هنوز یک سال از پایان جنگ تحمیلی نگذشته بود که رهبر معظم انقلاب در پیامی به مناسبت نهمین سالگرد دفاع مقدس از همه نگارندگان حوادث جنگ خواستند تا از ثبت و ضبط جزیات دوران دفاع مقدس غفلت نکنند. ایشان فرمودند: از همه نگارندگان حوادث جنگ و همه کسانی که توان انجام وظیفه در این مهم را دارند، درخواست میکنم از ثبت و ضبط جزییات این دوران غفلت نکنند و این گنجینه تمام نشدنی را برای آیندگان به ودیعه بگذارند. این دوره، دوره ذخیره‌ی نیروی محرکه تاریخ و الهام بخش امم است.
دو سال بعد در دیدار با اعضای دفتر پژوهش و گسترش فرهنگ جبهه خواستار استفاده از اسناد تاریخی جنگ در تولیدات فرهنگی شدند و با اشاره به جذابیت کتاب فرهنگ جبهه افزودند: چه‌قدر خوب است آن کسانی که فیلم می سازند، یا قصه می نویسند، یا شعر می گویند، یا نمایشنامه می نویسند، از این نوشته‌ها و از این اسناد استفاده کنند. اگر همینها در قالب داستان، شعر، فیلم و فیلمنامه بیاید، جلوه جدیدی پیدا می کند و بهتر مورد استفاده قرار می گیرد.
معظم له در اواخر شهریور سال ۷۲ نیز از مسئولان برگزاری هفته دفاع مقدس خواستند تا با پرهیز از کارهای تکراری به کارهای اساسی مانند انتشار کتاب و تولید فیلم در زمینه دفاع مقدس بپردازند.
ایشان فرمودند: کارِ اساسی این است که در هفته جنگ، صد عنوان کتاب در باب جنگ منتشر شود. از امسال تا سال آینده کار کنید، صد عنوان کتاب و ۱۰ تا فیلم جالب تولید کنید. امّا نه فیلمِ آبکی بی‌ربط. هفته جنگ، سینماها پر شود از فیلم های پر مشتری که مثلاً در جشنواره‌ها جایزه برده باشند و معروف شده باشند.
فهرستی از هزاران حادثه جنگ تهیه کنید
ایشان در مهر ماه سال ۷۰ انتظار خود را از جامعه فرهنگی و هنری کشور در تهیه یک فهرست از هزاران حادثه جنگ بیان کرده و فرمودند: این هشت سال دوره دفاع مقدس، شامل هزاران هزار حادثه است. من میخواهم این را از جامعه فرهنگی و هنری کشور مطالبه کنم که از این هزاران هزار حادثه، لااقل یک فهرست تهیه کنند. بنشینند فکر کنند و در حوادث جنگ، دقّتِ نظر هنرمندانه به خرج دهند؛ یک فهرست از این حوادث به وجود آورند؛ بعد این را بگذارند در قبال کارهای هنری‌ای که تا امروز درباره جنگ شده است - که البته بسیار هم ارزشمند است - ببینند که چقدر از این فهرست را ما پُر کرده‌ایم.
حضرت آیت الله خامنه ای تاکید کردند: اگر این کار صورت گیرد، خواهیم فهمید که ما یک هزارم آنچه را که درباره این جنگ می باید تبیین کرد و می توان تبیین و موشکافی کرد، هنوز بیان نکرده‌ایم! من غالب آثار هنری جنگ را یا دیدم یا شنیدم. در دوره جنگ و سال های اوایل بعد از جنگ، غالب این نوشته‌ها و روایت های تصویری و روایت های سینمایی و غیره را غالباً یا دیدم یا گزارشی از آنها به دست آوردم. قطعاً آثار با ارزشی در بین اینها وجود دارد؛ لیکن همه اینها در مقابل آن گنجینه عظیمی که در این دفاع هشت ساله به وسیله ملت ایران به وجود آمد، چیز کمی است.
تا ۵۰ سال دیگر درباره دفاع مقدس کار کنیم کم نیست
اگر شهدا و ایثارگران در هشت سال دفاع مقدس توانستند پیروزی مطلق را به دست آورند ولی هزاران ماجرا در این میان وجود دارد و حالا اهالی هنر می توانند ایثار آنان را به تصویر بکشند. رهبر انقلاب در شهریور سال ۸۴ به مدیران و فعالان فرهنگی دفاع مقدس سفارش کردند: این کارِ هنرمندان عزیز ماست؛ کار نویسندگان، سینماگران، شاعران، نقّاشان و کار اصحاب فرهنگ و هنر است.
ایشان افزودند: امروز کار عدّه‌ای که به میدان جنگ رفتند و در این هشت سال، آن حماسه را آفریدند، دیگر تمام شد. آنها کار خودشان را کردند. پس از پایان کار آنها، کار یک خیل عظیم دیگری آغاز می شود؛ علاوه بر گزارش هایی که در دوران جنگ دادند. همین دوره جنگ، چقدر برای ما هنرمند درست کرد؛ چقدر شخصیت های برجسته درست شدند! غیر از آن، بعد از پایان جنگ، نوبت این خیل عظیمی است که این دیگر مسأله‌اش هشت سال نیست؛ ۸۰ سال هم اگر طول بکشد، جا دارد.
حضرت آیت الله خامنهای در سوم خرداد ۹۶ فرمودند: ما تا پنجاه سال دیگر هم اگر درباره این هشت سال دفاع مقدّس حرف بزنیم و کار کنیم و کارهای نو انجام بدهیم، زیاد نیست و گمان می کنم تا پنجاه سال دیگر هم به آن انتها نرسیم. البتّه از شیوه‌های خوب بایست استفاده کرد، از شیوه‌های هنری باید استفاده کرد.
ایشان همچنین از دفاع مقدس به عنوان یک گنجینه عظیم یاد کرده و افزودند: هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه زمانی نیست؛ گنجینه عظیمی است که تا مدت های طولانی ملت ما می تواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایه‌گذاری کند.
کتاب های سرداران را بخوانید
یکی از سفارش های رهبر انقلاب برای آشنایی با رویدادهای دفاع مقدس، مطالعه کتاب های سرداران جنگ است تا کسانی که نتوانستند آن دوران را درک کنند، با مطالعه این کتاب ها با اوضاع و احوال آن دوران آشنا شوند.
رهبر انقلاب در اردیبهشت ۸۷ در دیدار بسیجیان استان فارس فرمودند: بسیاری از شما جوانهای عزیز، دوران دفاع مقدس را درک نکردید، در آن دوران نتوانستید، نبودید که بیائید وسط آن میدان؛ اولاً باید با اوضاع داوطلبان و جوانان مؤمنِ آن روز همه آشنا شوند؛ مخصوص شما نیست. همه باید بدانند که در دوران دفاع مقدس چه معجزات عظیمی از حضور مؤمنانه و پر تلاش نیروهای بسیجی در صحنه‌های جنگ اتفاق افتاد؛ این را باید همه بدانند. نوشته‌هائی هست، کتابهای خوبی نوشته شده است؛ من توصیه میکنم این کتابهائی که در شرح حال سرداران است یا آنچه که در گزارش روزهای جنگ و سال های دشوار اول بالخصوص نوشته شده، این را جوانها بخوانند. خود را از معرفت به آنچه که گذشته است در تاریخ انقلاب سیراب کنید.
کار فرهنگی و هنری برای دفاع مقدس یک جهاد است
رهبر انقلاب خطاب به فعالان هنر دفاع مقدس تاکید کردند: شما که دفاع مقدس را روایت میکنید، بخصوص آنهائی که روایت هنری می کنند، در واقع آئینه‌ای هستید در مقابل یک مظهر جمال و جلال، که او را منعکس می کنید... شما امروز آنها را در واقع با کار هنری خودتان بازآفرینی می کنید. همان تأثیراتی را که آن حادثه میتوانست در یک نسل، در یک جامعه باقی بگذارد، شما با این نوشته خودتان، با این فیلم خودتان، با این کار هنری خودتان که بازآفرینی آن حادثه است، در مخاطب خودتان ایجاد می کنید.
ایشان فعالیت های فرهنگی و هنری را در این زمینه جهاد خوانده و تاکید کردند: این کار فرهنگی و کار هنری شما که روایت آن جهاد مقدس هست، جهاد است؛ زیرا سعی بر این بوده که آن مفاهیم والا به دست فراموشی سپرده بشود؛ برای این تلاش شده، کار شده است. آن عزتی، اعتماد به نفسی، احساس اقتداری که از ناحیه معنویت رزمندگان ما و جامعه اسلامی ما احساس شد و توانست آن حادثه عجیب و شگفت انگیز یعنی پیروزی در دفاع مقدس و شکست نخوردن در مقابل تهاجم این همه دشمن را رقم بزند، آن خصوصیات، برای ملت ما یکی از بزرگترین نیازهاست.
یکی از راه های خنثی کردن تلاش دشمن برای فراموشی مجاهدت های دوران دفاع مقدس ثبت هنری افتخارهای دوران دفاع مقدس است که رهبر انقلاب در یادمان شهدای شرق کارون در سال ۹۳ فرمودند: دشمن ها می خواهند قضیه دفاع مقدس از یادمان برود و شخصیت‌هایی را که در این فداکاری ها نقش آفریدند یا نشناسیم یا از یاد ببریم. بعضی می خواهند آن دوران را تخطئه کنند، آن آدمها را تخطئه کنند، آن جهت‌گیری را و آن مسیر را که امام بزرگوار و حکیم و بنده بصیر الهی آن مسیر را معین کرده بود، تخطئه کنند؛ برای اینکه می دانند که هر ذره‌ای و هر نقطه‌ای از این حوادث، برای ملت ایران فراموش نشدنی است و تأثیرات بزرگِ سازنده‌ای دارد.
سبک زندگی شهیدان را ترسیم کنیم
رهبر انقلاب فرمودند: این یک نکته است که ما زندگی شهیدان را، سبک زندگی شهیدان را، برای جوانهایمان، برای نسلهای رو به آینده‌مان تصویر کنیم، ترسیم کنیم، به آنها نشان بدهیم که ببینند چه بود و چه شد. چون جنگ تحمیلی که در واقع دفاع مقدّس بود، این یک‌چیز کوچکی نبود؛ ترسیم سبک زندگی شهدا برای جوانان یکی از راه های انتقال مفاهیم دفاع مقدس در قالب هنر است که رهبر انقلاب در مهر ماه سال ۹۵ فرمود: ما هنوز هم بعد از گذشت سالها، ابعاد مهمّ این جنگ را درست نتوانستیم برای مخاطبین خودمان تشریح کنیم.
ایشان از خاطرات دفاع مقدّس به عنوان ثروت عظیم ملّی یاد کرده و افزودند: این‌قدر این خاطره‌ها زیاد و متنوّع و پُرمغز و گویا است که هیچ زبان گویایی هم قادر نیست که همه آنها را بیان کند. دلیلش این است که قریب ۳۰ سال از پایان جنگ می گذرد، امروز درباره جنگ کتاب می نویسند، وقتی بنده آن کتاب را میخوانم، یک عالَم مطلب از آن کتاب گیر من می‌آید. این حرف یک رزمنده همدانی است که اگر چنانچه از سیم خاردار میخواهی رد بشوی، اوّل باید از سیم خاردار نفْست عبور کنی. وقتی گرفتار خودمان هستیم، نمیتوانیم کاری انجام بدهیم؛ این را آنها به ما یاد دادند؛ این را آن جوان ۲۰ ساله یا ٢۵ ساله رزمنده به ما تعلیم داد، از آنها یاد گرفتیم؛ این یک ثروت عظیم است.
توجه به کاروان های راهیان نور
یکی از نکاتی که می تواند برای ترویج مفاهم دفاع مقدس به زبان هنر به کار گرفته شود، سفرهای راهیان نور است که رهبر انقلاب بارها بر آن تاکید داشتند. مثلا در اسفند ۹۵ به دست اندرکاران راهیان نور فرمودند: آن کسانی که به این سفرهای راهیان نور می‌آیند و برمی گردند، حتماً باید چیزی به آنها اضافه شده باشد؛ باید بین آنها و بین حادثه مهمّ دفاع مقدّس یک پیوند و ارتباط ناگسستنی به وجود بیاید؛ معرفت تازه‌ای پیدا کنند.
ایشان افزودند: البتّه در طول این سالها به نظرم کم کار کرده‌ایم. حالا کتاب زیاد نوشته شده، چند فیلم ساخته شده؛ اینها خوب است؛ کارهایی که انجام گرفته خوب و با ارزش است؛ لکن به نظر من در مقابل آنچه باید انجام بگیرد کم است.
رهبر معظم انقلاب خواستار استفاده از معدن دفاع مقدس با فناوری راهیان نور شده و افزودند: وقتی می گوییم راهیان نور یک فنّاوری جدید برای استفاده‌ی از معدن تمام‌نشدنی سالهای دفاع مقدّس است، معنایش این است که همه کشور باید از این استفاده کند و قدر آن را بداند؛ در کتابهای ما بیاید، در هنر ما بیاید، در دبیرستان ما و دبستان ما بیاید، در دانشگاه‌های ما راه پیدا کند.
تالیف کتاب های خاطرات رزمندگان و عملیات های دفاع مقدس در سال های اخیر رونق گرفته و باعث آشنایی جوانان با سبک زندگی رزمندگان و ایثارگران آن دوران شده است اما رهبر انقلاب معتقدند تعداد کسانی که از طریق کتاب با فرهنگ دفاع مقدس آشنا می شوند، محدود بوده و نیاز به کارهایی همچون ترویج مفاهیم دفاع مقدس در قالب های هنری است.
ایشان در اسفند ۹۵ فرمودند: این کتابهایی هم که ما استفاده می کنیم، خوب است، منتها دایره‌اش محدود است. دایره تأثیرگذاری اینها محدود است... باید هم کتاب و مفاهیم را ترویج کرد، هم آن را در قالب هنر عرضه کرد، هم بهترین هایش را در کتاب های درسی گنجاند، هم در دانشگاه‌ها بابی را برای مسائل مربوط به دفاع مقدّس باز کرد.
خاطرات رزمندگان را یک ثروت ملی بدانیم
رهبر انقلاب در سوم خرداد ۹۶ در مراسم شب خاطره دفاع مقدس، خاطرات رزمندگان و ایثارگران را یک ثروت ملی دانسته و افزودند: خاطره این هشت سال دفاع مقدّس را نگذارید فراموش بشود... خوشبختانه کار هنری خوبی هم انجام می گیرد؛ هم در نگارش و ادبیّات، هم در سینما و این‌طور کارها. البتّه در بعضی جلوتریم، در بعضی عقب‌تریم؛ باید جلو برویم.
ایشان با اشاره به ارزش ماندگار هنر در ثبت خاطرات جنگ فرمودند: این فیلمی که این آقا میسازد، این کتابی که آن آقا مینویسد، در واقع یک تزریق سیمان به این پایه‌هایی است که می خواهیم اینها را ماندگارتر کنیم؛ تقویت پایه‌های انقلاب است، تقویت پایه‌های پیشرفت کشور است، تقویت هویّت ملّی است؛ خیلی باارزش است.
رهبر انقلاب در این زمینه تاکید کردند: این خاطرات، ثروت ملّی است؛ متعلّق به آن شخص خاطره‌گو و راوی هم نیست، مال همه است؛ باید بگویند، باید بنویسند... باید زنده کنند، شیوه‌های هنری را برای بهتر بیان کردن آن استخدام کنند و اینها حسنه و صدقه است. این کسانی که این کارها را می کنند، چه آنهایی که در کار نگارش و ادبیّات و مانند اینها هستند، چه آنهایی که در کار فیلم و سینما و مانند اینها هستند، بدانند این کاری که انجام می دهند یک حسنه است، یک انفاق بزرگ معنوی است.
ایشان از هنرمندان این عرصه به عنوان واسطه رساندن رزق معنوی به کشور یاد کرده و افزودند: راهیان نور از جمله همین صدقات و حسنات است. نوشتن خاطره‌ها همین‌جور، گفتن خاطره‌ها همین‌جور.