به گزارش ایرنا، قیمت جهانی نفت دیروز ( سه‌شنبه ) به دنبال کاهش نرخ آن از سوی عربستان برای تحویل در ماه اکتبر (آبان/ آذر) و افزایش شمار مبتلایان به «ویروس کرونا» و رکود اقتصادی در جهان، به پایین‌ترین سطح از ماه ژوئن (خرداد/ تیرماه) رسید.
به دنبال افزایش شمار مبتلایان به کرونا در چندین کشور عمده وارد کننده نفت از جمله، هند، انگلیس، اسپانیا، چین و چندین ایالات آمریکا و نیز کاهش قیمت نفت که از سوی عربستان برای تحویل در ماه اکتبر اعلام شد، بهای هر بشکه نفت خام آمریکا موسوم به «وست تگزاس اینترمدیت» با افت ۷. ۶ درصدی به ۳۶ دلار و ۷۶ سنت در هر بشکه رسید.
عربستان بعد از آمریکا و روسیه بزرگترین تولید کننده نفت جهان است، اما از لحاظ حجم صادرات، بزرگترین صادر کننده این فرآورده است.
شکی نیست که شیوع کرونا بسیاری از صنایع جهان را با رکود مواجه کرد و تقاضای برای نفت در بازارهای جهانی به شدت کاهش یافت، اما سیاست ارزان فروشی و شکستن قیمت در بازار توسط عربستان یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت جهان، به کاهش بیش از اندازه این فرآورده کمک مضاعفی کرده است.
مهمترین دلیل افت قیمت نفت، کاهش قیمت‌گذاری آن از عربستان در بازار و ارزان‌فروشی این کشور در آسیا به منظور مقابله با حضور روسیه و دیگر رقبای صادر کنند، بوده است. عربستان که به دنبال نگرانی‌ها از کاهش تقاضا با شیوع دوباره کرونا قیمت نفت را برای مشتریان آسیایی کاهش داده، باعث شد تا قیمت نفت با افت بیشتری در هفته جاری همراه شود.
به اعتقاد برخی از کارشناسان سیاسی و اقتصادی، راهبرد اشتباه اتخاذ شده از سوی عربستان در بازار جهانی نفت را متاثر از عوامل مختلفی می‌دانند، هر چند ریاض ادعا می‌کند که برای رقابت با روسیه و سایر کشورهای غیر عضو «اوپک» و بی‌صرفه اقتصادی کردن تولید «نفت شیل» آمریکا، دست به کاهش بهای نفت در بازار جهانی زده، اما وابستگی به درآمد این فرآورده در اقتصاد سعودی و هزینه‌های سرسام‌آورد نظامی عربستان در جنگ تحمیلی به یمن، مقابله با ایران و حفظ نقش صادراتی خود در بازار جهانی، این کشور را وادار به اقدام به کاهش بهای نفت حتی اگر به زیان عربستان نیز باشد، کرده است.
البته در این میان نباید به نقش تخریبی واشنگتن در بازار جهانی نفت و فرمانبری ریاض از کاخ سفید در این شرایط اقتصادی و رکود اقتصادی جهانی ناشی از شیوع ویروس کرونا کاهش تقاضا از سوی وارد کنندگان عمده، بی‌توجه بود.
جنگ یمن و هزینه‌های هنگفت آن برای عربستان
جنگ عربستان علیه مردم یمن امسال وارد ششمین سال شد، اما بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده، بودجه نظامی این کشور از ابتدای این جنگ تا پایان پنجمین سال آن، حتی از بودجه بخش آموزش و پرورش و بهداشت عربستان نیز بیشتر بوده است.
بر اساس آمار موسسه جهانی متخصص هزینه‌های نظامی، عربستان از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ میلادی حدود ۲۷۳ میلیارد دلار یعنی۹ / ۲۰ درصد هزینه‌های این کشور را خرج سلاح و هزینه‌های نظامی کرده است.
این در حالی است که بودجه آموزش و پرورش عربستان طی این سالها ۲۷۱ میلیارد دلار یعنی ۷ / ۲۰ درصد هزینه‌های دولت و بودجه بهداشت و درمان این کشور ۲۰۲ میلیارد دلار معادل ۴ / ۱۵ درصد هزینه‌های ریاض بوده است.
بر اساس سند بودجه عربستان منتشر شده از سوی وزارت دارایی این کشور، بودجه اختصاص یافته به بخش نظامی پس از آموزش در رتبه دوم قرار دارد و بودجه بخش بهداشت و درمان این کشور به رغم شیوع ویروس کرونا همچنان در رتبه سوم است.
گزارش‌های انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح (سیبری) نشان می‌دهد که واردات تسلیحات سعودی در پنج سال ابتدایی جنگ یمن۷ / ۸ درصد افزایش یافته و طی این مدت آمریکا، سه چهارم تسلیحات این کشور را تامین کرده است.
بر اساس این گزارش، عربستان در سه ماهه نخست سال‌جاری میلادی حدود ۱۸ درصد از بودجه خود یعنی چیزی معادل ۵ / ۴۸ میلیارد دلار را صرف هزینه نظامی کرده است.
با توجه به اینکه اقتصاد عربستان همانند بسیاری از کشورهای دیگر منطقه به نفت وابسته است، تامین این هزینه‌ها باید از طریق فروش این فرآورده تامین شود و به همین دلیل است که این کشور طی سالهای اخیر برای جذب مشتریان، در بازارهای جهانی نفت اقدام به دامپینگ (قیمت شکنی) و ارزان فروشی کرده است.
مقابله با ایران
عربستان پیش از شروع کرونا در باتلاق جنگ یمن فرو رفته بود و از سوی دیگر توافق هسته‌ای با ایران و فراهم شدن فروش نفت برای تهران، ریاض به منظور رقابت با ایران و در دست گرفتن بازار نفت، سعی در عرضه این فرآورده زیر قیمت جهانی آن کرد.
این کشور همچنین پس از زمزمه بازگشت تحریم‌های نفتی ایران از سوی آمریکا همراه با چند کشور دیگر عضو اوپک برای جبران کمبود عرضه نفت ایران در بازارهای جهانی اعلام آمادگی کرد و به رغم هشدارهای وزیر نفت ایران به برخی کشورهای صادرکننده، مبنی بر اینکه دود اتخاذ این سیاست به چشم اقتصاد دیگر کشورهای منطقه نیز خواهد رفت، به راه خود ادامه داد.
جنگ نفتی با روسیه
عربستان در ادامه سیاست‌های نفتی پر اشتباه خود، در اسفند سال گذشته بازی خطرناکی با روسیه بر سر قیمت نفت به راه انداخت و به رغم هشدار برخی کشورها مبنی بر خودداری ریاض از ادامه لجبازی، به کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی ادامه داد.
این تصمیم عربستان آنقدر مهم بود که بی‌درنگ بر بازار جهانی نفت اثر گذاشت و قیمت نفت "برنت" که معیار بهای جهانی این فرآورده است حدود ۲۵ درصد سقوط کرد و شدیدترین تنزل قیمت نفت برنت از اواخر سال ۱۹۹۱ را رقم زد.
در تفسیری به قلم «کلیفورد کراوس» و «استنلی رید» منتشر شد، آمده است: اگر سقوط قیمت پایدار بماند، نفت حداقل برای پنج سال در نازل‌ترین سطح خود باقی خواهد ماند.
سقوط قیمت جهانی نفت و بالا گرفتن جنگ بر سر قیمتی که عربستان آغازگر آن بود، اکنون اثرات مخربی بر تمام کشورهای تولید کننده از جمله خود عربستان برجای گذاشته است.
گرچه کارشناسان عربستانی برای توجیه این اقدام پر اشتباه کشورشان وانمود می‌کنند که سیاست ریاض در کاهش قیمت نفت، توجیه‌پذیر نبودن هزینه تولید و فروش این ماده برای برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی و جلوگیری از ورود این کشورها و شرکت‌ها به بازارهای جهانی است، اما گذشت زمان ثابت کرد که دولتمردان عربستان از درایت لازم برخوردار نیستند.
تامین هزینه‌های اشتغال‌زایی در آمریکا با نفت عربستان
عربستان که از استقلال سیاسی برخوردار نیست و همواره چشم به تصمیم‌های واشنگتن در امور جهانی دارد، تحت فشار آمریکا و به منظور کمک به اقتصادی این کشور در کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی نقش اصلی را بازی کرده است .
گرچه برخی از شرکت‌های آمریکایی نیز از کاهش قیمت نفت متضرر شده‌اند، اما «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا پس از پیروزی در انتخابات این کشور اولین سفر خارجی خود را به عربستان اختصاص داد که این دیدار منجر به امضای یک قرارداد ۱۱۰ میلیارد دلاری نظامی بین دو کشور شد. البته این مبلغ بخشی از ۴۷۰ میلیارد دلاری بود که ریاض پذیرفت طی ۱۰ سال آینده در بخش‌های گوناگون صنعت آمریکا سرمایه‌گذاری کند و این امر می‌تواند یک میلیون فرصت شغلی برای آمریکایی‌ها به وجود بیاورد.
افزون بر تامین هزینه‌های جنگی، عربستان باید تعهدات خود را در قبال دولت آمریکا عملی کند و با توجه به اقتصاد تک محصولی این کشور یعنی نفت، چاره‌ای جز فروش بیشتر این فرآورده و حفظ سهمیه خود با هر قیمتی ندارد از اینرو مجبور است برای برخورداری از حمایت‌های آمریکا و کشورهای غربی هزینه قراردادهای منعقد شده را تامین کند.
شیوع ویروس کرونا سیاست‌های نفتی مخرب عربستان را شدت داد
شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضا، افت قیمت نفت در بازارهای جهانی را که چند سال قبل از پیدایش این ویروس با سیاست‌های مخرب عربستان کلید خورده بود را شدت بخشید و روز به روز تعداد متقاضیان در بازارهای جهانی را کاهش داد.
دو روی سکه ریاض در بازار نفت
عربستان که همچنان به قیمت شکنی در بازار جهانی نفت ادامه می‌دهد و با اتخاذ این سیاست متحمل خسارات فراوانی شده، دوشنبه هفته جاری به یکباره تغییر رویه داده و اعلام کرد که آماده کاهش تولید این فرآورده است تا بهای نفت در بازار جهانی با ثبات بیشتری همراه شود.
دفتر مطبوعاتی کاخ «کرملین» دوشنبه هفته جاری گزارش داد که " سلمان بن عبدالعزیز " شاه سعودی و " ولادیمیر پوتین " رئیس جمهوری روسیه در خصوص توافق «اوپک پلاس» (کشورهای عضو و غیر عضو اوپک) برای کاهش تولید نفت در بازار جهانی گفت و گو و تبادل نظر و از روند اجرای توافق اوپک پلاس برای کاهش تولید که وضع بازار جهانی را تثبیت کرده، ابراز رضایت نمودند.
پوتین و سلمان توافق کردند که در این عرصه، همچنان با یکدیگر هماهنگی داشته باشند.
اوپک و متحدانش که به اوپک پلاس معروف شده‌اند، پس از کاهش شدید قیمت نفت در پی شیوع ویروس کرونا در جهان، تصمیم گرفتند با مشارکت دیگر فروشندگان نفت در جهان به توافقی برای کاهش تولید برسند.
آن‌ها سرانجام توافق کردند که تولید خود را از اول ماه می (۱۲ اردیبهشت) ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز کاهش دهند. سهم اوپک که متشکل از ۱۰ کشور با بیشترین تولید از اکتبر سال ۲۰۱۸ است، به میزان شش میلیون و ۸۴ هزار بشکه در روز است.
این توافق بار دیگر در اواخر ماه جولای تا آخر ماه اوت مورد تایید قرار گرفت و با وجود فرارسیدن ماه سپتامبر، هنوز در مورد ادامه اجرای این توافق گزارشی اعلام نشده است.
نکته قابل تامل اینکه ملک سلمان شاه سعودی در حالی از کاهش تولید نفت برای ثابت نگه‌داشتن قیمت و ابراز رضایت از این موضوع سخن به میان می‌آورد که دیروز بار دیگر از کاهش قیمت نفت خود برای تحویل ماه اکتبر (آبان/ آذر) خبر داد.
نقش تخریبی عربستان علیه اقتصاد نفتی ملتهای منطقه
همه این موارد موجب شده تا اکنون نه تنها ملتهای منطقه نفت‌خیز حاشیه خلیج فارس چوب بی‌کفایتی و بی‌درایتی دولتمردان عربستان را بخورند، بلکه خود مردم این کشور نیز هزینه‌های برنامه بلندپروازانه سیاستمداری بی‌تجربه و جوان "محمد بن سلمان" ولیعهد سعودی را بچشند.
عربستان که در سه ماهه ابتدایی سال جاری میلادی با ۹ میلیارد دلار کسری بودجه مواجه شده بود، مالیات بر ارزش افزوده را در این کشور سه برابر افزایش داد و کمک هزینه‌های دولتی به مردم را متوقف کرد.
عربستان سال ۲۰۱۸ جهت متنوع کردن درآمدهای بودجه، برای اولین بار قانون پنج درصد مالیات بر ارزش افزوده را اعمال کرد و اکنون این رقم به ۱۵ درصد رسیده است. این کشور همچنین بعد از افت قیمت نفت در سال ۲۰۱۴، بهای بنزین و محصولات انرژی را در کشور افزایش داد. دولت عربستان برای اینکه مردم از اثرات تورمی اصلاحات اقتصادی دچار مشکل نشوند، ماهی ۲۷۰ دلار برای شهروندان به عنوان کمک‌هزینه دولتی اختصاص داده بود، اما با شیوع کرونا و سقوط قیمت نفت، عربستان با معضل کسری هنگفت بودجه مواجه شد و این کمک هزینه را نیز لغو کرده است.
بودجه عربستان برای سال ۲۰۲۰ حدود ۲۷۲ میلیارد دلار در نظر گرفته شده بود، اما این کشور می‌خواهد هزینه‌های بودجه را نزدیک به ۲۷ میلیارد دلار کاهش دهد تا از سطح کسری بودجه مقداری بکاهد.
بر اساس اعلام صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی عربستان در سال جاری با افت ۳ / ۲ درصدی نسبت به سال گذشته به ۶۶۸ میلیارد دلار خواهد رسید.
صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که میزان بدهی خالص دولت عربستان از معادل پنج درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۹ به نزدیک ۱۹ درصد تولید ناخالص داخلی در سال جاری برسد و یک رکورد تاریخی ثبت کند و پیش می‌شود که بدهی‌های خالص سعودی نیز در سال جاری به ۱۲۶ میلیارد دلار برسد.
این در حالی است که دولت عربستان در سال ۲۰۱۸ هیچ بدهی خالصی نداشت و وضعیت جاری نشان می‌دهد که این کشور با چه میزان فشار اقتصادی مواجه شده است.
صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که کل صادرات نفتی و غیرنفتی عربستان در سال جاری نسبت به سال گذشته با بیش از ۱۰۵ میلیارد دلار کاهش به ۱۸۰ میلیارد دلار سقوط خواهد کرد و ذخایر ارزی آن نیز بیش از ۴۱ میلیارد دلار کاهش خواهد یافت.
این در حالی است که عربستان پس از آمریکا و روسیه بزرگترین تولید کننده نفت جهان و از لحاظ حجم صادرات نفت صدرنشین است.