به گزارش ایرنا، مشکلات مربوط به استحصال منابع آب به طور اعم و منابع آب زیرزمینی به طور اخص پدیده نوظهوری در کشور به شمار نمی‌رود.
نگاهی گذرا به روند توسعه بهره‌برداری از منابع آبی کشور و فشار ناشی از این اقدام برای تامین آب مورد نیاز بخش‌های مختلف محیط زیست، کشاورزی، آشامیدنی، بهداشت، فضای سبز و صنایع بیانگر عوارض نامطلوب کاهش حجم مخازن آبخوان‌ها در دهه‌های اخیر است.
منابع آب سفره‌های زیرزمینی به عنوان یکی از مواهب خدادادی متعلق به همگان و همه نسل‌ها، در دهه‌های اخیر اسیر برداشت بی‌رویه توسط مکنده‌های حیات زمین شد، آب استحصالی از چاه‌ها بسیار بیشتر از ظرفیت آب تجدیدپذیر آبخوان‌ها بود و این امر به کاهش سطح آب زیرزمینی در بسیاری از دشت‌های کشور از جمله سمنان و بروز اثرات مخرب از جمله خشک شدن قنات و چشمه‌ها، پمپاژ آب از اعماق زیاد توسط چاه‌های عمیق با هزینه برق بالا، شور شدن آب استحصالی، بایرشدن زمین‌های زراعی، فرونشست زمین و ایجاد درز در برخی مناطق استان سمنان منجر شد.
حفر چاه‌های غیرمجاز به عنوان رفتاری خلاف قانون از مشکلات تاثیرگذار بر تامین آب آشامیدنی به لحاظ کیفی و کمی است به طوری که کیفیت این مایه حیاتی را به مرور زمان کاهش می‌دهد.
حفر مکنده‌های حیات زمین تنها یک حرکت ساده برای برداشت آب نیست، بلکه نوع حفر آن بدون در نظر گرفتن همه شرایط ایمنی و مصون‌سازی می‌تواند منجر به آلوده‌شدن منابع و سفره‌های آب زیرزمینی شود، مساله ای که قائم مقام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان سمنان با اشاره به آن می‌گوید: این امر در استان به طور خاص در روستاهای شهرستان گرمسار مشکل‌ساز شده و کیفیت و کمیت آب را در این منطقه تحت تاثیر قرار داده است.
منصور کشاورزیان با اشاره به تاثیر مخرب چاه‌های غیرمجاز در تامین آب آشامیدنی، گفت: حفر چاه‌های غیر مجاز یکی از مشکلات همیشگی و اساسی در تامین آب روستاهای استان سمنان است.چاه‌های غیرمجاز تاثیرگذار بر تامین کمی و کیفی آب آشامیدنی
وی بیان کرد: چاه‌های غیرمجاز که خود نوعی بداخلاقی و بی قانونی محسوب می‌شود، از مشکلات تاثیرگذار بر تامین آب آشامیدنی به لحاظ کیفی و کمی است به طوری که کیفیت این مایه حیاتی به مرور زمان کاهش می‌یابد.
اما در سال‌های اخیر، طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی باهدف رفع بحران‌های ناشی از افت سفره‌های زیرزمینی از طریق جلوگیری از اضافه برداشت، جلوگیری از برداشت غیر مجاز و حفر چاه‌های غیر مجاز در تمام شهرستان‌های استان سمنان به طور جدی به اجرا درآمد که می‌تواند نقش بسزایی در توسعه پایدار این استان داشته باشد.
احیا و تعادل بخشی تلاش برای بازگشت آب به سفره‌های زیرزمینی
نگاه یکسویه به توسعه و رعایت نکردن الگوی مصرف از جانب متولیان امر یکی از عوامل اصلی بروز افت ادامه‌دار در سطح ایستایی در چاه‌ها و به دنبال آن افزایش مصرف انرژی به منظور استحصال آب محسوب می‌شود.
ارزش و اهمیت نقش تعیین کننده منابع آبی زیرزمینی در تامین آب مورد نیاز برای مصارف مختلف از جمله آشامیدنی، صنعت و کشاورزی بر همگان روشن است، بر این اساس در سال ۱۳۹۳ طرح ملی ” احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور“ در شورای عالی آب تصویب که در آن وزارت نیرو با همکاری سایر نهادهای ذیربط به خصوص جهاد کشاورزی موظف به احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور و حفاظت هر چه بیشتر از آبخوان‌های کشور شد.
متوسط افت سطح آب‌های زیرزمینی در کشور سالانه ۵۰ سانتیمتر است در حالی که این رقم در استان سمنان ۱۶ سانتیمتر بیشتر است که نشانه عمیق تر بودن اثر خشکسالی در استان سمنان نسبت به متوسط کشوری است.
میزان طبیعی آب زیر زمینی استان سمنان ۹۹۰ میلیون متر مکعب اعلام اما حفر بی رویه چاه و برداشت فراوان آب سبب برهم خوردن تراز برداشت و واریز در منابع آبی زیر زمینی این استان شده است.
میزان اضافه برداشت در سمنان ۱.۷ برابر آب قابل برنامه‌ریزی منابع زیرزمینی استان استبنا به گفته بنفشه زهرایی دبیر کارگروه سازگاری با کم آبی وزارت نیرو، میزان اضافه برداشت در سمنان ۱.۷ برابر آب قابل برنامه‌ریزی منابع زیرزمینی این استان است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان سمنان معتقد است، کاهش مخازن آب زیرزمینی در سمنان در حال تبدیل شدن به بحرانی است که ادامه این روند تبعات خطرناکی را برای این استان به همراه دارد.
محمدرضا خاموشی با اشاره به اینکه مخازن سفره های آب زیرزمینی سمنان ۱۵۰ میلیون متر مکعب کسری دارد، افزود: ایجاد فرونشست و آسیب های جدی به زیرساخت های توسعه ای این استان از پیامدهای این مساله است.
وی در ادامه بیان کرد: یکی از راهکارهای وزارت نیرو صدور پروانه مصرف بهینه و تعدیل بخشی است یعنی متناسب با حجم بهره برداری کشاورزان، میزان آب دهی چاه ها کاهش پیدا کند و حجم برداشت در حد آب قابل برنامه ریزی کاهش یابد.
صرفه‌جویی ۲۷ میلیون متر مکعبی آب با اجرای طرح تعادل بخشی
طی یکسال گذشته، میزان صرفه‌جویی در مصرف آب استان سمنان با اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب استان در بخش‌های مختلف این طرح شامل انسداد چاه‌های غیرمجاز، اصلاح پروانه‌های بهره‌برداری، کنتورهای هوشمند، تقلیل منصوبات چاه‌های دارای اضافه برداشت حدود ۲۷ میلیون و ۱۹۴ هزار متر مکعب بوده است.
رییس گروه احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان از صرفه‌جویی بالغ بر ۲۷ میلیون متر مکعبی در مصرف آب این استان با اجرای کامل طرح احیاء و تعادل بخشی در یک سال اخیر خبرداد و می‌افزاید: میزان صرفه‌جویی در مصرف آب استان سمنان با اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب استان در بخش‌های مختلف این طرح شامل انسداد چاه‌های غیرمجاز، اصلاح پروانه‌های بهره‌برداری، کنتورهای هوشمند و تقلیل منصوبات چاه‌های دارای اضافه برداشت حدود ۲۷ میلیون و ۱۹۴ هزار متر مکعب بود.
مهدی قوشه‌ئی در ادامه می‌گوید: بیشترین میزان صرفه‌جویی در مصرف آب سمنان از محل شارژ کنتورهای هوشمند بود؛ تاکنون حدود یک‌هزار و ۵۰۰ کنتور هوشمند بر روی چاه‌های کشاورزی در استان نصب شد.
وی با یادآوری مدیریت مصرف و شارژ این کنتورها، بیان کرد: حدود ۲۰ میلیون و ۶۶ هزار متر مکعب صرفه‌جویی در یک سال گذشته انجام شد.
رییس گروه احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی شرکت آب منطقه ای سمنان به مسدود شدن حدود ۷۵ چاه غیرمجاز در استان سمنان در این مدت اشاره و اضافه می‌کند: از محل انسداد این تعداد چاه‌های غیرمجاز، حدود ۵۷۷ هزار متر مکعب صرفه‌جویی در مصرف آب در این استان پهناور و کویری صورت گرفته است.
قوشه‌ئی، صرفه‌جویی مصرف آب از محل ۱۰۹ چاه بخش کشاورزی، مشمول اصلاح پروانه بهره‌برداری شده را حدود ۵ میلیون و ۱۷۲ هزار متر مکعب اعلام کرد.
همچنین وی، میزان صرفه‌جویی آب از محل تقلیل منصوبات تعداد ۱۰ چاه دارای اضافه برداشت دبی لحظه‌ای با اجرای طرح تعادل بخشی در سال گذشته چیزی حدود ۷۸۵ هزار متر مکعب عنوان کرد.
رییس گروه احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای سمنان با اشاره به اقلیم استان سمنان، بر ضرورت صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب در این استان در بخش‌های سه‌گانه کشاورزی، صنعت و شرب تاکید کرد.
رهایی از چاه‌های غیرمجاز در گرو مشارکت همگانی
منابع آبی به غیر از حق محیط زیست، تنها مختص نسل فعلی نیست و ما باید نسل آینده را هم در نظر داشته باشیم، چرا که مواهب خدادادی نظیر آب متعلق به همگان است بنابراین مزایا و ضروریات اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی به عنوان اولویت وزارت نیرو برای حفظ این داشته‌های با ارزش، باید بطور مستمر برای مخاطبان به ویژه قشر کشاورز تبیین شود، زیرا اجرای کامل آن بدون مشارکت آنان میسر نیست.
قائم مقام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان سمنان معتقد است که ایجاد هم افزایی و باور عمومی برای حفاظت از منابع آبی باید در تمام اقشار به ویژه روستاییان فرهنگسازی شود.
وی با اشاره به ضرورت مصرف بهینه آب با نگاه مسوولانه تر در بین آحاد جامعه، تاکید کرد: نهادینه شدن احساس مسئولیت بین افراد و بهره بردن از توان و تاثیر تشکل‌ها و سازمان‌های مردم نهاد بیش از گذشته در این زمینه ضروری است.
کشاورزیان در ادامه می‌افزاید: کنترل و نظارت در کنار مد نظر قراردادن اینکه حفاظت از منابع آب دسترسی همگان به آن را فراهم می‌کند، از دیگر راهکارهای جلوگیری از بحران کم آبی در استان سمنان و کشور است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سمنان با اشاره به اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی، تصریح کرد: این طرح در سمنان با هدف رفع بحران‌های ناشی از افت سفره‌های آب زیرزمینی به طور جدی دنبال می‌شود و می تواند نقش بسزایی در توسعه پایدار این استان داشته باشد.
ایرج حیدریان ادامه داد: نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌ها و قنات استان سمنان بدون همراهی کشاورزان امکان‌پذیر نبود و همراهی کشاورزان نتیجه اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی است.
واقع شدن استان سمنان در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک، صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب در این استان را در بخش‌های سه‌گانه کشاورزی، صنعت و آشامیدنی محرز می‌سازد و همکاری و مشارکت جهاد کشاورزی، قوه قضائیه، فرمانداری، رسانه‌ها و دیگر ارگان‌های ذیربط برای تبیین ضرورت این مساله لازم است تا امید به نجات و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی در سال‌های آینده به ناامیدی مبدل نشود.