کاروانسرای شاه عباسی قصرشیرین در فاصله ۲۰ کیلومتری مرز ایران و عراق در مرکز شهر مرزی قصرشیرین واقع شده که معماری آن به سبک هنر ایرانی و اسلامی است.
این کاروانسرا در زمان شاه عباس صفوی بر سر راه زایران عتبات عالیات و کربلای معلا با طول و عرض ۶۰ متر و ارتفاع پنج متر از داخل در زمینی به مساحت سه هزار و ۶۰۰ مترمربع ساخته شده است.
این بنای تاریخی با توجه به شرایط اقلیمی این منطقه طراحی شده، به گونه‌ای که در گرمای شدید تابستان هوای داخل آن خنک و در سرمای خشک زمستان هوای داخل آن گرم است.
کاروانسرای شاه عباسی قصرشیرین به وسیله سنگ و آجر ساخته شده که در برخی از قسمت‌های آن از جمله ورودی نیز آجرهای بناهای ساسانی به کار رفته است.
در گذشته کاروان‌های زیارتی و تجاری در فصل تابستان با قرار گرفتن در حیاط بیرونی و بردن بار و بنه خود به درون اتاقک‌ها که به وسیله یک رواق به آن متصل است به استراحت پرداخته و در فصل سرما در درون دالان‌های درونی کاروانسرا که گرم می‌ماند، استراحت می‌کردند.
در درون هر راهرو یا دالان و یا شبستان چندین حجره قرار دارد که هر حجره دارای طاق‌های هلالی شکلی است که به وسیله رواق‌هایی به اتاق‌های کوچک‌تری متصل می‌شود و این حجره‌ها برای نگهداری بارهای تجاری استفاده می‌شد و گاهی نیز محل استراحت مسافران بود.
در چهار ضلع دیوار دور این کاروانسرا برج‌های نگهبانی برای حضور نگهبانان احداث شده که وظیفه حفاظت و حراست از کاروان‌ها را در مقابل حمله دزدان و غارتگران برعهده داشته‌اند.
یکی از شاهکارهای این بنای تاریخی احداث طاق‌های گنبدی است که به منظور استحکام طاق‌هایی به فاصله چند متر از یکدیگر به صورت گنبدی زده‌اند که از نمای بیرون و بالای پشت بام گنبدی شکل و از داخل با یک ظرافت زیبایی به صورت چهار ضلعی که از ابتدا و دهانه طاق بزرگ و هر چه به انتهای طاق می‌رود کوچک‌تر و باریک‌تر می‌شود بنا شده است.
اثر تاریخی کاروانسرای شاه عباسی در جریان جنگ تحمیلی و حمله رژیم بعث عراق و اشغال قصرشیرین، قسمت اعظمی از آن تخریب شد که پس از آن مورد مرمت قرار گرفت.
کاروانسرای شاه عباسی قصرشیرین به عنوان یک مکان تاریخی و فرهنگی، از ۲۸ مهر سال ۸۷ با تصمیم استاندار وقت کرمانشاه و مسوولان محلی به مکانی برای عرضه کالاهای وارداتی و داخلی از جمله فروش محصولات صوتی و تصویری و لوازم خانگی وارداتی و آرایشی و عرضه لباس، تبدیل شده است.
کاروانسرای شاه عباسی از نظر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اثری تاریخی است و برای بازسازی آن هزینه زیادی صرف شده و میراث معتقد است که حضور غرفه داران و کاربری فعلی آن موجب شده به بخشی از این اثر تاریخی خسارت هایی وارد شود.
این موضوع سال های اخیر به مناقشه ای میان اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تبدیل شد و هر یک از طرفین خود را در این خصوص محق تر از دیگری می داند که البته قسمتی از این اثر تاریخی نیز به موزه مردم شناسی تبدیل شده بود که از سوی میراث فرهنگی وسایل آن جمع شده و به مرکز استان کرمانشاه منتقل شد و این قسمت نیز هم اکنون در مالکیت اوقاف و بدون استفاده است.
این بنای تاریخی و فرهنگی که در یکی از خیابان‌های پرتردد شهر قصرشیرین واقع است در زلزله آسیب فراوانی دید و با توجه به تخریب قسمت بیرونی این اثر خطری برای پرت شدن سازه این بنا به سمت خیابان برای خودروهایی که از این مسیر تردد می کردند و یا عابران پیاده و همچنین دانش آموزانی که در مدرسه جنب این اثر تحصیل می کنند، شده بود.
مرمت کاروانسرای شاه عباسی قصرشیرین با پنج میلیارد ریال
فرماندار قصرشیرین در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: بخشی از بنای تاریخی کاروانسرای شاه عباسی این شهر در جریان زلزله ۷.۳ ریشتری کرمانشاه آسیب دید که با پیگیری های صورت گرفته از محل اعتبارات زلزله پنج میلیارد ریال برای مرمت آن در مرحله اول اختصاص یافته است.
مرادعلی تاتار افزود: چندین جلسه و نشست انجام شد که قرار شد مرمت کاروانسرا توسط اداره اوقاف با توجه به مالکیت آن انجام شود اما با توجه به تاریخی بودن این اثر میراث فرهنگی بر کار مرمت آن نظارت می کند.
وی اظهار داشت: مرمت کاروانسرای شاه عباسی قصرشیرین از خواسته‌های مردمی بوده که با عنایت استاندار کرمانشاه و پیگیری های صورت گرفته کار مرمت آن آغاز شده است.
نماینده عالی دولت در قصرشیرین گفت: با توجه به تداوم پس لرزه‌ها و همچنین بارش‌های فصل زمستان و بارش باران امکان ریزش دیوار بیرونی این اثر و تهدید جانی برای شهروندان وجود داشت و همچنین باید این هویت گذشتگان حفظ می شد که از این رو مرمت این اثر تاریخی در دستور کار قرار گرفت.
کاروانسرای شاه عباسی در قصرشیرین با نظارت میراث فرهنگی مرمت می شود
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قصرشیرین نیز به خبرنگار ایرنا گفت:مرمت بنای تاریخی کاروانسرای شاه عباسی آغاز شده و با توجه به اینکه مالکیت این بنا با اداره اوقاف است پیمانکار این اداره نیز مشغول مرمت است و میراث به عنوان ناظر بر انجام کار نظارت می کند.
بهرنگ بابایی افزود: این کاروانسرا هم اکنون در اختیار اوقاف است و متاسفانه موزه مردم شناسی که در محل این اثر نیز به عنوان یک مکان فرهنگی بود جمع آوری شده و تمامی ماکت ها و وسایل آن به موزه استان انتقال یافته و این قسمت نیز تحویل اوقاف شده و اکنون کاربری آن به امری غیرفرهنگی تبدیل شده است.
وی اظهار داشت: با توجه به اینکه اثر تاریخی کاروانسرای شاه عباسی در مرکز شهر قرار گرفته پیشتر قرار بر این شد که از این اثر دفع خطر شود تا دیوارها و بخشی از آ ن‌که در جریان زلزله آبان ۹۶ خسارت دیده بود، مرمت شود.
او گفت: فصل اول مرمت اثر شامل رفع خطر و برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده، آجرچینی سردر ورودی، بازسازی دیواره بیرونی ضلع جنوبی و مرمت پوشش بام بنا خواهد بود.
وی عنوان کرد: تمامی وجوهات و درآمد آن نیز از محل اجاره غرفه‌ها در اختیار اوقاف است و ما تنها ناظر این اثر تاریخی هستیم.
شهرستان قصرشیرین دارای ۹۷ اثر تاریخی و طبیعی است که از این تعداد ۳۰ اثر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
مهمترین این آثار کانال ساسانی، آتشکده چارقاپو، عمارت خسرو، نهر شاه گدار، بان قلعه و کاروانسرای شاه عباسی که زندگی مردمان روزگار گذشته را برای مردم این شهرستان تداعی می‌کند.
قصرشیرین در غرب کرمانشاه بیش از ۲۷ هزار تن جمعیت و ۱۸۶ کیلومتر مرز با عراق دارد.