سهام عدالت که نوعی یارانه تلقی می‌شود، به منظور حمایت از اقشار کم‌درآمد جامعه از طریق فروش بخشی از سهام شرکت‌های دولتی معین که شامل سهام شرکت‌های بزرگ نظیر خودروسازی‌ها، فولاد، معادن، بیمه، بانک، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاه‌ها، مخابرات و نفت گاز بود به اجرا در آمد.
این طرح با هدف مستقل کردن خانواده های نیازمند، کاهش حمایت‌های مالی مستقیم دولتی به آنها، سرعت بخشیدن به روند خصوصی‌سازی از طریق واگذاری سهام شرکت‌های دولتی، به کارگیری روش‌هایی سالم و شفاف برای واگذاری سهام شرکت‌ها، کوچک کردن دولت و افزایش تصدی‌گری مردمی، گسترش سهم بخش تعاون در کشور، توزیع متعادل ثروت و درآمد در کشور به کار گرفته شد که دولت تدبیر و امید توانست با برخی از تدابیر اتخاذ شده نمای بهتری از آزادسازی سهام عدالت را نسبت به سایر دولت‌ها از خود به نمایش بگذارد.
مشمولان سهام عدالت شامل مددجویان کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی، روستاییان و عشایر، کارگران فصلی ساختمانی، گروه سایر اقشار، گروه‌های کم‌جمعیت مانند خبرنگاران، زنان سرپرست خانوار، طلاب، خادمان مساجد و گروه کارمندان و بازنشستگان دولتی، دستگاه‌های عمومی و بازنشستگان کشوری و لشکری هستند که اکثر مشمولان سهام عدالت سود مربوطه تا سال ۹۷ را کسب کرده‌اند اما در عین حال در این میان افرادی وجود دارند که به دلیل عدم ارائه شماره شبای بانکی سودی به حساب آنها واریز نشده است که در این زمینه سازمان خصوصی‌سازی بارها نسبت به این افراد اظهارنظر و اعلام کرده است، مشمولانی که تاکنون سود خود را دریافت نکرده‌اند پول آنها محفوظ و با ارائه شماره شبا سود به طور کامل به حساب این افراد پرداخت خواهد شد.
سود سهام عدالت برخلاف یارانه که به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود، برای هر یک از افراد خانواده به حساب خود آن فرد واریز می‌شود، به همین دلیل هر فرد در هنگام ثبت‌نام این طرح به صورت جداگانه، شماره شبای حساب خود را در سیستم به ثبت رسانده است.
رقم واریزی سود سهام عدالت به حساب سهامداران
سود سال ۹۵ سهام عدالت که به ازای هر سهم یک میلیون تومانی، ۱۵۰ هزار تومان بود در سال ۱۳۹۶ به حساب مشمولان این سهام واریز شد، این روند در سال‌های بعد با افزایش درصد سود ادامه‌دار بود و تاکنون تا سود سال ۹۷ به حساب این افراد واریز شده است.
طبق آمار ارائه شده سود پرداختی سال ۹۶ برای مشمولان سهام عدالت به مبلغ ۱۷۵ هزار تومان و سود مالی سال ۹۷ رقمی حدود ۲۰۵ هزار تومان بود که به حساب بیش از ۴۱ میلیون نفر واریز شده و این موضوع حاکی از افزایش بیش از ۱۶ درصدی سود نسبت به سال ۹۶ است.
اکنون عده‌ای از مشمولان سهام عدالت جویای واریز سود سال ۹۸ به حساب خود هستند که این موضوع نیازمند زمان است و شرکت‌ها بعد از برگزاری مجامع تا هشت ماه فرصت دارند سود را به حساب سازمان خصوصی‌سازی واریز و بعد از آن به حساب سهامداران پرداخت شود که به طور معمول این اقدام تا پایان سال به طول می‌انجامد.
بر اساس مصوبه دولت، مشمولان نهادهای حمایتی دو برابر افراد دیگر، سهام دریافت کرده‌اند و به همین میزان واریز سود سهام به اعضای کمیته امداد و بهزیستی بیشتر از گروه‌های دیگر است.
آزادسازی سهام عدالت در اردیبهشت ماه سال ۹۹
آزادسازی سهام عدالت از جمله مسایلی است که در چند سال اخیر مورد بحث بسیاری از مسئولان قرار داشت، عرضه آن در بورس به عنوان چالشی جدی در بازار مدنظر قرار گرفته بود و فقط در انتظار اجازه رهبر معظم انقلاب بود که در نهایت این اقدام در ۹ اردیبهشت ماه سال جاری با صدور ابلاغیه‌ای از سوی رهبر معظم انقلاب آزادسازی و از طریق دو روش با عنوان آزادسازی به روش مستقیم و نیز غیرمستقیم فرصت تصمیم‌گیری را در اختیار مشمولان این سهام قرار داد که در این زمینه، بیش از ۱۹ میلیون نفر تصمیم به مدیریت مستقیم سهام عدالت خود گرفتند.
در مرحله نخست آزادسازی یک ماه به مردم برای انتخاب نوع روش مدیریت فرصت داده شده بود و یک دسترسی برای مردم مهیا و در اختیار آنها قرار گرفت تا اعلام کنند که آیا می‌خواهند سهام عدالت در اختیار خودشان باشد و خود نسبت به سهام مدیریت و مالکیت داشته باشند یا به دنبال این هستند تا به صورت غیرمستقیم از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی مورد معامله قرار بگیرند.
از همان ابتدا اعلام شده بود افرادی که در مدت زمان تعیین شده اقدام به انتخاب روش مدیریت نکنند، به صورت اتوماتیک روش مدیریت غیرمستقیم برای این افراد انتخاب می‌شود اما بعد از گذشت چند روز از انتخاب روش سهامداران برای تعیین مدیریت سهام عدالت، سازمان خصوصی سازی اعلام کرد گزینه غیرمستقیم از سامانه حذف شده و افرادی که به دنبال انتخاب روش مدیریت غیرمستقیم هستند احتیاجی به ورود در این سامانه ندارند.
به دنبال رفاه حال مشمولان سهام عدالت اقدامات زیادی در این سامانه صورت گرفت و به دنبال اعتراض برخی از سهامداران مبنی بر اشتباه در انتخاب روش مدیریت سهام عدالت، امکان ویرایش در این سامانه فقط برای یک بار برای این افراد فراهم شد و مجددا در ابتدای خرداد ماه اعلام شد صاحبان سهام عدالتی که قصد فروش بخشی از سهام خود را دارند از ۶ خردادماه امسال می‌توانند با مراجعه به بانکی که حساب دریافت سود سهام عدالت در آن دارند، برای فروش ۳۰ درصد سهام عدالت خود اقدام کنند که این افراد با مراجعه به شعب بانک هایی که قبلاً در آن دارای حساب بانکی بوده اند و شماره شبای آن حساب را به سازمان خصوصی سازی معرفی کرده‌اند می‌توانند اقدام به فروش سهام خود کنند.
اعتراض مشمولان سهام عدالت به بانک‌ها
در این میان حاشیه‌های زیادی مبنی بر عدم واریز وجه سهام فروخته شده از سوی بانک‌ها در میان مردم شکل گرفت و بین مشمولان سهام عدالت نسبت به اینکه وجه برای آنها واریز نشده یا حتی مبلغ بسیار کمی برای آنها واریز شده است اعتراضات گسترده‌ای صورت گرفت که در این زمینه بارها حسین فهیمی، سخنگوی سهام عدالت نسبت به این موضوع شفاف‌سازی و اعلام کرد: اگر پرداخت پول مبنی بر فروش سهام عدالت افراد بیش از ۱۰ روز طول کشیده است به احتمال زیاد یا تاریخ شماره شبای این افرد نامعتبر بوده یا اطلاعات وارد شده ناقص است.
فهیمی با بیان اینکه افرادی که کمتر از ۱۰ روز است اقدام به ثبت سفارش فروش کردند، ممکن است سهام آنها تاکنون در بانک‌ها به فروش نرفته باشد، خاطرنشان کرد: سفارش فروش در مجموع بانک‌ها تجمیع و به کارگزاری منتقل می‌شود، بعد از آن کارگزاری‌ها براساس صلاحیت سهامداران، شرایط موجود در بازار و هماهنگی با ناظر بازار آن را به فروش می‌رساند به همین دلیل ممکن است این اقدام با تاخیر مواجه شده باشد و مراحل فروش به طول بینجامد.
وی با بیان اینکه عده‌ای دیگر هستند که مقداری از پول سهام به فروش رفته برای آنها واریز شده این افراد خوشبختانه مشکلی در شماره شبا ندارند، گفت: مشکل عدم واریز باقی پول سهام به فروش رفته این افراد به این موضوع بر می‌گردد که به طور حتم بخشی از سهام آنها به فروش رفته و ۳۰ درصد سهام به صورت کامل فروخته نشده است، سهامدارن در این زمینه آسوده خاطر باشند که بعد از فروش سهام مبلغ کافی براساس میزان دارایی به حساب آنها واریز می‌شود.
سهام عدالت، وثیقه صدور کارت اعتباری
با توجه به فراهم شدن امکان فروش سهام عدالت مسئولان تاکید ویژه‌ای را به سهامداران برای جلوگیری از تصمیمات هیجانی جهت فروش سهام خود داشتند و معتقد بودند سهام عدالت در راستای رشدهای بی سابقه بورس در مسیر رشد قرار می‌گیرد و سودهای چشمگیری را در اختیار سهامداران قرار خواهد داد، به همین دلیل برای ترغیب مشمولان سهام عدالت جهت نگهداری سهام خود، در خرداد ماه بانک مرکزی طی بخشنامه‌ای شرایط پذیرش سهام عدالت برای وثیقه صدور کارت اعتباری را به شبکه بانکی اعلام کرد که بر این اساس، درصدی از ارزش آن بخش از سبد سهام دارندگان سهام عدالت که آزاد شده است، در چارچوب ضوابط به عنوان وثیقه صدور کارت اعتباری قابل پذیرش است.
پس از انجام نخستین مرحله از آزادسازی سهام عدالت، رییس جمهوری در تیر ماه از آزادسازی ۳۰ درصد دوم سهام عدالت در عیدغدیر و نیز آزادسازی باقی این سهام در ۲۲ بهمن ماه خبر داد که انجام این وعده های داده شده توانست روزنه‌ای از امید را در میان سهامداران برای مالکیت خود بر این سهام ایجاد کند.