آمریکا پس از تلاش‌های دیپلماتیک بسیار ۲۵ مرداد ماه گذشته پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران که طبق برجام در ۲۷ مهرماه امسال به پایان می‌رسد، به شورای امنیت ارائه کرد. این طرح پیشنهادی آمریکا با مخالفت اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت مواجه شد.
به دنبال شکست‌های پی‌درپی تیم ترامپ برای نابودی برجام از طریق شورای امنیت، «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا پنجشنبه ششم شهریور در یک پیام توئیتری تاکید کرد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران که مطابق توافق هسته‌ای لغو یا تعلیق شده‌اند از ۳۰ شهریور دوباره اعمال خواهند شد. آمریکا تلاش می‌کند تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را احیا کند و در این راستا به شدت به دنبال حمایت کشورهای شورای امنیت برآمده است. این در حالی است چین و روسیه و حتی متحدان اروپایی آمریکا تاکنون با نگاهی مثبت به توافق هسته‌ای تلاش کرده‌اند مانع از فروپاشی برجام شوند. در این راستا نشست کمیسیون مشترک برجام در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۹۹ در وین برگزار شد. در این نشست که در شرایط خاص ناشی از تحولات در شورای امنیت پیرامون برجام و اقدام غیرقانونی آمریکا برگزار شده محور اصلی مباحث کمیسیون، بر ضرورت یکپارچگی و انسجام علیه اقدام آمریکا متمرکز بوده است.
در متن بیانیه پایانی نشست کمیسیون برجام اعضاء تاکید کردند که آمریکا در تاریخ ۸ می ۲۰۱۸ میلادی به صورت یکجانبه، توقف مشارکت خود در برجام را اعلام کرد و از آن پس در هیچ یک از فعالیت‌های مرتبط با برجام مشارکت نخواهد داشت. این موضوع نشان داد که آمریکا بار دیگر با شکستی مفتضحانه در مسیر فعال‌سازی مکانیسم ماشه روبرو شده است.
دلایل مخالفت اروپاییها با فعال‌سازی مکانیسم ماشه
آمریکا پس از سپری شدن نزدیک به ۲ سال از خروج آمریکت از برجام و کارزار فشار حداکثری بر ایران، مدعی شده همچنان عضوی از توافق هسته‌ای است و می‌تواند از سازوکارهای موجود در این توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ علیه ایران استفاده کند. وزیر امور خارجه آمریکا به تازگی خواستار به‌کارگیری سازوکاری در برجام شده که قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت بازگردانده شود. این درخواست با مخالفت جمعی اعضای دائم و غیر دائم شورای امنیت روبرو شده است.
به نوشته روزنامه «الشرق الاوسط» عربستان، سه عامل سبب شده است که کشورهای اروپایی با طرح پیشنهادی آمریکا مخالفت کنند. نخست اینکه آمریکا به عنوان یکی از کشورهای امضا کننده توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ میلادی از توافق هسته‌ای خارج شده است و این کشور دیگر عضوی از توافق نیست. از این رو، این کشور نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال سازد. این در حالی است که حقوقدانان وزارت امور خارجه آمریکا عکس چنین رویکردی را دارند و میان خروج از توافق هسته‌ای و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تمایز قائل هستند. اروپاییها این تحلیل آمریکا را نادرست می‌دانند. دومین عامل این است که کشورهای اروپایی معتقدند اقدامات آمریکا برخلاف تلاش‌های کنونی این کشورها برای حفظ توافق هسته‌ای است. این کشورها با وجود چالش‌هایی که در نتیجه خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به وجود آمده است در مقابل راهبرد فشار حداکثری آمریکا طرح جایگزین «گفت و گو» میان همه طرف‌ها در چارچوب کمیسیون مشترک را مطرح می‌کنند. سومین عاملی که سبب مخالفت کشورهای اروپایی با طرح پیشنهادی آمریکا شده این است که این کشورها به دنبال حفظ مسیرها و نهادهایی هستند که پایه‌های چندجانبه گرایی را شکل می‌دهد. این کشورها به دنبال حفط وحدت و عظمت شورای امنیت بین‌الملل هستند و مخالف هراقدامی هستند که به اختلافات در داخل شورای امنیت دامن زند.
پیروزی دیپلماسی ایران و ناکامی ترامپ و نتانیاهو در کارزار ضدایرانی
همه اعضای باقی مانده برجام با فعال کردن مکانیسم ماشه مخالفند و تنها آمریکا است که از بیرون گود بر این موضوع تأکید دارد. دیپلماسی فعال ایران و گام برداشتن در مسیر عقلانیت در کنار استحکام حقوقی توافق هسته‌ای، آمریکا را ناکام گذاشته و منزوی شدن واشنگتن را به دنبال داشته است.
به نوشته روزنامه «القدس العربی» چاپ لندن، آمریکا روی خواسته‌های خود برای بازگشت تحریم‌های ضد ایرانی از جمله تحریم‌های تسلیحاتی تلاش می‌کند. با وجود همه این پافشاری‌ها، همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سبب شده است که در مسیر واشنگتن برای اجماع‌سازی علیه ایران و انتقال پرونده ایران به شورای امنیت و زمینه‌سازی سیاسی برای بازگشت تحریم‌ها مانع ایجاد شود. تهران با این اقدام خود دستاورد سیاسی مهمی را نصیب خود کرده است که سبب انزوای بیشتر آمریکا می‌شود. تهران موفق شده است مسیر ضدایرانی را در وین و نیویورک سد کند. ترامپ و نتانیاهو امیدوارند که با انتقال پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت و تمدید تحریم تسلیحاتی و بازگشت دیگر تحریم‌ها شرایط سختی را برای ایران در ماه سپتامبر رقم زنند. اما نه تنها ایران در این زمینه ترامپ و نتانیاهو را ناکام گذاشته است بلکه پس از سفر «رافائل گروسی» مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران و شفاف‌سازی بیشتر در برنامه هسته‌ای، در مسیر بازگشت رژیم اسرائیل برای استفاده از آرشیو مراکز هسته‌ای در آینده با هدف کشاندن آژانس به مراکز هسته‌ای ایران مانع ایجاد شده است.
به نوشته روزنامه «عربی ۲۱» مصر، «طلال عتریسی» کارشناس مسائل ایران معتقد است مخالفت شورای امنیت سازمان ملل با تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران در مهمترین نهاد بین‌المللی به واشنگتن ضربه وارد کرده است. همه کشورها حتی همپیمانان آمریکا هم مخالف تحریم‌های آمریکا هستند و این موضوع نشان می‌دهد که هژمونی آمریکا در عرصه جهانی در حال افول است.
به گفته طلال عتریسی، آمریکا از نظر قانونی حق اعمال تحریم‌ها از طریق مکانیسم ماشه را که بخشی از توافق هسته‌ای است، ندارد. زیرا آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شده است.
به نوشته تارنمای شبکه اطلاعاتی «النباء» عراق، یک منبع دیپلمات فرانسوی گفته ما معتقدیم که هیچ اساسی حقوقی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها وجود ندارد. این اقدام آمریکا با مخالفت اعضای شورای امنیت روبرو خواهد شد. آمریکایی‌ها روی ماشه فشار وارد خواهند کرد اما تیری خارج نخواهد شد. نتیجه این اقدام آمریکا بازگشت تحریم‌ها نخواهد بود بلکه نتیجه این سیاست آشوب بیشتر و شکاف میان دو سوی آتلانتیک و ضعف قدرت شورای امنیت خواهد بود.