که با فروپاشی و از بین رفتن برجام که امریکا برای آن تلاش می کند، کشورهای بیشتری بخاطر نگرانی از مقاصد آمریکا یا با دستاویز قرار دادن آن برای دستیابی به سلاح هسته‌ای تلاش می‌کنند.
از این منظر روسها برجام را برای حفظ پیمان منع انتشار سلاح هسته ای یا ان پی تی بسیار مهم می‌دانند.
رئیس جمهوری روسیه ازجمله مقام های روس بوده که بارها بر لزوم حفظ برجام و اجرای آن ازسوی همه شرکت کنندگان ازجمله آمریکا (در دوره قبل از خروج از برجام) تاکید کرده است. پوتین با تاکید بر حمایت از برجام و لزوم اجرای کامل آن، اعلام کرد: توافق هسته ای با ایران جلوگیری از انتشار سلاح هسته ای در منطقه را تضمین می‌کند.
باور عمومی در روسیه بر این است که آمریکا برای اعمال سلطه بر کشورهای جهان و نظام تک قطبی جهانی مورد ادعایی آمریکا یکجانبهگرایی می کند.
در این میان همکاری میان روسیه و تروییکای اروپایی شامل فرانسه، انگلیس و آلمان پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ماه سال ۹۷ ابعاد گسترده‌تری داشت زیرا که این کشورها با تحریم های آمریکا علیه ایران و کارشکنی واشنگتن مواجه شدند و برای حفظ برجام اقدامات گسترده‌تری انجام دادند. روسیه امیدوار است که از طریق برجام و اجرای آن می تواند زمینه را برای میانجی‌گری میان ایران و کشورهای عربی و همسایه فراهم کند.
اروپایی‌ها نیز بر این باورند که حفظ برجام روند چندجانبه‌گرایی را در عرصه جهانی تقویت می‌کند و طرح‌های آمریکا بر پایه یکجانبهگرایی بوده که اختلافات را تشدید خواهد کرد. وزیران خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام با رد اقدام آمریکا در به کارگیری مکانیسم بازگشت تحریم ها، تاکید کردند از این اقدام که با تلاش‌های آنها برای حفظ برجام ناسازگار است، حمایت نمی‌کنند. هایکو ماس وزیر خارجه آلمان، ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه و دومینیک راب وزیر خارجه انگلیس اعلام کرده‌اند، سه کشور متعهد هستند که روند و سازوکارهایی که پایه واساس چندجانبه‌گرایی را تشکیل می‌دهند، حفظ کنند.
مقامات و کارشناسان اروپایی یکی از دلایل مخالفت با مکانیسم بازگشت تحریم ها را این گونه بیان کرده اند که این طرح مغایر با منافع ملی اروپایی‌هاست چون با برجام اروپایی‌ها می‌توانند به اهداف برد- برد خود با ایران در مراودات تجاری و اقتصادی دست یابند اما واشنگتن اهمیتی برای مناسبات اروپا با تهران قائل نیست و در اجرای طرح‌هایش فقط به دنبال منافع خود بوده است. اجرای برجام باعث شد تا شرکت‌های اروپایی روند سرمایه گذاری در ایران را از سر بگیرند که برای اروپایی‌ها منافع گسترده‌ای داشته است اما آمریکا با سیاستهایش در این روند اختلال به وجود آورده که این خود یکی از دلایل مخالفت با تشدید فشارهای کاخ سفید علیه ایران بوده است.
"ژرار آرو" سفیر پیشین فرانسه در واشنگتن نیز در اظهارنظری می گوید: اینکه نزدیکترین متحدان غربی ایالات متحده بدون ابهام، مشروعیت استفاده [آمریکا] از فراینده ماشه در قطعنامه ۲۲۳۱ را رد کردند، تاییدکننده پایبندی آنها به برجام و مخالفت آنها با سیاست فشار حداکثری [علیه ایران] است.
همچنین "پیتر استانو" سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به خروج آمریکا از برجام تصریح کرد که این کشور در شرایطی نیست که بتواند مکانیسم بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران را که مختص اعضای برجام است، استفاده کند.
"تامس کانتریمن" دستیار وزیر خارجه پیشین آمریکا در امور خلع سلاح و امنیت بین‌الملل نیز معتقد است که رئیس‌جمهوری آمریکا می‌خواست با کارت قطعنامه ضد ایرانی برای انتخابات ریاست جمهوری مانور بدهد. وی درباره شکست بی‌سابقه آمریکا در تصویب پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران افزود: هدف نهایی این کار، اجرایی کردن مکانیسم بازگشت تحریم ها در قطعنامه ۲۲۳۱ است.