قطار تعهدگریزی‌های ترامپ در ایستگاه برجام متوقف شده است. پس از آن که مقامات این کشور از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران و فعالسازی «مکانیسم ماشه» سخن به میان آوردند، موجی از اعتراضات روانه کاخ سفید شد.
نگاهی به موضع‌گیری مخالفان گویای انزوای آمریکا در تقابل با جمهوری اسلامی ایران است؛ وضعیتی که جهان کمتر آن را به خود دیده‌است. بازیگرانی که طی سالیان در شورای امنیت ۶ قطعنامه علیه تهران صادر کرده بودند، اینک با حمایت از توافق هسته‌ای، در جبهه مقابل ترامپ قرار دارند.
در پی انعکاس اظهارات یک هفته پیشِ مقامات آمریکا مبنی بر بازگردانی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، علاوه بر مسوولان جمهوری اسلامی، مقامات تروئیکای اروپا، روسیه، چین و دبیرکل سازمان ملل نیز اقدام آمریکا را زیر سوال برده و آن را غیرقانونی دانستند.
«جوزپ بورل» هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا صبح یکشنبه سی‌ام شهریورماه در بیانیه‌ای اعلام کرد که در جریان اقدام شب گذشته آمریکا مبنی بر اعلام فعال شدن مکانیسم ماشه مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت قرار گرفته‌است.
او با اشاره به موضع‌گیری‌ها و بیانیه‌های قبلی خود درباره این مسئله تکرار کرد که ایالات متحده به دلیل خروج از توافق هسته‌ای دیگر عضو مشارکت‌کننده در برنامه جامع اقدام مشترک نیست و نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند.
همزمان فرانسه، انگلیس و آلمان در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل ضمن اشاره به خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ میلادی تاکید کردند که هر تصمیم یا اقدامی برای تحمیل دوباره تحریم‌های این سازمان علیه تهران از نظر قانونی فاقد اثر حقوقی است.
همچنین روسیه و چین مخالفت خود را آشکارا با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اعلام کرده‌اند. وزارت خارجه روسیه روز یکشنبه سی‌ام شهریورماه اعلامیه آمریکا مبنی بر بازگشت مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را «غیرقانونی» و «غیرقابل قبول» دانست و آن را محکوم کرد.
نکته آنجا است که آمریکا در شرایطی بر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت تاکید دارد که نماینده این کشور و شخص پمپئو چندین بار ناکام از این سازمان خارج شده‌اند.
آخرین باری که آنها با دستان خالی از شورای امنیت خارج شدند زمانی بود که در جریان رای‌گیری برای پیشنویس قطعنامه ضدایرانی، تنها نماینده یکی کشورهای ذره‌ای به نام «جمهوری دومینیکن» در کنار آمریکا به تصویب قطعنامه رای داد و از ۱۵ عضو شورای امنیت، ۱۳ عضو آن از قطعنامه مذکور استقبال نکردند.
ناظران بر این باورند اگر چنین رویکردی در تقابل با زیاده‌خواهی آمریکا از زمان ورود ترامپ به کاخ سفید وجود داشت، امروز مقامات این کشور به خود اجازه نمی‌دادند تمامی بازیگران بین‌الملل را در صورت عدم اطاعت از خواست خود، به تحریم تهدید کنند.
در بین رئیسان جمهوری آمریکا، نام ترامپ بیش از همه با واژه‌هایی چون «تعهدگریزی»، «پیمان‌شکنی» و «قانون‌شکنی» گره خورده به طوری که به رغم مخالفت‌های آشکار و پنهان جهانی، موثرترین سازمان‌ها و توافقات را بی‌اعتنا به عرف و هنجارهای بین‌المللی ترک کرده‌است.
استارت دومینوی خروج از سازمان‌ها و تعهدات معتبر منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از همان روزهایی شروع شد که ترامپ پا به کاخ سفید گذاشت. «پیمان تجاری اقیانوس آرام» (TPP) نخستین پیمانی بود که دونالد ترامپ بلافاصله پس از آغاز دوره ریاست جمهوری خود در بهمن‌ماه ۱۳۹۵ از آن خارج شد.
خروج آمریکا از توافق اقلیمی «پاریس» در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۹۶ نمونه دیگری از این تعهدگریزی‌ها به شمار می‌رفت. همچنین خروج آمریکا از «قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی» موسوم به «نفتا» یک نمونه دیگر است؛ قراردادی با هدف تسهیل تجارت و همکاری‌های اقتصادی که میان سه کشور کانادا، آمریکا و مکزیک به امضا رسید.
ترک «پیمان مهاجرتی سازمان ملل» موسوم به «پیمان نیویورک» در آذرماه ۱۳۹۶ از دیگر مصداق‌های تعهدگریزی دولت ترامپ است؛ پیمانی که در سال ۲۰۱۶ و با همراهی اغلب کشورهای عضو سازمان ملل منعقد شد. بر این اساس کشورهای امضا کننده متعهد شدند که حقوق پناهجویان را رعایت، محل اقامت را فراهم و دسترسی آنان به تحصیلات و شغل را تضمین کنند.
خروج از «پیمان آسمان‌های باز» با روسیه و «سازمان جهانی بهداشت» آخرین مواردی بود که امسال اتفاق افتاد. رفتار آمریکا با پیمان آسمان‌های باز همانند کاری بود که پارسال او با پیمان «منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد» (INF) با روسیه کرد؛ پیمانی که یازدهم مرداد، پس از ۳۱ سال منقضی شد و بسیاری از کشورها و چهره‌های بین‌المللی به بازگشت مسابقه تسلیحاتی هشدار دادند.
آمریکا اینک در ایستگاه برجام با مانعی جدی مواجه شده‌است. توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ که با خروج آمریکا به ۱+۴ تقلیل یافت، توافقی مهم و اثرگذار با مشارکت قدرت‌های بزرگ به شمار می‌رود که روند تصویب آن بیش از یک دهه زمان برد.
بنابراین خروج آمریکا از این توافق باز هم آن را بی‌اثر نکرد و اینک نیز با گذشت دو سال از خروج آمریکا، این کشور برای پیشبرد اهداف خود در وضعیت انزوا قرار دارد. اصرار بیش از حد تیم ترامپ برای نابودی برجام چهره آمریکا را مخدوش ساخته و انتظار می‌رود برجام توقفگاه دومینوی تعهدگریزی‌های ترامپ در هفته‌های پایانی دولت او باشد.