«نصرت‌الله تاجیک» در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا درباره تلاش‌های آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران گفت: اصولا واژه‌ای به نام اسنپ بک یا ماشه که در زبان انگلیسی به معنای تریگر است در متن برجام وجود ندارد ولی در ادبیات برجامی وقتی می‌خواهند نشان بدهند که تحریم‌های گذشته به صورت اتوماتیک اعمال شود از این عبارات استفاده می‌کنند.
کارشناس مسائل بین‌المللی افزود: عده‌ای از حقوقدانان، خیلی با استفاده این دو لغت موافق نیستند زیرا معتقدند حتی همان ترتیباتی هم که قرار است اعمال شود قبلا در همان ساز و کار برجام توضیح داده شده است.
تاجیک عنوان کرد: صرفنظر از بحث لغوی ، ترامپ به دلایل متعدد امکان استفاده از ماشه یا اسنپ‌بک را ندارد و با اقدامات غلط از جمله خروج از برجام به عنوان یک واقعیت ثبت و ضبط شده خود را در وضعیت آچمز قرار داده و نمی‌تواند از مزایای برجام استفاده کند.بعد از این اقدام هم مقامات آمریکایی از جمله مایک پمپئو و برایان هوک و حتی جان بولتون اعلام کردند با خروج ترامپ از برجام دیگر نمی‌خواهیم عضوی از برجام باشیم و از ظرفیت‌های آن استفاده کنیم.
سفیر اسبق ایران در اردن گفت: آمریکا ممکن است با سوءاستفاده از توانایی‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و بین‌المللی بخواهد با تطمیع و تهدید توسط یک فرمان اجرایی جدید و بصورت نمادین برای برنده شدن در این جنگ روانی تحریم‌های شورای امنیت را که سازمان ملل طبق پاراگراف هفت - آ قطعنامه ۲۲۳۱ خاتمه یافته می‌داند راسا اجرا کند. در اینصورت اعمال این تحریم‌ها - که حتی به قدرت تحریم‌های ثانویه آمریکا نیست- بستگی به همکاری کشورها با ترامپ دارد وگرنه اعمال این تحریم‌ها هیچ منطق حقوق بین‌المللی ندارد.
تاجیک افزود: طی چند ماه گذشته در دو سه جلسه شورای امنیت هیچ‌یک از اعضای شورا به جز یک عضو و همچنین هیچ مرجع بین‌المللی و اندیشکده‌ها این تفسیر ترامپ و تیم وی را که «درست است که از برجام بیرون رفته‌ایم ولی چون عضو مشارکت‌کننده در قطعنامه ۲۲۳۱ هستیم بنابراین می‌توانیم از این مکانیسم استفاده کنیم» را قبول نکردند. این به آن دلیل است که قطعنامه ۲۲۳۱ مشروعیت خود را از برجام گرفته و از آنجایی که ترامپ از برجام خارج شده است عضو مشارکت‌کننده هم در آن نیست. بنابراین آمریکا فقط می‌تواند تحریم‌هایی را اعمال کند که ضعیف‌تر از تحریم‌های ثانویه آمریکاست که الان هم اعمال می‌شود و فقط ترامپ می‌خواهد از تبعات جنگ روانی این امر استفاده کند!
این کارشناس مسائل بین الملل یادآورشد: تحریم‌هایی که ترامپ بعد از خروج از برجام طی این دو سال بر جمهوری اسلامی اعمال کرده بسیار کاراتر و اجرایی است چرا که مصرف‌کننده نهایی را مورد تحریم قرار داده و با اعمال فشار روی آنها توانسته منابع درآمدی ایران را تحت تاثیر قرار بدهد.
تاجیک خاطرنشان کرد: نکته مهم دیگر اینکه تحریم‌های سازمان ملل چون وجاهت و منشاء حقوقی خود را از شورای امنیت گرفته بود، کشورها ملزم به اجرا بودند. اکنون که ترامپ می‌خواهد راسا چنین تحریم‌هایی را اعمال کند، آنها دیگر این الزام را ندارند و فقط یک تهدید و تطمیع یکطرفه از سوی آمریکا است که آنها را در موقعیتی قرار بدهد که با ترامپ همراهی کنند و یا با ایران وارد معاملات چه معاملات عادی و چه معاملات تسلیحاتی نشوند.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی افزود: تلاش ترامپ این است که با یک فرمان اجرایی تحریم‌های ناشی از قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷(۲۰۰۶)، ۱۷۴۷(۲۰۰۷)، ۱۸۰۳(۲۰۰۸)، ۱۸۳۵(۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) را که در غیاب عدم تائید از سوی سازمان ملل و عدم همکاری کشورها دیگر بیشتر وجه نمادین پیدا می‌کند و ضعیف‌تر از تحریم‌های ثانویه‌ای است که به شدیدترین شکل الان اجرا می‌شود همراه با تهدید به اعمال تحریم‌های ثانویه بر کشورهائی که با ایران همکاری می‌کنند، درصدد تحمیل محتوای قطعنامه‌های گذشته به کشورها و یا خصوصا به شرکت‌های خصوصی و بین‌المللی در زمینه صنایع نفتی، بانکی و تجارتی برآید.
این دیپلمات پیشین اضافه کرد: طبیعی است این تحریم‌ها بر شرکت‌های کشورهای مختلف حتی همپیمانان برجامی ما در روسیه و چین و اروپا تاثیر دارد و باید حواسمان بیشتر به اینطور مسائل باشد که هزینه همراهی کشورها و شرکت‌ها با ما زیاد نباشد.
وی تاکید کرد: اگر آمریکا بخواهد وارد تقابل با ایران شود و فرمان اجرایی را امضا و آن را اجرا کند، طبیعی است که مشکلاتی در رابطه با ایران و مسائل بین‌المللی به وجود خواهد آمد که ممکن است به صورت رویاروئی دو کشور منجر شود و این نکته را از هم اکنون باید در مجامع بین‌المللی مستند کنیم. خصوصا اگر ترامپ مجددا در کاخ سفید بماند، مناقشه سیاسی- حقوقی بر سر قطعنامه‌هایی که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ قرار است از اکتبر خاتمه پیدا کند، تا سال‌ها ادامه پیدا کند.
اقدام آمریکا منجر به قطبی سازی بیشتر شورای امنیت می‌شود/ ترامپ همه دستاوردهای چندجانبه گرایی را به گور سپرده است
این کارشناس مسائل غرب آسیا اظهار داشت: این مناقشه ممکن است به قطبی سازی بیشتر مجامع بین المللی از جمله شورای امنیت و تضعیف این شورا منجر شود چرا که هر کدام از قدرت‌های شرکت کننده در شورای امنیت، اهدافی را در رابطه با بحث استفاده از حق وتو و غیره از شورای امنیت دارند. اما از آنجایی که ترامپ و تیمش به دنبال تضعیف نهادهای بین‌المللی هستند و خیلی برای آنها مهم نیست که شورای امنیت تضعیف شود.
تاجیک اضافه کرد: با این حال گفته می‌شود که آمریکا اصولاً از تضعیف این مجامع بین‌المللی از جمله شورای امنیت سود می‌برد چرا که ترامپ هر آنچه را که در اثر دو جنگ جهانی اول و دوم در زمینه چند جانبه‌گرایی به وجود آمد همه را به گور سپرده و بیشتر به دنبال یکجانبه‌گرایی و تامین منافع آمریکا است ولی مشخص نیست که کشورهای دیگر همچون چین، اروپا و روسیه بخواهند این خط را دنبال کنند. آنها بیشتر به دنبال آن هستند که دستاوردهای دو جنگ اول و دوم جهانی در این زمینه را حفظ کنند.
از اقدامات بی‌ربط ترامپ درس بگیریم
وی با بیان اینکه باید ببینیم که چگونه می‌خواهیم با چنین رویکردهایی در مورد مجامع بین المللی برخورد کنیم، گفت: ما نیاز به لابی‌گری قوی داریم و اینکه حرکاتمان خیلی تنظیم شده باشد. از این اقدام شعبده بازی و بی‌ربط ترامپ که با خروج از برجام و زیر پا گذاشتن قطعنامه ۲۲۳۱ خودش را در شرایط سختی قرار داده باید درس بگیریم!
این کارشناس مسائل بین الملل خاطرنشان کرد: علاوه بر مسائل سیاسی و اقتصادی ناشی از اقدامات آمریکا، مباحث تخصصی حقوق بین المللی و نیز روند اداری داخل سازمان ملل و کمیته‌های تخصصی هم به وجود خواهد آمد که باید در زمان خودش بررسی شود و ما باید از قبل در این زمینه برنامه داشته باشیم.
تاجیک خاطرنشان کرد: ما باید در مجامع بین المللی و مشخصا سازمان ملل به دنبال یارگیری و ایجاد اجماع باشیم و این نیاز به تیمهای قوی و متخصص دارد که از همین الان باید تشکیل شوند و حالت آماده باش به خود بگیرند. ما چند ماه و اگر ترامپ درکاخ سفید بماند چند سال فعالیت نفس‌گیر دیپلماتیک بین المللی و همچنین دو یا چند جانبه در پیش داریم.
این دیپلمات بازنشسته یادآور شد: ما تاکنون در رابطه با خروج ترامپ از برجام استراتژی خوبی را داشتیم و توانستیم ترامپ را در خروج از برجام منزوی نگه داریم و تا حدی یاران و همپیمانان برجامی‌مان را در پشت سر خود نگه داریم. از این به بعد، هم باید این موضوع را مدنظر داشتیم و هم یک لابی قوی در سازمان ملل و مجامع بین‌المللی مربوط به این امر داشته باشیم.
وی ادامه داد: اگر ترامپ بخواهد راسا با امضای یک فرمان اجرایی اقدام کند، فقط ممکن است با تطمیع، تهدید کار خود را پیش ببرد و در تحفظاتی که کشورها در تجارت بین‌المللی دارند تا حدی موثر باشد. ما باید برنامه های مشوقی داشته باشیم تا جنگ روانی ترامپ را خنثی کنیم. چرا که تاثیر تحریم‌های ثانویه که الان علیه کشور ما اعمال می‌شود، بیشتر از تحریم‌های قبلی است.
تاجیک افزود: شاید اگر همه کشورها از تحریم‌های قبلی حمایت می کردند در کنار تحریم‌های ثانویه، شرایط تشدید می‌شد ولی الان کشورها حمایت نمی‌کنند و با اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ که ترامپ خواهان عدم اجرای آن است، طبیعتا کشورها از آن حمایت نخواهند کرد.
کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: قطعنامه‌های قبلی مخصوصا قطعنامه ۱۹۲۹، ما را رسما زیر فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد و بند ۴۱ آن قرار داد که از دستاوردهای دولت‌های نهم و دهم بود که قطعنامه‌ها را کاغذ پاره می‌دانست، فضای تنفسی کشور و گلوگاه اقتصادی ما را بست و سیاست خارجی مملکت را دچار انسداد کرد. علی ایحال در اثر تصمیم خوب حکومت و تلاش‌های دیپلماتیک که منجر به امضای برجام شد همه این قطعنامه‌ها از اکتبر خاتمه می‌یابد.
عدم همراهی کشورها آمریکا را دچار مشکل خواهد کرد
وی گفت: اگر ترامپ علاوه بر دستور اجرایی، بخواهد به سمت تشکیل کمیته تحریم و پنل کارشناسی آن برای نظارت در اجرای تحریم‌ها علیه ایران برود طبیعی است با توجه به رای منفی ۱۳ عضو شورای امنیت، برای تامین بودجه و یا مشورت برای رییس چنین کمیته‌ای و عدم شرکت در جلسات این درخواست آمریکا در دست‌انداز خواهد افتاد.
تاجیک ادامه داد: همان پنل کارشناسی که می‌خواهد بر تحریم‌ها نظارت کند، هزینه‌ای دارد و باید یکی دیگر از کمیته‌های سازمان ملل آن را تصویب کند. یا به عنوان مثال همین پنل کارشناسی که یک نهاد مستقلی است که توسط دبیرکل ایجاد می‌شود و اعضای آن براساس ضوابطی تعیین می‌شوند که همه اینها زمانبر است.
این کارشناس مسائل بین الملل افزود: وقتی دبیرخانه سازمان ملل و شخص دبیرکل و دفتر حقوقی دبیرخانه که تاکنون سعی کرده‌اند نقش بی‌طرف را داشته و وارد دعوا نشوند باید وارد شوند بنابراین یک سیکل و گردش کار سازمان مللی هم دارد که نقش و فعالیت ما در این سازمان و کمیته‌های مربوطه مهم است که باید سناریوهای مختلف پیش‌بینی شود.
وی تاکید کرد: طبیعتا مسئولان مربوطه، نماینده ایران در سازمان ملل باید اینگونه موارد را از قبل طراحی کرده و بداند که با چه سناریوهایی باید جلو برود و سعی کند یارگیری کند و در لابی با عناصر تاثیرگذار یا قدرت‌های موثر یا نماینده‌های کشورهای مختلف که در هر کدام از این کمیته‌ها تاثیر دارند، در زمینه‌هایی که ترامپ بخواهد سوء استفاده کند، جلوی وی را بگیرند. زیرا یکی از روش‌های ترامپ راه بنداز و جا بنداز است که می‌خواهد با این رویکرد خواست‌های خود را به جامعه بین‌المللی حقنه کند تا بتواند این اقدامات را از طریق سازمان ملل انجام بدهد!
سفیر اسبق ایران در اردن اضافه کرد: ما باید استراتژی منزوی نگه داشتن ترامپ در خروج از برجام را دنبال کنیم وسعی کنیم که هم‌پیمانانمان در برجام را حفظ کنیم و نحوه اقدامات ما باید به گونه‌ای باشد که با مجامع بین‌المللی کار کنیم. به طور مثال اقدام ما در ارتباط با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بسیار خوب و به‌موقع بود که باید سعی کنیم ابهامات برطرف شود و گزک دست ترامپ و تیمش ندهیم.
تاجیک درباره جایگاه حقوقی و اثرات طرح سه‌فوریتی مجلس در مقابله با آمریکا اظهار داشت: اینکه این طرح چه می‌خواهد و در صورت تصویب چه اتفاقی صورت خواهد گرفت یک بحث است و اهداف تهیه کنندگان بحث دیگر. زیرا اثرات این طرح بستگی به اهداف تهیه‌کنندگان آن دارد. اینها بستگی به اهداف تهیه کنندگان طرح دارد و نمی‌توان گفت که فی نفسه خوب یا بد هستند.
وی در خصوص رویکرد و واکنش کشورها به پیشنهاد ترامپ گفت: طی چند نوبت رای‌گیری که در شورای امنیت، برخی از کشورها حتی حاضر نشدند وارد پروسه‌های آیین‌نامه‌ای شوند و تحلیل این کشورها این بوده که اگر ما بخواهیم وارد دستورات آیین‌نامه‌ای شویم ممکن است به این اقدام ترامپ وجاهت حقوقی ببخشیم.
تاجیک خاطرنشان کرد: مهم این است که چنین طرح‌هایی با حساسیت‌هایی که دارد در قالب تعامل سازنده دو قوه اجرایی و مقننه و مساعدت و مشارکت وزارت امور خارجه تهیه شود که تا پتبعات و پیامدهای حقوقی در این طرح‌ها مد نظر قرار گیرد.