روزنامه ایران یکشنبه ۲۳ شهریور، گفت وگویی را با محمدحسن متولی‌زاده مدیر عامل توانیر، انجام داده است که در ادامه متن آن را می خوانیم: طرح «برق امید» که در هفته‌های اخیر به تصویب هیأت دولت رسید، در نگاه نخست، تخصیص برق رایگان برای کم مصرف‌ها و تشویق مشترکان به اصلاح الگوی مصرف است اما در عمل یک همکاری بزرگ در جهت پیک سایی (کاهش قله بار مصرف برق در اوج تابستان)، جلوگیری از ساخت نیروگاه با هزینه‌های میلیاردی برای گذر از ۲۰۰ تا ۳۰۰ ساعت گرم سال و از آن مهم‌تر کاهش آلاینده‌های زیست محیطی است. چگونه؟ مدیرعامل شرکت مادرتخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) که روز گذشته مسئول اجرایی طرح برق امید شد، در گفت‌وگو با «ایران» به این سؤال پاسخ می‌دهد.
سود پرمصرف‌ها در طرح «برق امید» بیشتر از کم‌مصرف‌هاست
بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار مشترک برق خانگی طی سال‌های ۹۷ و ۹۸ در رده مشترکین کم مصرف بوده‌اند. بر این اساس، با در نظر گرفتن بعد خانوار در این سال‌ها ۳۰ میلیون نفر جز افرادی دسته‌بندی می‌شوند که در صورت تداوم کم مصرفی، در طرح برق امید از برق رایگان بهره‌مند خواهند شد.
البته آن طور که مدیرعامل توانیر می‌گوید، بخش خانگی ۵۰ درصد از اوج بار را به خود اختصاص می‌دهد و تابع هدف طرح برق امید فقط مشترکان کم مصرف نیستند. بلکه خوش مصرف‌ها و بدمصرف‌ها نیز در این طرح دیده می‌شوند.
محمدحسن متولی‌زاده درباره آن توضیح می‌دهد: «در این طرح ۳۰ درصد از مشترکین هر منطقه را تابع الگوی مصرفی در نظر گرفتیم که در مناطق مختلف جغرافیایی بر اساس رفتار مصرفی مردم همان منطقه تعیین شده‌اند و این ارقام را وقتی با محاسبات عددی نیز برآورد کردیم به این نتیجه رسیدیم که به طور میانگین حدود ۸.۴ میلیون مشترک در کشور ما کم مصرف هستند و می‌توان برای آنها امتیاز ویژه‌ای قائل شد.»
او در ادامه تأکید می‌کند: «اما نکته‌ای که در این طرح وجود دارد، آن است که فقط مشترکین کم‌مصرف تابع هدف نیستند و کل مشترکین خانگی که ۵۰ درصد از اوج بار را به خودشان تخصیص می‌دهند، در این طرح دیده شده‌اند. در بخش مصارف خانگی کم مصرف‌ها ۸.۴ میلیون مشترک هستند که الگو را رعایت می‌کنند و ما اعلام کرده‌ایم برای این بخش تخفیف قائل می‌شویم. اما گروه خوش مصرف‌ها نیز حدود ۱۶.۵ میلیون مشترک را دربر می‌گیرند و با آموزش‌هایی که به این بخش داده می‌شود، آنها نیز می‌توانند به گروه کم مصرف‌ها اضافه شوند و از برق رایگان بهره ببرند. اما گروه دیگر پرمصرف‌ها هستند که اگرچه احتمال پیوستن آنها به گروه کم مصرف کم و سخت است اما با آموزش‌ها و تسهیلاتی که داده خواهد شد، این بخش نیز می‌تواند مصرف خود را کم کند و از تخفیف‌های تعرفه‌ای بهره ببرد.»
متولی‌زاده درباره ۴.۵میلیون مشترک گروه پرمصرف توضیح می‌دهد: «اعتقادمان این است که با آموزش گروه پرمصرف -که چه کارهایی انجام دهند تا مصرف‌شان را کم کنند و در گروه خوش مصرف یا در پله‌های پایین تعرفه‌ها قرار بگیرند- این بخش بیش از کم مصرف‌ها از امتیازات این طرح بهره‌مند خواهند شد. در آخر نیز اگر با وجود آموزش‌ها بازهم این گروه نتوانستند مصرف‌شان را مدیریت کنند، به آنها کمک می‌کنیم تا از سلول‌های خورشیدی استفاده کنند و از این طریق مصرف معقولی داشته باشند.»
هدفگذاری برای کاهش ۱۰ درصدی مصرف
آن طور که مدیرعامل توانیر می‌گوید، کل مشترکین تحت این طرح قرار می‌گیرند تا در نهایت این طرح منجر به کاهش مصرف شود. متولی‌زاده توضیح می‌دهد: «هدف تعیین شده برای این طرح ۱۰ درصد کاهش مصرف مشترکان خانگی است. این ۱۰ درصد کاهش مصرف می‌تواند اتفاقات مهمی را در صنعت برق رقم بزند.» به گفته مجری طرح برق امید، این ۱۰ درصد کاهش مصرف در طول یک سال معادل ۸ میلیارد کیلووات ساعت مصرف برق در کشور است.
حرکت به سمت کاهش تولید کربن
جهان به سمت آینده کم کربن در حرکت است و یکی از مهم‌ترین راهکارها در این زمینه اصلاح مصرف انرژی بویژه برق است.
متولی‌زاده درباره کاهش تولید دی اکسید کربن در نتیجه مدیریت ۸ میلیارد کیلووات ساعت مصرف برق کشور می‌گوید: «اگر طرح برق امید اجرایی شود و به هدف کاهش ۱۰ درصدی مصرف دست یابد، با همراهی مردم توانسته‌ایم از انتشار ۸ میلیون تن دی اکسید - معادل ۳۲۰ میلیون درخت - جلوگیری کنیم. اتفاق مهمی که فراتر از بحث پیک سایی در فصل تابستان و ساخت نیروگاه‌های جدید است.»
او ادامه می‌دهد: «اگر مردم بدانند که با مصرف بی رویه برق مسئول تزریق آلاینده‌ها به محیط زیست هستند، اما با مدیریت مصرف می‌توانند هم از این اتفاق جلوگیری کنند و هم به اقتصاد خانوار کمک کنند، اصلاح الگوی مصرف را جدی‌تر می‌گیرند. محیط زیست و نوع مصرف انرژی مسأله‌ای مهم است. مشترکان با هر یک کیلووات ساعت برقی که مصرف می‌کنند یک کیلوگرم دی اکسید کربن به جو تزریق می‌شود. در حالی که با اقدامات خیلی ساده مانند خاموش کردن برق اتاقی که از آن استفاده نمی‌شود یا کم کردن درجه کولرها می‌توان براحتی ۳۰ کیلووات ساعت در ماه معادل ۳۰ کیلوگرم دی اکسید کربن، مصرف را اصلاح کرد.»
جلوگیری از سرمایه‌گذاری به میزان ۴۰ هزار میلیارد تومان
طرح برق امید که نمود خارجی آن برای مشترکان کم مصرف «برق رایگان» است، با ۱۰ درصد کاهش مصرف، کشور را از سرمایه‌گذاری در ساخت نیروگاه نیز به همین نسبت بی نیاز خواهد کرد. مدیرعامل توانیر می‌گوید که تأمین منابع طرح از محل صرفه‌جویی انجام خواهد شد. به این ترتیب که این ۱۰ درصد کاهش مصرف کشور را از ساخت یک نیروگاه ۲ هزار مگاواتی بی نیاز می‌کند.
باید در نظر گرفت که ایجاد هر یک هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی ۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه دارد و بر این اساس کشور نیاز به صرف ۴۰ هزار میلیارد تومان از منابع مالی محدود خود در این بخش نخواهد داشت. اما در عوض این منابع را صرف پرداخت هزینه برق مصرفی کم مصرف‌ها خواهد کرد. البته متولی زاده می‌گوید: «نسبت هزینه به منفعت در بحث مدیریت مصرف یک به ۲۰ است. یعنی هر هزینه‌ای در این بخش ۲۰ برابر منفعت برای کشور دارد و امیدواریم که با این طرح تشویقی الگوی مصرف صحیح برق در کشور نهادینه شود.»
مدیرعامل توانیر تأکید می‌کند که این طرح برای دولت هزینه جدیدی را ایجاد نمی کند و در عوض شیوه و رفتار مصرفی مشترکان را به سمت کم مصرفی سوق می‌دهد و منابع را برای بخش‌های دیگر آزاد می‌کند. اتفاقی که در تمام دنیا به آن توجه دارند و برای آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.
اخیراً رضا اردکانیان وزیر نیرو نیز در گفت وگو با «ایران» بیان کرده بود: «اقتصادی و عقلانی نیست که برای پاسخ‌گویی به نیاز چند ده ساعت در سال – بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ ساعت از سال – در سه ماه گرم، هر سال ده‌ها هزار میلیارد تومان نیروگاه صرفاً برای عبور از پیک بار تابستان بسازیم در حالیکه ۹۰۰ هزار کیلومتر خطوط انتقال و توزیع و حدود ۲۵۰۰ دستگاه ترانس و ده‌ها مولد ما در کشور در معرض فرسودگی باشند و نیازمند بازسازی و نوسازی.»
بازهم نیروگاه می‌سازیم
برخی می‌گویند که دولت این طرح را در دستور کار قرار داده تا دیگر نیروگاه نسازد؛ اما مدیرعامل توانیر بیان می‌کند: «نیروگاه‌سازی در ایران مانند سایر کشورها ادامه خواهد داشت برای مثال برنامه‌ریزی شده که سال آتی حدود ۳ هزار مگاوات ظرفیت جدید به شبکه برق کشور اضافه شود و همه ساله این اتفاق خواهد افتاد. اما بارها اعلام کردیم که چند راه برای عبور از اوج مصرف برق در تابستان‌ها داریم. یکی آنکه فقط نیروگاه بسازیم و به مصرف کاری نداشته باشیم. راه دیگر این است که خاموشی بدهیم. و راهکار سوم نیز این است که هم نیروگاه بسازیم و هم مصرف را مدیریت کنیم، بدون آنکه خاموشی داشته باشیم. در تمام دنیا روش سوم را انتخاب کرده‌اند و ما نیز در ۲ تابستان گذشته توجه ویژه تری به این بخش کرده ایم و نتیجه هم موفقیت آمیز بود.»
متولی زاده ادامه می‌دهد: «در ۲ تابستان گذشته تمرکز روی بخش همکاری با صنعت و کشاورزی بود و با همکاری این بخش توانستیم یک اتفاق بزرگ را رقم بزنیم. امیدواریم در سال آتی بخش خانگی نیز به این دو اضافه شوند و الگوی مصرف برق در ایران روند رو به بهبودی را طی کند.»
مجری طرح برق امید در آخر با اشاره به انتقاداتی که به دولت در مورد این طرح می‌کنند و می‌گویند که «اجرای طرح برق رایگان برای کم مصرف‌ها به نوعی فروش آینده دولت‌های بعدی است»، بیان می‌کند: «اتفاقاً هر طرحی که به بهینه‌سازی مصرف بینجامد، شروعش سخت است و برندگان آن آیندگان هستند. اگر طرح مدیریت مصرفی شروع شود، ماندگار خواهد شد و به نوعی این دولت توانسته است یک سنگ بنایی را برای دولت‌های بعدی بگذارد که از آن منتفع می‌شوند. مانند زمانی که بستن کمربند در خودروها الزامی شد و در ابتدا با مخالفت‌هایی همراه بود اما به مرور ایمنی را در جاده‌ها افزایش داد.»