به نظر برخی از روانشناسان و کارشناسان امور اجتماعی، عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، سابقه خانوادگی در خصوص خودکشی و یا اقدام به‌خودکشی، تجربیات ناموفق در زندگی، سلامت روانی، سبک زندگی، موقعیت شغلی و روابط فردی در تغییر افکار و رفتارهای که منجر به خودکشی می‌شود، نقش دارد.
۱۰ سپتامبر به عنوان روز جهانی پیشگیری از خودکشی به‌منظور آگاهسازی جهانی درباره خودکشی و رفتارهای خطرناک از سال ۲۰۰۳ توسط انجمن بین‌اللملی پیشگیری از خودکشی و سازمان بهداشت جهانی و فدراسیون جهانی سلامت روان نامگذاری شده است.
بررسی عوامل موثر بر خودکشی
یک روانشناس بالینی با اشاره به اینکه خودکشی یک رفتار، دغدغه و فعالیتی است که یک نفر برای مرگ خود انجام می‌دهد، گفت: عوامل مختلف از جمله فشارهای روانی و روحی، تنشهای مختلف به دلیل تغییرات رشد، نگرانی‌ها، فشارهای تحصیلی، روابط عاطفی بیمارگونه مانند عاشق شدن، شکست عشقی و مواردی مانند تهاجم فکری در گروه همسالان منجر به افزایش آمار خودکشی می‌شود.
ندا خلیلی گفت: احساسات شدید مانند استرس، سردرگمی، ترس، عدم اطمینان و فشارهای که برای عدم موفقیت در تحصیل وجود دارد و یا کم بودن توانایی فرد در حل مسایل و تصمیم گیری‌های درست باعث افزایش و آمار خودکشی و یا اقدام به خودکشی در افراد به خصوص جوانان و نوجوانان میکند.
به گفته وی، تصمیم‌گیری نادرست در مواقع بحرانی و یا تاثیرگذاری عوامل بیرونی و محیطی بر میزان تشنج و فشار روحی، کاهش روابط عاطفی ضعیف بین فرزند با خانواده و همسر، کاهش اعتماد به نفس فرزندان نقش مهمی در تصمیم گیری برای اقدام به خودکشی دارد.
وی با تاکید بر اینکه سابقه خانوادگی که یکی از افراد خانواده زمینه خودکشی را داشته باشند، افسردگی، طلاق و جدای پدر و مادر ، غفلت از نیازهای عاطفی و روانی یک فرد، برچسب زدن و کاهش عزت به نفس و اعتماد به نفس از دیگر عواملی است که زمینه و انگیزه اقدام به خودکشی را افزایش می‌دهد.
خلیلی اظهار داشت: نداشتن یک خانواده مستحکم زمینه را برای خودکشی فراهم میکند.
تامین نیازهای عاطفی و روانی راهی برای کاهش اقدام به خودکشی
این روانشناس بالینی افزود: تامین نیازهای عاطفی و روانی برای جوانان و نوجوانان و افزایش اعتماد به نفس برای افرادی که دچار مشکلات روحی یا روانی یا بیماری و استرس و اضطراب هستند، درکاهش اقدام به خودکشی تاثیر گذار است.
وی گفت: دسترسی کودکان و نوجوانان که آسیب‌پذیرتر هستند و یا افرادی که انگیزه خودکشی دارند به پایگاه‌های سلامت روان و دریافت مشاوره‌های تخصصی راهی دیگر برای پیشگیری از اقدام به خودکشی است.
خلیلی با تاکید بر اینکه مصرف الکل، دخانیات، مواد انرژی‌زا که به صورت مواد اعتیادزا استفاده می‌شود، نیز انگیزه خودکشی را بالا می‌برد که باید این جامعه هدف بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
وی به افزایش عزت نفس، تقویت مهارتهای زندگی در افراد به خصوص در سنین نوجوانی و جوانی تاکید کرد و گفت: این امر باعث می‌شود افراد در برابر فشارها، مشکلات، ناراحتی‌ها و شکست‌های که بوجود می‌آید پر تحمل‌تر شده و بین راه مناسب و نامناسب ، راه مناسب را انتخاب کنند.
این روانشناس اظهار داشت: افراد باید به این مساله واقف باشند که فرار کردن از واقعیت‌ها را دور بگذارند و به صورت اساسی، اصولی و منطقی مشکل را رفع کنند.
وی بر افزایش تاب‌آوری و همچین مهارتهای زندگی در بین اقشار مختلف جامعه تاکید کرد و گفت: فاصله‌گیری از گروه همسالان و یا افراد خانواده و به انزوا رفتن زمینه بروز استرس و اضطراب را افزایش داده و مانعی برای تصمیم‌گیری درست می‌شود که این امر زمینه بروز مشکلات و تصمیم‌گیری نادرست از جمله اقدام به خودکشی را فراهم می‌دهد.
خلیلی، به ایجاد پایگاه‌های روانشناسی برای آموزش مهارتهای زندگی در جامعه اشاره کرد و گفت: در این پایگاه‌ها مهارتهای زندگی آموزش داده می‌شود تا روش برخورد و رویاروی با مشکلات را افراد فرا گیرند و از تفکرات منفی افراد دوری شود.
به گفته وی، افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند و یا به خودکشی فکر می‌کنند، افکار منفی را بیشتر پرورش می‌دهند و از کوچکترین شکست ناامید شده و دچار استرس و اضطراب می‌شوند.
وی بر سلامت جسم و روان در دوران جوانی و نوجوانی تاکید کرد و گفت: برخورداری از سلامت جسم و روان در تصمیم گیری درست تاثیر گذار است و مدیریت صحیح و درست احساسات مانعی برای اقدام به خودکشی می‌شود.
بررسی انواع خودکشی و علت‌های آن
معاون امور اجتماعی بهزیستی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه خودکشی در روانشناسی به عنوان نابود کردن آگاهانه خویش برای رهاشدن از موقعیتی غیرقابل تحمل تعریف شده است، گفت: در جامعه‌شناسی خودکشی به هر حالتی از مرگ که نتیجه مستقیم و غیرمستقیم عملی باشد که شخص قربانی آن را انجام می‌دهد و از نتیجه عملش آگاه است.
جواد نجفی اظهار داشت: خودکشی پدیده‌ای است که سالهای گذشته از روابط عشیره‌ای و سنتی تا روابط پیچیده شهرهای امروزی گریبان بشر را گرفته و قلب و روح خانواده را آزرده میکند.
به گفته وی، مسائل اجتماعی، زندگی شهری، احساس تنهایی، کاهش محبت‌های خانوادگی،، فقر، و محقق نشدن آرزوهای دور، زمینه بروز خودکشی را افزایش می‌دهد که فرد برای رهایی از تنشهای موجود در زندگی اقدام به خودکشی میکند.
وی با تاکید بر اینکه برخی افراد برای اینکه از توانایی اینکه از وقعیت استرس‌زا اطراف خود خارج و با محیط سازگاری پیدا نمی‌کنند، افزود: اقدام به نابودی خود می‌کنند، خودکشی به چهاردسته دگرخواهانه، بی هنجاری اخلاقی، خودخواهانه و جبری تقسیم می‌شود.
به گفته وی، افراد قبل از اقدام به خودکشی علائمی از جمله غم‌زدگی، انزوای اجتماعی، افسردگی، رفتارهایی پرخاشگرانه و صحبت مستقیم و غیرمستقیم در مورد خودکشی را از خود نشان می‌دهند که این علائم بیشتر در افرادی که یکی از نزدیکان خود را از دست دادند و یا سابقه بستری در بخش اعصاب و روان را داشتند، مشاهده می‌شود.
نجفی، با تاکید بر اهمیت بحث پیشگیری از بروز خودکشی و یا آسیب‌های اجتماعی افزود: مراکز ۱۲۳ و همچنین خط مشاوره رایگان ۱۴۸۰ و مراکز مشاوره روانشناسی فعال در استان در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و همچنین اقدامات پس از وقوع آسیب فعالیت دارند و خدمات روانشناختی ، مشاوره، روانپزشکی مداخله در بحران را به افراد و خانواده آنها ارائه می‌دهند.
اقدام به خودکشی درجامعه زنان بیشتر نمود دارد
وی بدون اعلام آمار در خصوص تعداد تماس‌های برقرار شده در خصوص خودکشی در استان گفت: در بین افراد پذیرش شده در مراکز اورژانس اجتماعی از بین افرادی که خودکشی ناموفق داشته و یا اقدام به خودکشی داشته‌اند آمار زنان بیشتر از مردان بوده طبق آمار زنان سه برابر مردان اقدام به خودکشی می‌کنند.
معاون امور اجتماعی بهزیستی چهارمحال و بختیاری با تاکید بر اینکه زنان بیشتر حاضر به بیان مشکلات خود برای دریافت خدمات تخصصی و مشاوره‌ای برای حل مشکلات هستند، گفت: برخی رفتارها و الگوهای رفتاری و سنت‌های منطقه‌ای و عواملی مانند همسرآزاری و نداشتن راه گریز از مشکلات خانوادگی باعث شده که زنان بیشترین درصد اقدام به خودکشی را داشته باشند.
به گفته وی، افراد دارای تحصیلات راهنمایی و دبیرستان به دلیل نداشتن مهارتهای اجتماعی و آموخته‌های روانشناختی و علمی و نداشتن آگاهی نسبت به مسایل حقوقی در برابر مشکلات قادر به تصمیم‌گیری درست نیستند و دست به رفتارهای پر خطر مانند اقدام به خودکشی می‌زند.
نجفی افزود: برخی عوامل مانند تفاوت فرهنگی میان نسل‌ها، شکست در عشق، کمرنگ شدن باورهای دینی و اعتقادی، بیکاری، فقر، تماشای فیلم‌های سراسر خشونت و شیوع اعتیاد در بین جوانان باعث افزایش میزان خودکشی و یا اقدام به خودکشی است.
وی گفت: براساس تجزیه و تحلیل آماری مهمترین علل اقدام به خودکشی در استان شامل اختلاف میان والدین و فرزندان که ناشی از شکاف بین نسلی، عوامل فرهنگی میان ۲ نسل، اختلاف میان زوجین است که هفت درصد زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره و خط ۱۲۳ و ۲ درصد ۲ مردان به علت اختلاف خانوادگی دست به خودکشی می‌زدند.
به گفته وی، ورشکستگی اقتصادی و فشار روانی ناشی از آن، بیماری و اختلال روانی و بیماری جسمی، بیماری فرد یا یکی از افراد خانواده، بروز رفتارهای خارج از عرف و شرع مانند فرار از منزل، روابط نامشروع و عدم پذیرش توسط خانواده و اعتیاد فرد و نداشتن تامین توان مالی در تامین پول مورد نیاز جهت خرید مواد مخدر و مصرف مواد مخدر صنعتی از جمله قرص‌های روانگردان و توهم‌زا از دیگر عواملی است که باعث افراد اقدام به خودکشی می‌کنند.
ارائه آموزش مهارتهای زندگی راهکاری مناسب برای کاهش آسیب اجتماعی است
معاون امور اجتماعی بهزیستی چهارمحال و بختیاری گفت:ارائه آموزش مهارتهای زندگی به خانواده‌ها، همچنین آموزش در زمینه نحوه تربیت فرزندان، نحوه برخورد با فرزندان و نوجوانان ،اجباری شدن مشاوره قبل از ازدواج ، فعالتر شدن مراکز مشاوره برای کاهش اختلافات خانوادگی و زناشویی و ارائه خدمات رایگان به جامعه هدف، اطلاع‌رسانی به افراد جامعه در مورد مراکز تخصصی ارایه دهنده خدمات مانند مرکز کاهش طلاق، مرکز مداخله در بحران،آگاهسازی خانواده‌ها در زمینه عدم ترد افراد خانواده در هر شرایط هر چند فرد رفتارهای خارج از عرف از خود نشان داده باشد، حمایت روانی از افراد دچار ورشکستگی اقتصادی و خانواده آنان،ایجاد زمینه اشتغال برای جوانان در راستای جلوگیری از مشکلات ناشی از بیکاری مانند اعتیاد، فقر وارتقاء فعالیت‌های مذهبی در مدارس و مساجد به وسیله مشاوران مذهبی از راهکارهای مقابله با آسیب اجتماعی است.
وی به برنامه‌ریزی در زمینه اوقات فراغت نوجوانان در راستای کاهش میزان گرایش آنان به رفتارهای پر خطر و آسیب‌زا، آموزش مهارتهای زندگی و آموزش حل مساله به افراد از همان دوران کودکی و قبل از شکل‌گیری شخصیت، حمایت مادی و معنوی افراد دارای بیماری سخت و خانواده آنها،کنترل دارویی و درمانی بیماران روانی که احتمال اقدام به خودکشی در آنها وجود دارد، هماهنگی میان دادگستری، بیمارستان‌ها و مراکز مداخله در بحران، خط ۱۲۳، نیروی انتظامی و ادارات مسئول در زمینه خدمات‌رسانی به موقع به افراد در معرض خطر از دیگر راهکارهای پیشگیری از آسیب است.
موفقیت مردان در خودکشی بیشتر از زنان است
کارشناس مسئول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی چهارمحال و بختیاری نیز گفت: ارائه مشاوره به افراد در معرض آسیب به خصوص افرادی که اقدام به خودکشی کردند و یا در این زمینه صحبت‌های داشتند و همچنین خانواده آنها، اعزام تیم سیار در مواقعی که فرد اقدام به خودکشی کرده به منظور حمایت و ارائه خدمات روانشناسی و مشاوره به فرد در صورتی که خودکشی ناموفق داشته باشد و یا به خانواده آنها و انجام مداخلات بعد از بحران انجام می شود.
فرزانه حیدری افزود: ارائه خدمات مشاوره به خانواده فردی که خودکشی کرده به منظور کاهش آسیب از دیگر برنامه‌های این حوزه است.
وی با تاکید بر اینکه اقدام به خودکشی در بین زنان بیشتر است، گفت: مردان بیشتر موفق به خودکشی می‌شوند و اقدام به خودکشی از طرف زنان بیشتر ناموفق می‌ماند.
حیدری اظهار داشت: بیشترین افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، دارای تحصیلات زیر دیپلم هستند، بیشترین میزان خودکشی موفق در مناطق شهری انجام می‌شود.
به گفته وی، اختلافات خانوادگی بین همسران، اختلاف بین پدر و مادر و فرزندان، عدم درک خانواده نسبت به خواسته نوجوانان و همچنین اختلافات ناشی از مهارت بین فردی مهمترین دلایلی است که افراد اقدام به خودکشی می کنند.
وی با اشاره به اهمیت بحث پیشگیری از آسیب اجتماعی و همچنین خودکشی گفت:دوره‌های تخصصی ویژه روانشناسان و تیم‌های اجتماع محور در سطح استان در طول سال برگزار می‌شود.
افزایش تاب آوری در برابر مشکلات زمینه بروز خودکشی را کاهش می‌دهد
معاون توسعه پیشگیری و درمان بهزیستی چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به اینکه افراد برای رها شدن از مشکلات اقدام به خودکشی می‌کنند، گفت: افزایش تاب‌آوری در برابر مشکلات با برگزاری دوره‌های تاب‌آوری و مهارتهای زندگی برای افراد در سنین مختلف و همچنین مهارتهای زندگی زمینه بروز خودکشی را کاهش می‌دهد.
مهشید سلیمانی افزود: ارائه آموزش مهارتهای زندگی از سنین دبیرستانی در مدارس استان در دست اجراست و باید این آموزش‌ها را به سمت همه افراد جامعه برد تا همه بتوانند از این آموزش‌ها بهره‌مند شوند تا زمینه بروز آسیب اجتماعی کاهش پیدا کند.
وی گفت: اراته آموش کنترل خشم، مهارتهای زندگی، پیشگیری از آسیب اجتماعی و ارتباط بین فردی راهکاری مهم برای کاهش آسیب است.
به گفته وی، در هفته گذشته کارگاه مهارتهای زندگی و افزایش تاب‌آوری و کنترل خشم برای مدرسان گروه‌های همیار استان برگزار شد، تا این افراد پس از دریافت این آموزش‌ها، به ارائه آموزش در سطح جامعه هدف بپردازند.
معاونت در خودکشی جرم است
مدیر پیشگیری از وقوع جرم دادگستری چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره بر اینکه در ایران قانونی که خودکشی را جرم بداند، وجود ندارد، گفت: براساس قانون جرائم رایانه‌ای در سال ۸۸ معاونت در خودکشی و تحریک افراد برای خوکشی جرم محسوب می‌شود.
سید مهدی صالحی افزود:براساس تعداد افرادی که امسال خودکشی کردند، حلقه آویز کردن بیشترین روش خودکشی در استان بوده و در زنان نیز خودسوزی بیشتر بوده است .
به گفته وی، مسائل اقتصادی، ناموس و اختلافات خانوادگی بیشترین زمینه برای خودکشی بوده است.
وی با تاکید بر اینکه در همه گروه‌های سنی امکان خودکشی وجود دارد، افزود: بیشترین گروه سنی که در استان اقدام به خودکشی کردند، بین گروه سنی ۳۰ تا ۴۰ سال بوده است.
صالحی به اشاره به اینکه بحث اختلافات خانوادگی از مهمترین دلایل اقدام به خودکشی بوده است، گفت: ارائه آموزش مهارتهای زندگی قبل، حین و بعد از ازدواج و توزیع کتاب‌های آموزشی در دستور کار قرار دارد.
وی به برگزاری کارگاه کنترل خشم برای سنین ۲۰ تا ۴۰ سال در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی و همچنین اجرای طرح امید اشاره کرد وگفت: در طرح امید متخلفان با جرائم خشن برای گذراندن یک دوره ۳۰ ساعته به جای حبس و تشکیل پرونده در مراجع قضائی به این طرح معرفی و پس از گذراندن دوره گواهی دریافت می‌کنند.
مدیر پیشگیری از وقوع جرم دادگستری چهارمحال و بختیاری گفت: برخی افراد نیز در انجام خودکشی موفق نمی‌شوند که پس از شناسایی این افراد به صورت خود معرفی و یا معرفی از طرف آشنایان، برای آنها دوره‌های آموزش خاص برگزار می‌شود.
وی اظهار داشت: بر اساس ماده ۸۳۶ قانون مدنی اگر فردی به قصد خودکشی وصیت کرده باشد، وصیت وی نیز باطل است.
یکی از فعالان مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی چهارمحال و بختیاری نیز با تاکید بر اینکه حلقه آویز، مصرف قرص، متادون بیشترین میزان خودکشی موفق در استان را دارد، گفت: بیشتر این خودکشی‌ها دربین جوانان است.
وی که خواست نامش برده نشود، افزود: خودسوزی زنان در برخی مناطق استان نیز بسیار بالاست که به دلیل برخی مشکلات خانوادگی، بالابودن میزان فعالیت زنان بیش از مردان، عدم توجه به جایگاه زنان ، این قشر اقدام به خودکشی از نوع خود سوزی می‌کنند.
وی اظهارداشت: بیشترین میزان موفقیت در خودکشی در مردان است.
تلاش خبرنگار ایرنا برای دریافت آمار خودکشی در استان از مسوولان پزشکی قانونی استان چهارمحال و بختیاری بی نتیجه ماند ولی مسوولان پزشکی قانونی استان اعلام کردند که آمار خودکشی در سالجاری کاهش داشته است.
به گزارش ایرنا، در صورت مشاهده رفتارهای خطرناک در بین افراد که نیاز به کمک و مشاوره دارند ،با شماره ۱۲۳ اورژانس اجتماعی و ۱۴۸۰ مشاره رایگان تماس بگیرید تا خدمات مشاوره ای و روان شناسی به فرد ارائه شود.