به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا با نزدیک شدن به موعد رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران، دولت ترامپ تمام تلاش خود را به کار بسته است تا مانع از پایان این تحریم‌ها شود. با وجود اینکه در یکی دو ماه اخیر تمام تیرهای دولت ترامپ در عرصه تقابل با ایران به سنگ خورده است، دولت این کشور هنوز هم تلاش می کند رویکرد خصمانه و ضد ایرانی خود را نه بر اساس عرف و حقوق بین الملل بلکه بر اساس زور و قلدری به پیش ببرد. آمریکا در ماه‌های اخیر به موازات هم در چند جبهه علیه ایران به راه انداخته است. در حالی که در هفته‌های اخیر جامعه جهانی با قطعیت رویکردهای آمریکا درباره برجام و توافق هسته ای را رد کرده اند، مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا ششم شهریور اعلام کرد که ایالات متحده فرایند۳۰ روزه بازگرداندن کامل تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را کلید زده و این تحریم‌ها از نیمه شب ۲۰ سپتامبر/ ۳۰ شهریور باز می‌گردند.
اما تمامی کشورهای عضو برجام به اضافه اعضای شورای امنیت اعلام کرده‌اند که آمریکا نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند. ۱۳ عضو از ۱۵ عضو دائمی و غیر دائمی شورای امنیت سازمان ملل، می‌گویند اقدام آمریکا قانونی نیست، چرا که این کشور از توافق هسته‌ای با ایران خارج شده است.
واکنش اروپا؛ همچنان به قطعنامه ۲۲۳۱ متعهدیم
بریتانیا، آلمان و فرانسه روز جمعه ۲۸ شهریور در نامه‌ای به شورای امنیت اعلام کردند که تعلیق تحریم‌ها علیه ایران در چارچوب توافق هسته‌ای بعد از تاریخ ۲۰ سپتامبر ادامه خواهد یافت. تروئیکای اروپایی در نامه‌ای به رییس شورای امنیت بار دیگر تأکید کردند که سه کشور اروپایی همچنان خود را به ادامه اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ متعهد می‌دانند. آلمان، فرانسه و انگلیس در این نامه مجددا تأکید کردند که تلاش آمریکا برای احیای تحریم‌های شورای امنیت ایران فاقد اثر قانونی است و سه کشور اروپایی همچنان خود را به ادامه اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ متعهد می‌دانند.
دومینیک راب وزیر خارجه انگلیس در یک سخنرانی در اندیشکده شورای آتلانتیک ضمن حمایت از برجام گفته است که انگلیس تا زمانی که چیز بهتری برای جایگزین کردن داشته باشد، از برجام رویگردان نخواهد شد.
تاکید و اصرار تروئیکای اروپایی برحفظ برجام نشانه اهمیت این توافقنامه برای اروپا است برجام عامل اختلاف نظر جدی و جدایی میان آمریکا و اروپا شده است و باعث شده تندروهای دولت ترامپ تنها بمانند. چرا که آمریکا قصد دارد برجام را نابود کند. اما متحدان اروپایی‌اش بیش از این نمی‌توانند تک روی و تخریب دولت ترامپ را در عرصه بین الملل تحمل کنند. در مقابل دیپلماسی قوی ایران که بر پایه مدارا، چندجانبه گرایی و عدم تسلیم در برابر زور بنا شده باعث شده است که اروپا به تعامل با ایران گرایش بیشتری داشته باشد.
آمریکا با وجود همراهی کاملا شفاف و صادقانه جمهوری اسلامی ایران در پرونده هسته‌ای، کماکان راهبرد شکست خورده فشار حداکثری بر ایران را در پیش گرفته است تا به زعم خود ایران را مجبور به پذیرش زیاده‌خواهی‌های خود کند.
استفاده بی‌رویه آمریکا از ابزارهایی مانند هژمونی دلار و قدرت نظامی باعث شده است، کشورهای اروپایی به فکر تجدید نظر اساسی در سیاست‌های خود بیفتند و در مورد برجام که به تایید شورای امنیت سازمان ملل متحد رسیده است، در برابر آمریکا ایستادگی کنند چرا که این توافق می‌تواند پایه اصلی ساز و کار منع گسترش سلاح‌های اتمی و برقراری صلح و ثبات در خاورمیانه باشد، از سوی دیگر برجام بخش مهمی از نظم جهانی براساس قوانین بین‌المللی است که خروج ایالات متحده از آن و فشار حداکثری این کشور بر ایران کاملا غیر موجه است.
دلیل افزایش فشارهای آمریکا بر ایران؛ یک روایت دیگر
واقعیت این است که ترامپ کارگزار سیاست‌هایی است که اتاق فکرهای وابسته به لابی سعودی- صهیونیستی تهیه و تدوین کرده و می‌کنند. حضور ترامپ در کاخ سفید فرصت طلایی برای آنها بود تا حلقه فشارها علیه تهران را تشدید کنند و دراین مدت از هیچ اقدام خصمانه ای علیه ایران فروگذار نکردند. کما اینکه عمده فشارها علیه تهران نه صرفا در راستای منافع مردم‌آمریکا بلکه در راستای سیاستها و اهداف لابی‌های وابسته به صهیونیست‌ها و سعودی‌ها بوده است.
واقع امر این است که مسیری که این جریانات برای تقابل ایران وآمریکا طراحی کرده بودند در انتها به درگیری و تنش نظامی بین ایران وآمریکا منجر می شد منتهی بازیگری حساب شده و نه احساسی ایران از سویی و روحیات حسابگرانه و تاجر مسلک ترامپ از سوی دیگر باعث شد این جریانات از رسیدن به اهداف خود ناکام بمانند.
از سوی دیگر سیاست اول آمریکای ترامپ و بی‌اعتنایی وی به جامعه بین الملل باعث شد که این کشور نتواند حتی متحدین سنتی خود را در این اقدامات خصمانه در کنار خود داشته باشد. هرچند این کشورها از عمل به تعهدات برجامی خود هم کار چندانی انجام ندادند با این حال حاضر نشدند با آمریکای ترامپ همکاری بی چون چرایی داشته باشند. در ماه‌های اخیر عملکرد نامناسب ترامپ درباره مقابله با کرونا و مدیریت تظاهرات ضد تبعیض نژادی باعث تخریب وجهه وی شده است به طوری که نظرسنجی‌های اخیر حاکی از برتری جوبایدن رقیب دموکرات ترامپ بوده است.
به موازات کاهش اقبال مردمی به ترامپ فشارها به تهران تشدید شده است. شاید ارتباط مستقیمی بین سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران و برجام با انتخابات‌آتی این کشور وجود نداشته باشد ولی نکته‌ای که معمولا از دید ناظران مسائل آمریکا مغفول می‌ماند رویکرد فرصت طلبانه لابی‌های سعودی - صهیونیستی از حضور ترامپ است. این جریانات تلاش می‌کنند در ماه‌های باقیمانده از عمر دولت کنونی ترامپ هرچه می‌توانند راه‌های دیپلماسی بین ایران وآمریکا – چه ترامپ پیروز شود و چه رقیب دموکرات وی – را ببندند و در حوزه دیپلماسی بین تهران و اشنگتن زمین سوخته تحویل دولت بعدی آمریکا بدهند.
مسئولیت تاریخی شرکای برجام و اعضای شورای امنیت
برجام محصول و برایند چندجانبه گرایی و پذیرش اصل دیپلماسی و گفت و گو به عنوان یک روش و ابزار کارآمد بوده است. شاید بتوان فشارها و تلاشهای لابی‌های ضد ایرانی علیه برجام و توافق هسته ای را در سخنرانی‌های نتانیاهو در کنگره‌آمریکا و نیز سفر وزیر خارجه وقت عربستان به محل مذاکرات هسته ای ردیابی کرد که البته کار چندان سخت و پیچیده‌ای هم نیست. با این حال موافقان گفت و گو و دیپلماسی هم در دنیا کم نبوده و نیستند. اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد و شرکای برجام اعتقاد راسخی به کارآمدی برجام بعنوان یکی از نمادهای چندجانبه گرایی داشته و دارند و بر این باور هستند که برجام یکی از ستون‌های عدم اشاعه در نظام بین المللی است و باید مانع از رفتارهای غیرمسئولانه لابی‌ها و جریاناتی شد که هیچ انگیزه‌ای برای حفظ امنیت و ثبات بین المللی ندارند.
اروپایی‌ها و چین و روسیه و شورای امنیت در هفته‌های اخیر بارها بر لزوم حفظ برجام و کارآمدی آن تاکید کرده‌اند و آمریکا هم نتوانسته همراهی جامعه بین المللی را در تخریب بنای برجام جلب کند. انتظارمی‌رود این رویکرد طی هفته‌ها و ماه‌های پیش رو هم تداوم داشته باشد و جامعه بین المللی رویکرد مسئولانه‌تری در قبال تعهدات خود داشته باشد و اقدامات قاطعانه تری در قبال تلاشهای مخرب صلح و امنیت بین المللی داشته باشد.