اینترنت اشیاء یا اینترنت چیزها(Internet of Things) یک پارادایم به نسبت جدید است که در سناریوهای ارتباطات بی‌سیم و مدرن به سرعت در حال رشد است.
ایده اصلی این مفهوم، حضور فراگیر انواع اشیاء در اطراف انسان است از جمله تگ‌های RFID، سنسورها، محرک‌ها، تلفن‌های همراه و دیگر ابزاری است که از طریق طرح‌های آدرس‌دهی منحصربه فرد قادر هستند و با برقراری ارتباط با یکدیگر و همکاری برای دستیابی به اهداف مشترک هماهنگ شوند.
در پارادایم اینترنت اشیاء، بسیاری از اشیاء که انسان را احاطه کرده‌اند در یک یا چند فرم، در شبکه قرار می‌گیرند.
فناوری‌های شبکه حسگر، برای برآورده ساختن این چالش جدید که در آن سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی نامریی در محیط اطراف ما جاسازی شده است، افزایش می‌یابد.
این امر باعث تولید مقدار زیادی اطلاعات می‌شود که باید در قالب یکپارچه، کارآمد و به راحتی قابل تفسیر، ذخیره، پردازش و ارائه شوند.
به کمک اینترنت اشیاء برنامه‌ها و دستگاه‌های مختلف می‌توانند از طریق اتصال اینترنت با یکدیگر و حتی انسان تعامل و صحبت کنند.
برای نمونه می‌توان به یخچال‌های هوشمندی که به اینترنت متصل هستند، موجودی و تاریخ انقضای مواد خوراکی داخل یخچال باخبر شد.
اینترنت اشیاء ایجاد فرصت‌های تازه در رشد صنایع و اختراعات
استاد رشته مبانی کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: مفهوم اینترنت اشیاء (Internet of Things-IoT) به نظر شبیه داستان‌هایی علمی تخیلی است که در آن یخچال‌ها حرف می‌زنند و خودروها به‌طور خودکار استارت می‌خورند، اما ارتباط با بستر اینترنت در ابزار و وسایلی که دائم به یکدیگر متصل هستند، بسیار بیشتر از یک خانه یا خودرو هوشمند بر زندگی ما تاثیر خواهد گذاشت و به طور مثال برای کارگران، اینترنت اشیا روش اشتغال آنها را با حفظ وقت و منابع و ایجاد فرصت‌های تازه در رشد صنایع و اختراعات تغییر خواهد داد.
اینترنت اشیاء حجمی انبوه‌تر از اطلاعات را در اختیار کاربران قرار میدهد به این صورت که اینترنت اشیاء یک ماشین پردازش اطلاعات خواهد بود.
فاطمه فرج‌زاده با اشاره به شیوه‌هایی که پدیده اینترنت اشیا می‌تواند بر زندگی انسان‌ها تاثیر بگذارد، تصریح کرد: اینترنت اشیاء حجمی انبوه‌تر از اطلاعات را در اختیار کاربران قرار میدهد به این صورت که اینترنت اشیاء یک ماشین پردازش اطلاعات خواهد بود.
وی ادامه داد: به این معنی که شرکت‌ها مجبور به تغییراتی در روش جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات خواهند شد، نه فقط در حوزه تصمیم‌گیری، بلکه در شیوه هماهنگ کردن خود با هوش مصنوعی و حتی در حجم و نوع اطلاعاتی که اینترنت اشیا تولید می‌کند هم نقش‌های جدیدی برای تحلیل، راهبردها(استراتژی‌ها) و حتی مشتری‌مداری تعریف می‌شود.
این استاد رشته کامپیوتر افزود: «مری جی کرانین»، پروفسور دانشگاه بوستون، مدیر مدرسه کرول و نویسنده کتاب «تولیدات هوشمند، خدمات هوشمندتر؛ استراتژی‌هایی برای کنترل تجمعی» می‌گوید: "شرکت‌ها به حجم عظیمی از اطلاعات به شکل سیل‌آسا دسترسی دارند که همه این وسایل مرتبط با یکدیگر، آنها را تولید می‌کنند، اما این حجم زیاد اطلاعات نیازمند تحلیل است تا اطلاعات بیشتری را در مورد مشتریان و گرایش‌های آنان به‌دست آوریم. شرکت‌ها به اطلاعات اینترنت اشیاء نیاز پیدا خواهند کرد که به وسیله آن بخشی از طرح‌های خود را در راستای ماندن در بازار رقابت و ایجاد خلاقیت در خدمات و تولیدات جدید پیدا کنند."
فرج‌زاده با بیان اینکه با اینترنت اشیاء هر شی را به راحتی در دسترس قرار می‌گیرد، اظهار داشت: از نظر پروفسور کرانین "اینترنت اشیاء ظرفیت ساخت یک زندگی، تجارت و محیط کاری توام با تولید و بهره‌وری بیشتر را به ارمغان خواهد آورد. راهکار مهم ما در مورد رابطه اینترنت اشیاء و تولید و بهره‌وری بیشتر این است که مکان‌یابی ساده‌تر و امکان‌پذیرتر خواهد شد. اکنون در بیمارستان‌ها این کار به نوعی انجام می‌شود. تجهیزات متصل به اینترنت با علائم جغرافیایی مشخص می‌شوند و به کارگران در سرعت بیشتر کارهایشان و ذخیره زمان و پول بیشتر با دستیابی به فرآیندی کوتاه‌تر در انجام کارها کمک می‌کنند."
وی، انتقال سریع‌تر به مکان‌های مختلف را از دیگر تاثیرات مثبت اینترنت اشیاء برشمرد و گفت: این پدیده اتفاق بزرگ زندگی روزانه شهروندان خواهد شد به این ترتیب که ارتباط وسایل متحرک، خودروها و جاده‌هایی که در آنها طی مسیر می‌کنند به کاهش زمان مسافرت کمک کرده و افراد را قادر به‌کار سریع‌تر یا فعالیت‌هایی در زمان‌های مختلف می‌کنند.
این استاد دانشگاه افزود: جهانی را تصور کنید که زیرساخت‌های یک شهر به حسگرهای کنار جاده مجهز شده‌اند، این حسگرها می‌توانند برای تحلیل الگوهای ترافیکی درون شهر و ایجاد دستوراتی برای عملکرد بهینه چراغ‌های راهنمایی برای کم کردن یا حتی از بین بردن قفل‌های ترافیکی استفاده شوند، این موضوع می‌تواند نه چند ساعت، که حداقل چند دقیقه‌ای را در طول روز را ذخیره کند، در آینده اینترنت اشیاء همه چیز را از خیابان‌ها تا اطلاعات چراغ‌های راهنما با یکدیگر ادغام خواهد کرد.
اینترنت اشیاء با فراهم کردن ارتباطات بین وسایل، ایجاد شبکه‌ای هوشمند از فناوری‌ها را تسهیل می‌کند.
فرج‌زاده تولیدات سبزتر و ارزان‌تر را از دیگر تاثیرات اینترنت اشیاء عنوان کرد و گفت: اینترنت اشیاء با فراهم کردن ارتباطات بین وسایل، ایجاد شبکه‌ای هوشمند از فناوری‌ها را تسهیل می‌کند، از ابزار اندازه‌گیری، حسگرها و ابزار دیجیتالی برای ایجاد و جمع‌آوری منابع جایگزین انرژی سازگار با محیط زیست مانند انرژی خورشیدی و باد استفاده می‌کند.
وی، صرفه‌جویی در وقت را از دیگر امکانات اینترنت اشیاء برشمرد و گفت: با این حسگرها، دیگر دغدغه و استرس صبحگاهی برای آماده کردن یک قهوه نخواهید داشت و دستگاه قهوه‌جوش به صورت خودکار در زمان بیدار شدن، قهوه را آماده کرده است، حتی حسگرهای بی‌سیم می‌توانند وقتی فرد در حال قدم زدن به طرف یکی از شعبه‌های یک مغازه است، براساس سفارش‌های قبلی فرد یک فنجان قهوه سفارش میدهد و می‌تواند آن را تایید یا تعویض و پول آن را به وسیله گوشی همراه خود پرداخت کند.
اینترنت اشیاء فرصتی برای ارتقای زندگی شهروندان
یک کارشناس ارشد حوزه فناوری اطلاعات در چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص تاثیرات مثبت اینترنت اشیاء و هوشمندسازی شهرها بر زندگی شهروندان، اظهار داشت: بی‌شک توسعه فناوری همواره تاثیرات مثبتی بر زندگی انسان‌ها داشته است و در سال‌های اخیر که اینترنت اشیاء مطرح شده است و در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، تاثیرات مثبتی از خود نشان داده است.
سهراب ایلبیگی در تعریف اینترنت اشیاء گفت: اتصال هر دستگاهی به اینترنت را اینترنت اشیاء می‌گویند، بدین صورت که هر دستگاهی مانند تلفن‌های همراه، قهوه‌سازها، ماشین لباسشویی، ساعت‌های هوشمند، خانه‌ها و خودروها و هر وسیله‌ای که قابلیت اتصال به اینترنت داشته باشد و بتواند دستورات لازم را اجرا کند در قالب این تعریف گنجانده می‌شود.
وی با بیان اینکه اینترنت اشیا در سطح کشورهای پیشرفته دنیا موضوع بسیار جدیدی نیست، افزود: با استفاده از فناوری اینترنت اشیاء، شهرهای هوشمند در برخی کشورهای جهان شکل گرفته و بنا بر گزارش‌های موجود پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۰ در حدود ۴۰ میلیارد دستگاه با قابلیت دسترسی به اینترنت و انتقال داده تولید شود.
فرصت‌هایی که تاکنون از اینترنت اشیاء بروز و ظهور پیدا کرده بسیار بیشتر از تهدیدهایی است که شناسایی شده است.
این پژوهشگر و محقق حوزه IT، تصریح کرد: هر چند با کشف و شکل‌گیری پدیده‌های جدید می‌توان فرصت‌ها و تهدیدهای بسیاری برای آن ترسیم کرد، اما فرصت‌هایی که تاکنون از اینترنت اشیاء بروز و ظهور پیدا کرده بسیار بیشتر از تهدیدهایی است که شناسایی شده است.
ایلبیگی ادامه داد: ارتقای رفاه زندگی شهروندان، صرفه‌جویی در انرژی، حفظ محیط زیست، کاهش آلاینده‌ها، مدیریت زمان، پیشبرد بهتر امور در حوزه‌های پزشکی، تجارت، حمل‌ونقل، مدیریت شهری و جلوگیری از بروز حوادث و کنترل و مدیریت بهتر حوادث غیرقابل پیش‌بینی از مهمترین دستاوردهای اینترنت اشیاء است که با آگاه‌سازی و آموزش به مردم می‌توان تحولات بسیار مثبتی در سطح جوامع ایجاد کرد.
وی با اشاره به مثالی در خصوص تاثیر اینترنت اشیاء بر زندگی شخصی شهروندان، اظهار داشت: با در اختیار داشتن یخچال هوشمند در هنگام خرید می‌توان با اتصال به اینترنت و انتقال داده‌ها از وضعیت موجود یخچال و مواد غذایی درون آن مطلع شد و خرید کاملی انجام داد و فرد برای خرید دوم رتبه به سوپرمارکت مراجعه کند و در وقت و انرژی صرف شده صرفه‌جویی می‌شود.
این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات به نفوذ این امکانات در مناطق مختلف کشور از جمله در چهارمحال و بختیاری اشاره کرد و گفت: در برخی موارد مشاهده شده که در شهرکرد خانه‌های هوشمند احداث و تجهیز می‌شود و این موضوع به مرور در سطح شهر گسترش پیدا می‌کند.
ایلبیگی افزود: تامین دستگاه‌های هوشمند به مراتب قیمتی بسیار بیشتر از دستگاه‌های معمولی دارند و خرید این محصولات برای همه اقشار مردم امکانپذیر نیست به همین دلیل ممکن است تمامی شهروندان نتوانند با فرایند شکل‌گیری شهر هوشمند همراه شوند.
تهدید نفوذ هکرها به داده‌های دستگاه‌های هوشمند
وی با بیان اینکه برای تشریح تهدیدهای اینترنت اشیاء به گذشت زمان بیشتری نیاز است، اظهار داشت: در حال حاضر آنچه می‌توان به عنوان تهدید جدی‌تر در خصوص اینترنت اشیاء و هوشمندسازی شهر به آن اشاره کرد، نفوذ غیرقانونی به انتقال داده‌ها است.
این کارشناس حوزه IT ادامه داد: با نفوذ هکرها به داده‌های موجود در دستگاه‌های هوشمند، احتمال افشای اطلاعات و دسترسی غیرمجاز به این محتواها بیش از گذشته می‌شود و در اینجا ،چندان واضح نیست که این نقص متوجه غفلت کاربر بوده یا شرکت سازنده وسیله هوشمند و یا سیستم مرکزی باید پاسخگوی این موضوع باشد و مشکلات حقوقی متعددی در پی آن شکل می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: با این وجود همچنان تاکید می‌شود که دستاوردهای مثبت این امکانات بیش از مضرات آن است و گسترش آن در زندگی شهروندان به ویژه در مدیریت شهری می‌تواند منشا خدمات قابل توجهی شود.
اسماعیل غلامیان مدیر فناوری اطلاعات و شبکه دولت الکترونیک چهارمحال و بختیاری نیز به فرصت‌های شکل گرفته در پرتو اینترنت اشیاء اشاره کرد و گفت: بی‌شک این موضوع نه تنها در زندگی شخصی مردم بلکه در امور مدیریت شهری می‌تواند مسئولان را یاری دهد.
در همین راستا چندی است که موضوع شهرهای هوشمند در کشور مطرح شده است ،که در سطوح بالاتری از اینترنت اشیاء قرار دارد و در میان برخی شهرها نظیر شهرکرد سودای تبدیل شدن به شهر هوشمند در سر می‌پروراند.
اینترنت اشیاء دروازه ورود به شهر هوشمند
رییس سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری شهرکرد در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: شهر هوشمند به عنوان شهری خلاق تعریف می‌شود که به دنبال افزایش کیفیت زندگی شهروندان با داخلی‌سازی فناوری هوشمند است.
عباس بیگی افزود: در شهرهای هوشمند سیستم‌های کامپیوتری و موبایل‌های هوشمند به اینترنت اشیاء متصل می‌شوند، تجهیزات و حسگرها قابلیت دریافت اطلاعات و داده‌هایی با ارزش را به دست می‌آورند و می‌توانند برای مدیریت موثر شهرها مورد استفاده قرار گیرند.
وی به اجزای یک شهر هوشمند اشاره کرد و گفت: زیرساخت‌های شهر هوشمند از مهمترین این اجزاء است که اگر فراهم نشود نمی‌توان این طرح را عملیاتی کرد از همین رو باید در ابتدا زیرساخت‌های لازم را ایجاد کرد.
رییس سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری شهرکرد با ابراز امیدواری نسبت به تحقق اجرای شهر هوشمند در این شهر، تصریح کرد: در تلاش هستیم تا با همکاری بخش خصوصی ۱۳۰ کیلومتر فیبرنوری در شهرکرد اجرا شود.
چنانچه زیرساخت‌های لازم فراهم شود می‌توان ظرف پنج سال آینده طرح شهر هوشمند را در شهرکرد محقق کرد.
بیگی افزود: چنانچه این زیرساخت فراهم شود می‌توان ظرف پنج سال آینده طرح شهر هوشمند را در شهرکرد محقق کرد.
وی در پاسخ به این سوال که سرمایه‌گذاری برای تبدیل کردن شهرکرد به شهر هوشمند، دارای توجیهه اقتصادی است یا خیر؟ تصریح کرد: از آنجا که شهرکرد از نظر مساحت محدود است می‌تواند پایلوت مناسبی در کشور به شمار آید و هر سرمایه‌گذاری که در این خصوص اعلام آمادگی کند این اطمینان را داشته باشد که اعتباری که هزینه می‌کند قابل برگشت است.
رییس سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری شهرکرد با بیان اینکه طرح شهر هوشمند یکی از مهمترین بسته‌های سرمایه‌گذاری شهرداری شهرکرد است، افزود: پایلوت شدن شهرکرد به عنوان شهر هوشمند کشور جزو ۱۰ طرح اولویت‌دار ملی ارزیابی شده است.
ظرفیت به نسبت مطلوب زیرساخت‌های شهر هوشمند در شهرکرد
به گفته مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات چهارمحال و بختیاری زیرساخت‌های موجود در استان برای پیگیری طرح شهر هوشمند مطلوب است.
مرتضی بلالی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت: ۶ هزار کیلومتری فیبرنوری در مناطق شهری و بین شهری استان اجرا شده که این شاخص با توجه به مساحت محدود استان شاخص به نسبت مطلوبی به شمار می‌رود.
وی تصریح کرد: شهرکرد با توجه به تراکم کمی که دارد می‌تواند به عنوان پایلوت شهر هوشمند معرفی شود و چنانچه سرمایه‌گذار بخش خصوصی جذب شود می‌توان این طرح را به مرحله اجرا گذاشت.
مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات چهارمحال و بختیاری افزود: مقرر شده تا طرح شهر هوشمند در نیمه دوم امسال به صورت محدود در برخی مناطق کشور اجرا شود و امید است در گام‌های بعدی بتوان شهرکرد را مطرح کرد.
به گزارش ایرنا، بیش از چهار هزار و ۶۵۰ کیلومتر فیبرنوری در چهارمحال و بختیاری اجرا شده است که از این میزان ۲ هزار و ۶۰۰ کیلومتر بین شهری، ۴۵۰ کیلومتر درون شهری و یک هزار و ۶۰۰ کیلومتر فیبرنوری روستایی است.
در چهارمحال و بختیاری بیش از یک میلیون سیم کارت از ناحیه اپراتورهای مختلف به مردم واگذار شده است و بیشتر مردم هم از گوشی‌های هوشمند برخوردارند و از این تعداد نزدیک به ۸۰۰ هزار سیم کارت در گوشی‌های هوشمند فعال است.