اسحاق جهانگیری معاون اول ریاست جمهوری روز دوشنبه هفته گذشته سند راهبردی توسعه گردشگری را برای اجرا به دستگاه‌های اجرایی ذیربط ابلاغ کرد. پیش از آن نیز هیات وزیران در جلسه بیست و نهم تیر ۱۳۹۹ به پیشنهاد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و به استناد بند (الف) ماده (۱۰۰) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، ضمن تصویب سند راهبردی توسعه گردشگری، همه دستگاه های مقرر در این سند را موظف به اجرای اقدامات مربوط به سند مذکور کرد.
بر همین اساس، سند مذکور با چشم‌انداز ایجاد یک چارچوب هماهنگ سیاستی برای اتخاذ رویکردی بین بخشی و یکپارچه برای دستیابی به توسعه پایدار گردشگری و با همکاری دستگاه‌های اجرایی، اساتید دانشگاهی و فعالان بخش خصوصی تهیه و تدوین شده و بر عناصر مؤثر بر بخش گردشگری مانند مدیریت گردشگری، مسائل فضای کسب و کار این حوزه، زیرساخت‌های گردشگری، نیروی انسانی و فرهنگ‌سازی، مشکلات مربوط به اتباع خارجی و تبلیغات و بازاریابی تمرکز دارد.
همچنین، مشخص کردن خطوط کلان سیاستی براساس گلوگاه‌های اصلی حوزه گردشگری کشور، ایجاد زمینه تدوین برنامه ملی توسعه گردشگری، پیاده‌سازی اهداف در پویاترین حالت ممکن و منطبق با هدف افزایش بهره‌وری و توسعه و همچنین دستیابی به شاخص‌های رقابت‌پذیری سفر و گردشگری (توانمندسازی محیط، سیاست‌های سفر و گردشگری و منابع طبیعی و فرهنگی) از اهداف کلی سند پیشنهادی است.
براساس این گزارش، در تدوین سند راهبردی توسعه گردشگری، مدل سیاستگذاری فرایندی مورد استفاده قرار گرفته است.
جامع‌نگری در حوزه گردشگری از مسائل زیست محیطی تا شبکه گردشگری کشور، توجه به اسناد بالادستی و تجارب قبلی کشور در حوزه گردشگری در صد سال اخیر، از مزیت‌های سند یاد شده محسوب می‌شود.
در سند توسعه گردشگری کشور، برای ۱۲ وزارتخانه و ۵ سازمان همچنین سه تولیت آستان قدس رضوی، حرم حضرت معصومه (س) و آستان شاهچراغ و معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور احکامی صادر و برای هرکدام وظایفی مشخص شده است که نهایتا این هم‌افزایی و مشارکت جمعی سبب تحقق سند راهبردی توسعه گردشگری و توسعه این صنعت شود.
به گزارش خبرنگار میراث‌آریا، سالیان سال است که واژه نام‌آشنای اقتصاد بدون نفت را از زبان مسئولان کشور می‌شنویم؛ اما تنها در حد حرف. البته که گه‌گاه اقدامات نصفه و نیمه‌ای در برخی زمینه‌ها برای کاهش اتکا به درآمدهای نفتی صورت گرفته و شعارهایی هم داده شده اما در بودجه‌ریزی و اتخاذ سیاست‌های کلان شاهد تغییری نبوده‌ایم و کماکان بیشترین تکیه بر نفت و درآمدهای حاصل از آن است.
به غیر از مسئله مهم بودجه‌ریزی، عدم تعامل لازم بین وزارتخانه‌ها، ارگان‌ها و سازمان‌ها در کنار تعریف نکردن یک هدف مشترک که توانایی سوق دادن ما به سمت اقتصاد بدون نفت را داشته باشد کشور را کماکان در همان قدم سال‌ها قبل نگه داشته است. اما امروز با رسیدن درآمدهای نفتی به یک هشتم و تحریم‌ها برای فروش نفت دیگر مسئله تفاوت کرده و دولت با مشکلات جدی دست به گریبان است. درآمد کشور از این ثروت ملی از ۱۱۹ میلیارد دلار سال ۹۰ به ۸.۹ میلیارد دلار در سال ۹۸ رسیده و امسال هم پیش بینی می‌شود حدود ۵۰ درصد درآمدهای نفتی محقق نشود.
با این تفاسیر دیگر باید عزم را جزم کرد برای کندن این دندان لق. با این شرایط و در سالی که با نام سال جهش تولید نامگذاری شده باید حرف و شعار را کنار گذاشت آستین‌ها را بالا زد، کمر همت بست و با شناخت فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود در کنار تهدیدها و کمبودها کاری کرد کارستان برای رونق تولید و توسعه کشور. در این راستا بدون هیچ شبهه گردشگری که از مهم‌ترین صنایع درآمدزای هر کشوری‌ست و کشور ما هم از حیث جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی دارای پتانسیل‌های بالایی‌ست می‌تواند نجات کشور از شرایط فعلی و جایگزینی مناسب برای درآمدهای ناشی از صادرات نفت باشد.
حال برای رسیدن به نقطه مطلوب در صنعت گردشگری و به منظور تحقق بخشیدن به رسالت‌های سند چشم‌انداز بیست ساله کشور وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نقشه راهی را با نظرات کارشناسی تمامی ذینفعان گردشگری (دولتی، خصوصی، جامعه محلی و گردشگران) به نام سند راهبردی توسعه گردشگری کشور تدوین کرده که تمامی ظرفیت‌ها و کمبودها و نقش تمامی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها برای تحقق توسعه صنعت توریسم در آن دیده شده است.
سندی مکتوب از تصویر آینده این صنعت و اقدامات لازم برای عملیاتی شدن آن. در این سند ارکان راهبردی مانند چشم‌انداز، بیانیه مأموریت، ارزش‌های محوری، اهداف کلان، راهبردهای کلان، سیاست‌های اجرایی و احکام همگی مشخص شده‌اند و چارچوب قوانین مربوطه به هرکدام از دستگاه‌ها و نحوه مشارکت آن‌ها هماهنگ با برنامه‌های توسعه کشور در آن لحاظ شده است. سندی که با تایید کمیسیون فرهنگی دولت به تصویب هیئت وزیران رسیده و با توجه به ماهیت فرابخشی گردشگری باید با همکاری نهادهای مختلف اجرا و پیاده‌سازی شود.
بر همین اساس تمامی ارگان‌ها و نهادهای دولتی مربوطه در سطوح ملی، استانی، شهرستانی و محلی همچنین بخش خصوصی مرتبط با گردشگری ملزم به همکاری و هماهنگی برنامه‌های کاری خود با رویکردهای سند راهبردی توسعه گردشگری کشورند و برای پیاده‌سازی برنامه‌ها تخصیص بودجه از موارد ضروری است که از سوی دولت و مجلس برای تحقق هدف توسعه گردشگری باید پیگیری شود.
همچنین وزرات میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌عنوان برنامه اجرایی این سند در حال تدوین برنامه اقدام ملی توسعه گردشگری با افق ده ساله است که شامل تنظیم و تدوین چارچوب توسعه بلند مدت برای گردشگری و یک برنامه اقدام کوتاه مدت برای فعالیت‌ها و اقدامات اولویت‌دار است. توسعه مدیریت گردشگری، توسعه سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری، توسعه زیرساخت‌های گردشگری، تسهیلات و خدمات و منابع و جاذبه‌های گردشگری، توسعه منابع انسانی و توسعه برنامه‌های بازاریابی هفت راهبرد لحاظ شده در سند توسعه گردشگری کشور است.
به غیر از نقش و وظیفه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌عنوان متولی اصلی صنعت گردشگری برای ۱۲ وزارتخانه به همراه ۴ سازمان و نهاد احکامی صادر شده که نهایتا این هم‌افزایی و مشارکت جمعی سبب تحقق سند راهبردی توسعه گردشگری و توسعه این صنعت شود.
این احکام چه نقش و وظیفه‌ای را برای کدام وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها مشخص کرده است؟
با صدور این احکام به وزارتخانه‌های امورخارجه، فرهنگ و شورای اسلامی، راه و شهرسازی، اطلاعات، کشور، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، صنعت، معدن و تجارت، علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، بهداشت و درمان، اقتصاد و اموردارایی و جهاد کشاورزی همچنین نیروی انتظامی، مرکز آمار، سازمان حفاظت محیطزیست و سازمان صدا و سیما راهبردهای کلان سند مذکور وارد فاز عملیاتی و اجرایی خواهد شد.
وزارت امورخارجه
بر اساس وظیفه‌ای که در سند برای وزرات امور خارجه معین شده این وزارتخانه موظف به تهیه بسته دیپلماسی گردشگری است که نهایتا منجر به ایجاد و ترویج تصویر ذهنی مثبت از ایران در کشورهای بازار هدف گردشگری مورد نظر وزارتخانه شود. تسهیل در صدور و لغو روادید و تنظیم موافقتنامه برای لغو ویزا از دیگر کارهایی است که به این وزارتخانه محول شده است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
این وزارتخانه نیز وظیفه شناساندن فرهنگ و هنر ایرانی به دنیا را از طریق فعالیت‌های فرهنگی تبلیغاتی در داخل و خارج از کشور و بهره‌گیری از ابزار و امکانات به منظور ترویج و معرفی میراث‌فرهنگی و قابلیت‌های گردشگری کشور در سطح بین‌المللی و داخلی را عهده‌دار است.
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی باید با ارتقا سطح دانش و بینش رایزنان فرهنگی نسبت به موضوعات میراث فرهنگی و گردشگری، از ظرفیت آن‌ها به عنوان رایزنان گردشگری در سایر کشورها استفاده کند و ضمن اعلام تقویم برگزاری رویدادها و هفته‌های فرهنگی به وزارتخانه از ظرفیت این برنامه‌ها در کشورهای بازار هدف گردشگری به منظور معرفی قابلیت‌های گردشگری ایران بهره ببرد.
وزارت راه و شهرسازی
توسعه و گسترش زیرساخت‌های حمل و نقل گردشگری مطابق با سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری، بازنگری یا تکمیل قوانین و مقررات ناظر بر نحوه بهره‌برداری از حمل و نقل هوایی، زمینی و ریلی را نیز وزارت راه و شهرسازی باید به انجام برساند. همچنین این وزارتخانه موظف است سیاست‌های حمایتی را در حوزه قیمت‌گذاری حمل و نقل هوایی برای توسعه مقاصد گردشگری تنظیم کند. سازمان ملی زمین و مسکن بر اساس ماده (۲۲) قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت که در ۲۷ بهمن‌ماه ۸۸ مصوب شده، مکلف است با مشارکت وزارتخانه نسبت به معرفی زمین‌های مناسب برای تاسیسات گردشگری اقدام کند. معرفی و جانمایی عرصه‌های دارای قابلیت ایجاد مجتمع‌های تفریحی و گردشگری در محورهای مواصلاتی، آزادراه ها و بزرگراه ها در چارچوب ماده (۱۰) قانونی ایمنی راه‌ها، برای صدور مجوز تأسیسات گردشگری براساس ضوابط وزارتخانه برای بخش خصوصی از دیگر احکام صادر شده برای وزارت راه و شهرسازی است.
وزارت اطلاعات
بر اساس وظایف محول شده در سند توسعه گردشگری وزارت اطلاعات باید برای تسهیل روند تأیید و دادن ویزا به گردشگران خارجی و بررسی و کنترل مسائل امنیتی در ارتباط با متقاضیان ویزا همچنین مشارکت در سیاستگذاری و توافقات بین دولت‌ها مربوط به لغو روادید دست به اقداماتی بزند.
وزارت کشور
وزارت کشور ضمن فراهم کردن حفظ امنیت گردشگران وظیفه ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های اطلاعاتی، انتظامی و نظامی، سیاستگذاری، راهبری و نظارت بر امور مربوط به اتباع خارجی و تشکیل و مدیریت کمیسیون ارتقا امنیت گردشگران خارجی را برعهده دارد.
بر این وزارتخانه محول شده که طرح‌های مربوط به احداث و بهره‌برداری از تاسیسات گردشگری در مقیاس استانی، صرفا در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان مورد طرح، بررسی و تصویب قرار گیرد. همچنین شوراهای اسلامی شهر و بخش نسبت به اعمال حداکثری تخفیفات و معافیت‌های مورد نیاز در نحوه محاسبه عوارض، هزینه‌های صدور پروانه ساختمانی و تغییر کاربری در چارچوب مصوبات مربوطه اقدام کند.
نیروی انتظامی
نیروی انتظامی موظف شده که ضمن زمینه‌سازی برای فعالیت مطلوب تشکل‌های غیر دولتی و تأمین امنیت گردشگران با همکاری وزارتخانه درخصوص نحوه برخورد با گردشگران در مبادی ورودی و خروجی و اعمال کنترل‌های نامحسوس در مقصدهای گردشگری نیروهای خود را آموزش دهد. همچنین نقاط ناامن و حادثه‌خیز مشخص شده برای گردشگران را به وزارتخانه اعلام کند تا نسبت به اطلاع‌رسانی آن‌ها اقدام شود و شرایط تردد تورها در مسیرهای گردشگری مجاز را تسهیل و امنیت آنان را فراهم کند.
نیروی انتظامی موظف است با رعایت ضوابط و استانداردهای مورد نظر وزارتخانه نسبت به اجرای برنامه‌های آموزشی نیروهای انتظامی پلیس شهری در امر خدمات‌دهی به گردشگران اقدام کند. برقراری و تامین امنیت اجرای جشنواره‌های فرهنگی، سنتی، هنری و موسیقی زنده در تاسیسات گردشگری که دارای مجوز از نهادهای مربوطه هستند، از دیگر وظایف این نهاد است.
مرکز آمار
مرکز آمار ایران با همکاری وزارتخانه طرح حساب‌های اقماری گردشگری را اجرا خواهد کرد و احصاء و جمع‌آوری داده و اطلاعات صنعت گردشگری و ارائه آن به دستگاه‌های ذیربط در حوزه گردشگری از وظایف این مرکز است.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
این وزارتخانه بحث آموزش‌های سازمان فنی و حرفه‌ای در حوزه گردشگری را باید مدنظر قرار داده و سرفصل‌های دروس مربوط به رشته‌های زیر مجموعه گردشگری متناسب با نیازهای بخش گردشگری و با همکاری وزارتخانه بازبینی کند.
وزارت صنعت، معدن و تجارت
سیاستگذاری و تخصیص جوایز صادراتی، تهیه دستورالعمل شیوه اختصاص جوایز صادراتی، شرکت در نمایشگاه‌ها با همکاری وزارتخانه و براساس اولویت بازارها و محصولات گردشگری، ساماندهی و ارتقا بازارهای موجود و راه‌اندازی بازارچه‌های خوداشتغالی در شهرها، به ویژه محوطه‌ها و مسیرهای گردشگری بصورت دائمی و موقت همچنین ترویج و معرفی قابلیت‌های گردشگری از طریق رایزنان بازرگانی از وظایف وزارت صنعت، معدن و تجارت است.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
برگزاری رویدادهای آموزشی و سمینارها، برنامه‌ریزی و اجرای دوره‌های آموزشی مرتبط با گردشگری در مقاطع دانشگاهی از وظایف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. این وزارتخانه باید سرفصل‌های مربوط به رشته‌های گردشگری در تمام دانشگاه‌های زیر مجموعه خود را متناسب با نیازهای احصاشده بخش گردشگری کشور، با همکاری وزارتخانه بازبینی کند و نیروی انسانی پژوهشگر، متعهد و خلاق را که بتواند صنعت گردشگری را راهبری و تنگناهای اجرایی آن را تکمیل کند، پرورش دهد.
وزارت آموزش و پرورش
وزارت آموزش و پرورش، برای آموزش مفاهیم و ارتقا سواد گردشگری دانش‌آموزان موظف است مفاهیم برنامه‌های آموزشی و تربیتی مرتبط با میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را با همکاری وزارتخانه تدوین کرده و در برنامه های آموزشی مدارس قرار دهد.
وزارت بهداشت و درمان
توسعه زیرساخت‌های گردشگری سلامت، توسعه و ترویج گردشگری طب سنتی، تهیه و ارائه داده و اطلاعات مرتبط با حوزه گردشگری، در اختیار قرار دادن اطلاعات مرتبط با گردشگری سلامت، تشخیص، درمان و پیگیری درمان گردشگران سلامت، تمشیت امور گردشگری سلامت، تعیین ضوابط تخصصی و اطلاعات مربوط به توانمندی‌های کشور در زمینه پزشکی و بهداشتی بر عهده وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و صدور و تمدید مجوز تسهیلگری در این خصوص بعهده وزارتخانه است.
همچنین وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی موظف است برای ارائه خدمات تشخیص، درمان و امور پزشکی به گردشگران سلامت، با شرکت‌های خدمات مسافرتی و جهانگردی دارای مجوز از وزارتخانه همکاری کند. و نظارت‌های بهداشتی خود را با هدف حمایت از صنعت گردشگری اعمال کند.
وزارت اقتصاد و اموردارایی
تهیه بسته مشوق‌های رونق اقتصاد گردشگری با همکاری دستگاه‌های ذیربط وزارت امور اقتصادی و دارایی برای رونق اقتصاد گردشگری تهیه کند به گونه‌ای که این بسته حمایتی به صورت سالانه با همکاری وزارتخانه و سایر دستگاه‌های ذیربط متناسب با تغییر و تحولات اقتصادی تنظیم شود
وزارت جهاد کشاورزی
اراضی برای طرح‌های سرمایه‌گذاری گردشگری با در نظرداشتن ملاحظات زیست‌محیطی واگذار شود و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با همکاری وزارتخانه، سازوکارهای مناسب برای بهره‌برداری مطلوب از عرصه‌های جنگلی دارای ظرفیت اجرای طرح‌های گردشگری را تدوین کند.
سازمان صدا و سیما
سازمان صداوسیما در راستای ارتقا فرهنگ عمومی گردشگری موظف است با همکاری وزراتخانه، نسبت به تهیه و اجرای برنامه با موضوع گردشگری بصورت مستمر در شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی پر مخاطب در چارچوب قوانین اقدام کند.
تهیه و پخش برنامه‌های آموزش و ترویج فرهنگ سفر در جامعه به‌منظور توسعه گردشگری داخلی و پذیرش گردشگران خارجی، پوشش رویدادهای گردشگری در سطح استانی، ملی و برون مرزی، تولید و پخش برنامه، فیلم و مستندهای مرتبط با موضوع گردشگری به‌منظور توسعه گردشگری داخلی و جذب گردشگران خارجی،
همکاری در بهره‌برداری از آرشیوهای سازمان صدا و سیما و وزارتخانه برای تولید محتوای گردشگری را در برنامه خود قرار دهد.
سازمان حفاظت محیط زیست
بر این سارمان محول شده که با مشارکت وزارتخانه دستورالعمل‌ها و ضوابط طبیعت‌گردی در مناطق تحت مدیریت را تدوین کند. اجرای طرح‌های طبیعت‌گردی در محدوده پهنه‌های تفرجی مناطق تحت مدیریت این سازمان با اولویت مشارکت جامعه محلی و بخش غیر دولتی پس از طرح و تصویب در کمیته ملی طبیعت‌گردی بر اساس دستورالعمل مشترک انجام خواهد گرفت.
همچنین تمام طرح‌های گردشگری کشور که مشمول انجام مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی هستند، قبل از صدور مجوز اجرا، مکلف به ارائه گزارش ارزیابی اثرات زیست‌محیطی و اخذ تأیدیه از سازمان حفاظت محیطزیست است.
وزارت اطلاعات در پاسخ به استعلام های تعیین صلاحیت امنیتی متقاضیان تأسیس مراکز گردشگری و تأسیسات گردشگری تسریع و تسهیل به عمل آورد.
وزارت ورزش و جوانان
بر این وزارتخانه مکلف شده است که به منظور ارتقا امور گردشگری ورزشی، آموزش و توانمندسازی و مدیریت تسهیلگری در این حوزه، ضوابط فنی مراکز و سایت‌های ورزشی را تدوین و تعیین کند و صدور مجوز فعالیت‌های گردشگری ورزشی بر عهده وزارتخانه است. همچنین برای امور گردشگری ورزشی با شرکت‌های مسافرتی و جهانگردی دارای مجوز از وزارتخانه همکاری کند و نسبت به معرفی سازمان‌های مردم‌نهاد جوانان علاقه‌مند به فعالیت و همکاری در حوزه گردشگری به وزارتخانه و سایر دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط اقدام کند. انجام اقدامات لازم برای احیا و توسعه ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی محلی را در راستای توسعه گردشگری ورزشی انجام دهند.
تولیت‌ها
همچنین احکامی برای سه تولیت آستان قدس رضوی، حرم حضرت معصومه(س) و آستان مقدس شاهچراغ صادر شده که بر اساس آن تولیت‌ها موظفند با همکاری وزارتخانه نسبت به توسعه زیر ساخت‌های گردشگری مذهبی و زیارتی کشور با توجه به استانداردهای گردشگری اقدام کنند.
معاونت توسعه روستایی ومناطق محروم کشور
بر معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوریموظف شده است که با همکاری وزارتخانه، بسته حمایتی توسعه اشتغال گردشگری پایدار در مناطق روستایی را تهیه کند.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی
سازمان اسناد و کتابخانه ملی مکلف است تمام اطلاعات دیداری و شنیداری موجود در آرشیو خود را با رعایت مقررات در قالب دیجیتال و به منظور بهره‌برداری در اختیار وزارتخانه و سازمان صدا و سیما قرار دهد. منابع نوشتاری قابل ثبت در حافظه ملی یا حافظه جهانی را کارشناسی و احصا کرده و پس از ثبت به وزارتخانه برای بهره‌برداری و اطلاع‌رسانی و قرار گرفتن در فهرست منابع مکتوب گردشگری اعلام و نسبت به ایجاد فرصت برای تورهای گردشگری به منظور بازدید از کتابخانه ملی و آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی اقدام کند.
در کنار تمامی احکام بالا وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بر خود مکلف کرده حداکثر ظرف یک سال برنامه ملی گردشگری کشور را تکمیل و به روزرسانی کند و پیشرفت اقدامات انجام شده را با تأیید بالاترین مقام، به صورت دو سالانه منتشرکند. سازمان برنامه و بودجه کشور نیز با همکاری وزارتخانه به صورت سالانه پایش و ارزیابی پیاده‌سازی علمی احکام مصوب در سند را انجام دهد.
همچنین به منظور ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی بین دستگاهی در توسعه گردشگری، شورای راهبری و نظارت بر تحقق مفاد سند راهبردی توسعه گردشگری با محوریت وزارتخانه و با حضور دستگاه‌های مربوطه تشکیل خواهد شد.