تحرکات دیپلماتیک روسیه در جهت حفظ برجام در یک ماه اخیر شدت یافته‌است. همزمان با مخالفت این کشور با رویکردهای یکجانبه ایالات متحده، کاخ کرملین تلاش کرده تا با رایزنی‌های سیاسی، فضایی را ایجاد کند تا تهران و واشنگتن در چارچوبی بین المللی به حل چالش بپردازند.
به اعتقاد تحلیلگران، پیشنهادهای چندباره «ولادیمیر پوتین» و «سرگئی لاوروف» رئیس جمهوری و وزیر امور خارجه روسیه برای فراهم کردن زمینه مذاکرات مستقیم دو طرف با هدف نجات برجام، جلوگیری از تکروی‌های دولت دونالد ترامپ و رفع بحران در شورای امنیت صورت می‌گیرد.
ادامه تقلای آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی
آتش دشمنی ایالات متحده با جمهوری اسلامی ایران آشکارا هر روز تندتر می‌شود و دولت آمریکا از هیچ تلاشی برای تسلیم‌سازی تهران دریغ نمی‌کند. با وجود شکست چندباره کاخ سفید در شورای امنیت، «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه آمریکا در نهایت از روز ۲۰ اوت (۳۰ مرداد) سازوکار حل اختلاف برجام (مکانیسم ماشه) را در دستگاه دیپلماسی واشنگتن فعال ساخت.
دولت آمریکا به‌رغم تداوم مخالفت جامعه بین المللی به ویژه از سوی حداقل ۱۳ عضو شورای امنیت، تهدید کرده‌است پس از ۳۰ روز همه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را اجرا می‌کند و هر کشوری که خواسته‌های واشنگتن را نادیده بگیرد، مجازات خواهد کرد.
طبق اعتراف بسیاری از تحلیلگران، رژیم تحریمی که از سوی ایالات متحده در حال اجرا است، جامع بوده و تحریم‌های مورد نظر آمریکا در شورای امنیت نکته چندان تازه‌ای نیست. با این وجود این اقدام در صورت همراهی عملی دیگر کشورها می‌تواند مانع لغو تحریم تسلیحاتی ایران شود که براساس برجام قرار است از ۲۷ مهرماه پایان یابد.
نوع واکنش دیگر کشورها به ویژه روسیه و چین در مقابل آمریکا تاکنون نشان داده‌است که آن‌ها با تصمیم کاخ سفید همراهی نمی‌کنند اما از منظر برخی تحلیلگران، در این دوره زمانی با توجه به روند سیال روابط بین الملل، دسیسه‌های کاخ سفید در کنار فشارهای سیاسی و اقتصادی بر کشورها ممکن است تحولاتی تازه رخ بدهد.
تلاش برای حفظ اقتدار شورای امنیت
چند روز قبل (سه شنبه ۱۱ شهریور) سرگئی لاوروف در جمع استادان و دانشجویان دانشگاه روابط بین الملل مسکو بار دیگر بر حمایت روسیه از برجام و مخالفت با استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه تاکید کرد. وزیر امور خارجه روسیه با بیان اینکه واشنگتن از این توافق خارج شده و حتی مانع از اجرای آن توسط دیگر کشورها می‌شود افزود: ما آماده مذاکره با هر دو طرف برای فراهم کردن زمینه گفت وگوهای مستقیم(بین تهران و واشنگتن) هستیم، اما در صورتی که هر دو طرف علاقه‌مند باشند.
اگرچه تحلیلگران هدف عمده روسیه از این پیشنهاد را تلاش برای کاهش تنش میان تهران و واشنگتن و ایجاد ثبات در خاورمیانه و خلیج فارس می‌دانند اما مذاکره دو طرف از جنبه‌های گوناگون دیگری نیز مهم ارزیابی می‌شود.
این نخستین بار نیست که روسیه تلاش می‌کند تا از تشدید منازعه بر سر تحریم‌های ایران بکاهد. سال گذشته روسیه پیشنهاد ایجاد مذاکرات بین المللی با همکاری کشورهای خاورمیانه و اعضای شورای امنیت را داد. چند هفته قبل نیز پس از رای‌گیری قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران، ولادیمیر پوتین پیشنهاد تماس مستقیم بین ایران و آمریکا را ارائه کرد که البته با واکنش مثبت کاخ سفید روبرو نشد. لاوروف هفته قبل هم در تماس با پومپئو بار دیگر چنین پیشنهادی را تکرار کرد.
طیفی از کارشناسان اعتقاد دارند رفع بحران ایران و آمریکا پیش از ضرب‌الاجل کاخ سفید مانع از زیر سوال رفتن کارکردهای شورای امنیت می‌شود. از این منظر، ناتوانی شورای امنیت در مقابله با خواست آمریکا ثابت می‌کند یک قدرت با زورگویی و فشار بر دیگران می‌تواند نظم مورد نظر خود را بر جهان تحمیل می‌کند. این درحالی است که سازمان ملل ادعا دارد به دنبال صلح و ثبات در سراسر جهان بر اساس منافع همه کشورها است.
روسیه و دیگر اعضای دائم شورای امنیت بر این باورند که استفاده خودسرانه و یکجانبه یک عضو از قدرتش در این نهاد، فلسفه وجودی آن که حفظ صلح و امنیت جهانی است نابود می‌کند. در مورد توافق هسته‌ای نیز پیش‌بینی می‌شود این اقدام آمریکا هدف و نتیجه‌ای جز نابودی برجام را به دنبال نخواهد داشت زیرا با واکنش ایران روبرو می‌شود.
اروپا پیشتر دریافت که اقدامات ترامپ با هدف فروپاشی برجام صورت می‌گیرد و به همین دلیل با خط‌مشی رئیس جمهوری آمریکا مخالفت کرد. مسکو و بروکسل اکنون دریافته‌اند روندی که کاخ سفید در پیش گرفته‌است نمی‌تواند موجب افزایش ثبات و آرامش در منطقه و جهان شود.
از سوی دیگر وزیر امور خارجه روسیه و بسیاری از تحلیلگران مسائل بین المللی و حتی «جان بولتون» مشاور امنیت ملی سابق ترامپ بر این باورند که تصمیم آمریکا برای برقراری دوباره تحریم‌ها می‌تواند اقتدار شورای امنیت را تضعیف کند. لاوروف معتقد است این اقدام دستاورد چندانی برای آمریکا نخواهد داشت اما می‌تواند یک رسوایی بزرگ و شکاف را در شورای امنیت رقم بزند و در نهایت قدرت این نهاد را متزلزل می‌سازد.
از این رو، وزیر امور خارجه روسیه تلاش دارد با اتخاذ راه حلی میانه و با دعوت از دو طرف اصلی تنش از طریق تماس مستقیم مانع از شکست توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ شود که گام مهمی در زمینه کاهش تنش و اشاعه هسته‌ای بود. به نوشته خبرگزاری چینی «شینهوا» یکی از دلایلی که روسیه پیشنهاد میانجی‌گری بین ایران و آمریکا را داد، در این سخن لاوروف نهفته است که گفت: همیشه بهتر است ادعاهای یک طرف به صورت مستقیم بیان شود و همزمان پاسخ‌ها را نیز به صورت مستقیم دریافت کند.