به گزارش ایرنا، آغاز سال تحصیلی در شرایط متفاوت کرونایی سرگردانی‌ها و پرسش‌های زیادی را برای والدین، آموزگاران و کادر آموزشی مدارس و به ویزه دانش‌آموزان ایجاد کرده است. با وجود این که گمان می‌شد فرصت سه ماهه تابستان برای ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای مناسب آموزش مجازی عمده خلاءها را پر کند و مشکلی برای آموزش مجازی وجود نداشته باشد، اما چالش‌های متعددی پیش روی خانواده‌ها دیده می‌شود.
برخی والدین دانش‌آموزان انتظاراتی از نظام آموزشی دارند و بعضی دیگر نیز به فراهم نبودن زیرساخت‌های آموزش مجازی منتقد هستند. عده‌ای هم معتقدند نظام آموزشی باید قوی‌تر از شرایط کنونی وارد عرصه آموزش مجازی شود و همه ابعاد مدیریت آموزش از راه دور برای دانش‌آموزان را تحت مدیریت و نظارت خود قرار دهد.
انتظارات والدین
الف-توسلی پدر یک دانش‌آموز پایه سوم ابتدایی است که به خبرنگار می‌گوید: آموزش و پرورش باید در شرایط کنونی تمرکز بیشتری بر پیگیری وضعیت آموزش دانش‌آموزان در منزل داشته باشد و خلاء حضور نیافتن دانش‌آموزان در مدارس را پر کند.
این شهروند ۴۱ ساله بر این باور است که دانش‌آموزان به دلیل حضور نیافتن در مدارس یا کمتر شدن زمان حضورشان در کلاس‌ها نمی‌توانند مبانی آموزشی را به درستی فرا بگیرند و مهم‌تر این که از امتیاز هم‌صحبتی و هم‌اندیشی با سایر هم‌کلاسی‌های خود محروم هستند. به همین دلیل آموزگاران و کادر آموزشی باید پیگیری بیشتری داشته باشند تا دانش‌آموز مفاهیم درسی را بهتر درک کند.
این نگرش را در دیدگاه و نگاه بسیاری از والدین دیگر هم می‌توان یافت. م-شکورزاده مادر دانش‌آموز پایه اول ابتدایی است و از این که فرزندش در نخستین سال تحصیل باید شرایط متفاوتی را تجربه کند و ممکن است از فرآیند درست آموزش عقب بیفتد ، ابراز نگرانی می‌کند.
او به خبرنگار ایرنا می‌گوید: پایه و سنگ بنای آموزش تحصیلی در هر فرد از همین کلاس اول شروع می‌شود. به همین دلیل برای همه ما معمولا خاطرات کلاس اول پررنگ‌تر است. حالا در این شرایط کلاس اولی‌ها از فرآیند مرسوم آموزش تحصیلی محروم شده‌اند و انتظار می‌رود کادر و نظام آموزشی برای این گروه برنامه‌های ویژه‌ای در نظر بگیرد تا کمبودهای اجباری ناشی از شیوع کرونا مقداری برطرف شود.
نقش پدر و مادر در آموزش و آنلاین
در عین حال برخی از دانش‌آموزان که دغدغه و نگرانی تحصیل دارند، معتقدند باید ارتباط بیشتری با معلم‌هایشان داشته باشند و معلم‌ها باید وقت بیشتری برای آن‌ها بگذارند. درخواستی که با توجه به تعدد دانش‌آموزان و ممکن نبودن ارتباط همزمان و حضوری بین آموزگار و دانش‌آموز عملا به نتیجه‌ای نمی‌رسد. در همه این درخواست‌ها و انتقادها انگشت اشاره والدین و دانش‌آموزان به سمت آموزگاران و نظام آموزشی است. والدین به درستی و به حق منتقد ضعف‌های نظام آموزشی برای شرایط موجود هستند، اما توجهی به نقش مهم و مکمل خود در شرایط کنونی ندارند.
کارشناسان حوزه آموزش معتقدند در شرایط ناگزیر کنونی نقش والدین و اعضای خانواده دانش‌آموز کمتر از آموزگاران و کادر آموزشی نیست. به اعتقاد این گروه از کارشناسان و بسیاری از مسئولان آموزشی، والدین نباید به بهانه مسئولیت ذاتی و حرفه‌ای آموزش و پرورش در فراهم کردن زیرساخت‌های آموزشی، نقش مهم خودشان در فرآیند آموزشی با ساختار ناگزیر کنونی را نادیده بگیرند و به آن کم‌توجه باشند.
فروغ پرهوده، مشاور آموزش و کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی کودکان معتقد است که امسال خانواده‌ها نقشی کاملا متفاوت در آموزش تحصیلی فرزندان‌شان دارند و باید به این تفاوت توجه زیادی داشته باشند.
دوری از اضطراب و نگرانی
او به خبرنگار ایرنا می‌گوید: سال تحصیلی جدید با سال‌های قبل تفاوت بسیار زیادی دارد. امسال آموزش به صورت مجازی و نیمه‌حضوری است و حتی ممکن است همین آموزش نیمه‌حضوری هم بنا به شرایط احتمالی لغو شود. همین باعث می‌شود خانواده‌ها دچار نگرانی و سردرگمی در مورد آموزش تحصیلی فرزندشان شوند.
به گفته وی بسیاری از والدین در یک دوراهی بین سلامت و آموزش قرار گرفته‌اند؛ از یک سو نگران سلامت فرزندشان هستند و به آموزش مجازی فکر می‌کنند و از سوی دیگر نگران آموزش تحصیلی‌اند و به فرستادن فرزندشان به مدرسه می‌اندیشند.
به اعتقاد کارشناسان و بسیاری از مسئولان آموزشی، والدین نباید به بهانه مسئولیت ذاتی و حرفه‌ای آموزش و پرورش در فراهم کردن زیرساخت‌های آموزشی، نقش مهم خودشان در فرآیند آموزشی با ساختار ناگزیر کنونی را نادیده بگیرند و به آن کم‌توجه باشند.
نخستین پیشنهاد این مشاور آموزش به والدین، دور کردن اضطراب از خودشان و فرزندشان و در نظر گرفتن و تعیین اولویت برای فرزندشان است. پرهوده اظهار می‌کند: پدر و مادر دانش‌آموزان ابتدا تصمیم بگیرند اولویت‌شان سلامت خودشان و و فرزندشان است یا آموزش؟ قطعا اولویت نخست هر پدر و مادری سلامت است و در چنین شرایطی آموزش مجازی در اولویت قرار می‌گیرد. در هر حال این پدر و مادر هستند که برای آموزش حضوری یا غیرحضوری فرزندشان تصمیم می‌گیرند که در هر دو شکل آموزش آن‌ها نیز وظایفی دارند.
پرهوده یکی از الزامات آموزش از راه دور برای دانش‌آموزان را آگاهی پدر و مادر و سایر اعضای خانواده به نقش بسیار پررنگ خودشان در آموزش تحصیلی بیان می‌کند و می‌افزاید: در این شیوه آموزش برخی نکات و الزامات وجود دارد که فقط والدین می‌توانند آن‌ها را فراهم کنند. فراهم کردن فضای مناسب از نظر فکری و فیزیکی، همراهی با دانش‌آموز، پیگیری مباحث درسی و ارتباط گرفتن با آموزگار و حتی هم‌کلاسی‌ها برای درک درست مباحث درسی در آموزش از راه دور از مسئولیت‌های مهم والدین است که نباید ساده انگاشته شود.
شبیه‌سازی کلاس درس در خانه
کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی کودکان با اشاره به اهمیت فراهم کردن فضای فیزیکی مناسب و مدیریت محل دریافت آموزش مجازی دانش‌آموز در خانه، می‌گوید: یکی از وظایف مهم والدین آماده کردن فضای خانه برای آموزش و شبیه‌سازی فضای روانی خانه در هنگام آموزش آنلاین به فضای کلاس درس است.
وی می‌افزاید: نخستین مسأله این است که والدین دانش‌آموز محل مشخص و ثابتی را برای دریافت نکات آموزشی به صورت مجازی در نظر بگیرند. این مکان می‌تواند بخشی از هال یا اتاق خود دانش‌آموز باشد. اما مهم این است که نور کافی داشته باشد و از عناصری که می‌توانند حواس دانش‌آموز را پرت کنند فاصله داشته باشد. اگر میز تحریر و صندلی مناسب در دسترس باشد می‌توان از آن‌ها استفاده کرد و در غیر این صورت هم می‌توان با امکانات معمولی قسمتی از خانه را به صورت ثابت برای دریافت نکات آموزشی به صورت آنلاین آماده کرد.
به گفته این کارشناس، با کمی سلیقه و حوصله می‌توان در خانه‌ها فضایی مناسب برای آموزش ایجاد کرد. استفاده از وسایل کمک‌آموزشی برای محل آموزش و قرار دادن تجهیزات و لوازم و کتاب‌های دانش‌آموز در محل انتخاب شده برای جلوگیری از رفت‌وآمد او به منظور تهیه وسایل و ابزار مختلف آموزشی نیز از نکاتی هستند والدین باید در آموزش مجازی به آن‌ها توجه داشته باشند.
حذف عناصر بر هم زننده تمرکز دانش‌آموز
نکته دیگری که پرهوده به آن اشاره می‌کند پذیرفتن فضای واقعی کلاس درس در ساعات آموزش آنلاین توسط خود والدین است. یعنی اعضای خانواده در ساعاتی که دانش‌آموز مشغول دریافت مباحث درسی به صورت آنلاین است، خودشان را بخشی از کلاس درس بدانند و از انجام رفتارهایی که ممکن است سبب حواس‌پرتی دانش‌آموز شوند خودداری کنند.
نویسنده کتاب «کودکان دبستانی، بایدها و نبایدها» اظهار می‌کند: همانطور که دانش‌آموز در کلاس درس دور از سایر عوامل و عناصر مانند تلفن، تلویزیون و رفت‌وآمدهای جانبی است، در این کلاس‌های خانگی هم این مسائل باید مورد توجه والدین قرار بگیرد. برای مثال پدر یا مادر در ساعات آموزش آنلاین مشغول تماس تلفنی یا تماشای برنامه‌های تلویزیون یا گوش دادن به رادیو نباشند. تا حد امکان رفت‌وآمدهای غیرضروری در خانه طی ساعات آموزش انجام نشود و قواعد و جدیت کلاس درس توسط سایر اعضای خانواده هم جدی گرفته شود.
مدیریت زمان‌بندی آموزش توسط والدین
این مشاور آموزش برنامه‌ریزی برای ثبات در زمان آموزش را نیز از دیگر مواردی بیان می‌کند که والدین باید آن را در منزل کنترل کنند. او تصریح می‌کند: پدر و مادر باید مانند سال‌های قبل و شرایط عادی تحصیلی، زمان خواب و بیداری دانش‌آموز را مدیریت کنند. نه این که به هوای برگزار نشدن کلاس‌ها و آنلاین بودن آموزش، اجازه دهند دانش‌آموز تا هر ساعتی که خواست بیدار باشد و صبح هم هر زمان که دوست داشت بیدار شود. این برنامه‌ریزی‌ها و زمان‌بندی‌ها در آموزش اصول مهمی هستند که فقط والدین می‌توانند آن را اجرا کنند.
به گفته او تعیین زمان ثابت برای انجام فعالیت‌های درسی و کلاس آنلاین نیز از دیگر مواردی است که پدر و مادر باید آن را جدی بگیرند و به دانش‌آموز تکلیف کنند. وی اظهار می‌کند: پدر و مادر باید توجه داشته باشند که دانش‌آموز در ساعات مشخص و ثابتی از هر روز که آموزگار و سامانه آموزش آنلاین یا شبکه‌های تلویزیونی اعلام می‌کنند برای فراگیری درس‌ها حضور داشته باشد. نه این که هر زمان خودش تمایل داشت پیگیر مباحث درسی شود.
از نظر کارشناسان آموزش، حتی پوشش دانش‌آموز در منزل نیز می‌تواند بر جدیت او در یادگیری مباحث درسی تأثیر بگذارد. پرهوده در این باره می‌گوید: پیشنهاد می‌شود که والدین دانش‌آموزان را مجاب کنند با لباس مرتب و نزدیک به پوشش رسمی و عرفی به سمت کلاس‌های آنلاین خانگی هدایت کنند. این موضوع می‌تواند از نظر روانی و فکری دانش‌آموز را در فضای روانی کلاس درس واقعی قرار دهد و به او ساختارمند بودن آموزش را یادآوری کند.
والدین به مثابه کمک‌آموزگار
کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی کودکان یکی از مهم‌ترین وظایف والدین در شرایط کنونی برای پیشرفت تحصیلی دانش‌آموز را حضور با کیفیت در کنار دانش‌آموز برای آشنا شدن با مباحث درسی به منظور کمک به آموختن می‌داند و می‌گوید: امسال نیاز است که والدین وقت بیشتری برای دانش‌آموز به ویژه در پایه‌های ابتدایی و راهنمایی بگذارند تا بتوانند به دانش‌آموز در یادگیری مباحث درسی کمک کنند.
برگزیده جشنواره کتاب سال تربیتی مازندران در سال ۱۳۹۶ می‌افزاید: تأکید می‌شود که پدر یا مادر هنگام برگزاری کلاس آنلاین یا تلویزیونی همراه با دانش‌آموز و کنار او حضور داشته باشند و سعی کنند برای رفع اشکال و پاسخ دادن به پرسش‌های احتمالی دانش‌آموزان، خودشان نیز این مباحث درسی را بیاموزند. طبیعی است که دانش‌آموز برخی مباحث را درست درک نکند. توجه والدین به این موضوع در کنار ارتباط گرفتن با آموزگاران باعث می‌شود والدین خودشان در نقش یک کمک‌آموزگار حضوری با کیفیت برای تحصیل داشته باشند.
حضور با کیفیت در کنار دانش‌آموز
این مشاور آموزش با بیان این که هر چه این نکات بیشتر رعایت شود، کودک بهتر در فضای شبه آموزشی قرار می‌گیرد، حضور والدین در جلسات آنلاین یا حضوری با آموزگاران و کادر آموزشی را نیز از دیگر موارد مهم بیان می‌کند و می‌افزاید: حتی در صورتی که همه زیرساخت‌های آموزش مجازی به شکل کاملا صددرصدی فراهم شود، باز هم نقش والدین در شرایط کنونی به همین اندازه پررنگ و جدی است. در واقع خلاء زیرساختی موجود در سیستم آموزشی و بستر اینترنتی، نمی‌تواند بهانه‌ای برای کم‌توجهی خانواده‌ها به وظایف‌شان در بحث آموزش آنلاین باشد.
پرهوده به اهمیت حضور با کیفیت والدین در کنار دانش‌آموز اشاره می‌کند و می‌افزاید: حضور مضطرب و نگران یا عصبانی والدین در کنار کودک تأثیر منفی بر یادگیری دانش‌آموز می‌گذارد. به همین دلیل تأکید می‌شود که والدین ابتدا نگرانی و اضطراب را از خودشان دور کنند و سپس با برنامه‌ریزی و درست و به موقع در کنار کودک باشند.
مسئولان آموزش و پرورش نیز طی هفته‌های اخیر و به ویژه از زمان آغاز سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ بارها از خانواده‌ها خواسته‌اند که امسال توجه بیشتری بر فرآیند آموزش داشته باشند. نگاه یکسویه به فرآیند آموزش و تأکید بر موظف بودن آموزش و پرورش برای فراهم کردن زیرساخت‌های آموزشی به ویژه از ابتدای سال تحصیلی و در روزهای اخیر که ضعف‌های آموزش آنلاین در کشور بیشتر به چشم آمد، سبب شده که عمده تمرکز خانواده‌ها به وظایف نظام آموزشی باشد و در این شیب تند انتظارات، نقش خود خانواده‌ها نادیده گرفته می‌شود. موضوعی که سبب می‌شود در نهایت فشار بر آموزگاران بیشتر شود و کیفیت آموزش کاهش یابد.