مهدی ماحوزی در نشست آنلاین (برخط) بزرگداشت محمدجعفر محجوب که صبح دوشنبه (۳۱ شهریور) به همت انجمن مفاخر و آثار فرهنگی برگزار شد، با اشاره به تخصص این پژوهشگر در شعر خراسانی، و نام بردن از دانشگاه‌های جهان که وی مدرس آن بوده است، گفت: او بیش از ۳۷ مقاله درباره فردوسی نگاشته و مقالاتی پربار درباره حافظ و تصحیح های مختلفی دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد، ادامه داد: محجوب در جاودان ساختن ادبیات عامیانه ایران نقش پررنگی دارد و اثر بزرگ به نام ادبیات عامیانه ایران کاری ماندگار است. چیرگی محجوب بر عربی فارسی و انگلیسی و زبان های دیگر نشان‌دهنده سواد بالای او و روشن کننده راهی است که از استانداری تا استادی طی کرده است.
ماحوزی ادامه داد: محجوب در شعر خراسانی جایگاهی دارد که ملک الشعرا در سبک شناسی داشت. کتاب ۷۵۰ صفحه‌ای او در سال ۱۳۵۰ منتشر شد و مختصات سبکی شعر فارسی از ظهور تا پایان قرن پنجم را بر شمرده است.
وی با توضیح اینکه این اثر، منبع علمی معتبری است، به بیان سبک‌های ادبی فارسی پرداخت و گفت: محمد جعفر محجوب در همه پژوهش‌هایی که کرد، هرگز جدایی سبک‌های ادبی را بر نتابید. وی معتقد بوده حتی در دوره قاجار شاعران به سبک خراسانی به خوبی شعر می گویند و سرایندگان ای از تاجیکستان و افغانستان دیگر کشورها می توانند به خوبی فارسی به سرایند.
وی ادامه داد: تاریخ ادب ایران همه شاعران را بر اساس جغرافیا دوره زندگی و ویژگی‌های دیگر می‌توان از یکدیگر جدا کرد اما خط کشی میان آنها اشتباه بزرگی است و نباید محدودیت میان آن ها را نپذیرفت.
محجوب راه پژوهش در ادبیات عامه را باز کرد
حسن بلخاری، رئیس انجمن مفاخر و آثار فرهنگی با اشاره به پژوهش‌های محمد جعفر محجوب گفت: او کرسی ادب عوام را داشت و به عنوان محقق برجستگی موضوع شناخته می‌شود.
وی با اشاره به صحبت‌های محجوب در یکی از مصاحبه‌هایی که داشت، ادامه داد: محجوب معتقد بود ادبیات ایران دو رشته نظم و نثر دارد اما وجه نمایشی آن نیز بسیار مهم است. با اینکه برخی دون شان خود می‌دانستند که وارد پژوهش های عامه شوند، وی مجدانه این باب را در ادبیات فارسی گشود و مجموعه فعالیت‌هایش در این قلمرو همه حیطه‌های ادبی را در بر گرفت، مقالات و آثار او این معنی را به کمال نشان می‌دهد.
بلخاری با اشاره به تصحیح فتوت‌نامه سلطانی اثر مولانا حسین واعظ کاشفی سبزواری که در سال ۱۳۵۰ منتشر شد افزود: محجوب با دیدی عمیق به آسیب‌شناسی جریان‌های فتوت می‌پردازد؛ آسیبی بسیار جدی که چون آفتی بر دامن فتیان و جریان فتوت نشست و در مواردی سبب انحراف آن گردید. رویکرد و اقبال وسیع مردم به برخی جریان‌های فتوت، سبب سوءاستفاده طالبان دنیا و دوستداران لهو و لعب از آن شده و در متن جریان فتیان انحرافاتی ایجاد کرد. محجوب نمونه‌هایی تاریخی در این باب می‌آورد.
وی افزود: به تعبیر محجوب از قرن پنجم هجری، نگارش رساله در باب فتوت صنوف آغاز می‌شود در این میان ابن‌رسولی ادیب و شاعر و خوش‌نویس نیمه دوم قرن هجری رساله‌ای نگاشته و فتوت را میراث پیامبران الهی و امامان می‌شمارد. شاید از همین روست که از همان دوران، نسبت ایجاد شده میان فتیان یا اصحاب فتوت با خلفای فاطمی، به مهم‌ترین عامل بغض و عداوت عباسیان دوره نخست به جریان فتوت تبدیل می‌شود.
مهدی محقق، عضو هیئت مدیره انجمن مفاخر، با بیان خاطراتی از دوران تحصیل همراه با محمد جعفر محجوب گفت: وی از ادبای هم‌عصر ما بود و رساله دکتری در سبک‌شناسی ادبی بسیار اهمیت دارد.
وی در ادامه به بازگویی خاطراتی از کلاس درس بدیع الزمان فروزانفر همراه با محمد جعفر محجوب سید جعفر شهیدی و مهدوی دامغانی پرداخت.
محجوب موجبات درک عموم از ادبیات را فراهم کرد
محمد جعفر یاحقی، نیز با اشاره به آشنایی با مرحوم محجوب گفت: ما شهرستانی‌ها معمولاً از استادان مرکز نشین محروم بوده ایم و اگر کنگره ای بود که به شهر ما بیایند، آنان را می‌دیدیم. در سال ۵۶ جشنی در دانشگاه برگزار می شد که ایشان در آن شرکت کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، افزود: محجوب در نزدیک کردن اساطیر با فرهنگ عامه پیشگام است. او ادبیات عیاری و قهوه‌خانه‌ای را به شاهنامه پیوند داده بود و ارتباط ادبیات عیاری به شاهنامه را مطرح کرد و همواره موجبات درک عموم از ادبیات فارسی را فراهم می آورد.
وی افزود: مخاطب محجوب همواره مردم عادی بودند اما متخصصان هم از اثر او بهره بردند. او کتاب آفرین فردوسی برای جوانان و نوجوانان می‌نویسد و تلاش می‌کند که مطالب را برای فهم عام مطرح کند. محجوب با حافظه سرشار خود مردم دور از وطن را نیز سیراب می کرد. وی در ادامه به بازگو کردن خاطراتی از محجوب پرداخت.
محجوب درختی تناور برجای گذاشت
نصرالله حدادی با بیان اینکه دانشجویان محجوب راه او را ادامه دادند و از پا نمی افتند، گفت: محجوب از پژوهش هایش درختی تناور به جای گذاشت که ریشه های آن هر روز محکم تر می شود.
پژوهشگر تاریخ و ایران شناسی با بیان زندگینامه دکتر محجوب گفت: ثبت و ضبط فرهنگ عامه کاری بزرگ است که نشان می‌دهد فرهنگ ادبی از دل توده مردم برآمده و هر واژه‌ای که بیان می‌شد آینه تمام نمای مردم بود.
یکی از کارهای مهم محجوب گردآوری سخنوری هاست است، سخنوران افرادی در قهوه خانه ها بودند که اشعار را حفظ با هم مشاعره می‌کردند. کار دیگر او جمع آوری فتوت نامه هاست که در حقیقت ادبیات فکری عامه در آن گردآوری شده است.
در پایان لوح تقدیر به شهرزاد محجوب، دختر دکتر محمد جعفر محجوب تقدیم شد.
محمدجعفر محجوب در سال ۱۳۰۳ در تهران متولد شد. لیسانس علوم سیاسی خود را در سال ۱۳۲۶ از دانشکدهٔ حقوق و لیسانس رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی را در سال ۱۳۳۳ از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران دریافت کرد. محجوب درسال ۱۳۴۲ توانست دکترای زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کند و از سال ۱۳۳۶ و پس از آن سمت‌های مدرس، دانشیار و استاد زبان و ادب فارسی را در دانشگاه تربیت معلم و دانشگاه تهران به عهده داشت. او از سال ۱۳۵۰ تا ۵۵ را به عنوان استاد میهمان در دانشگاه‌های آکسفورد و استراسبورگ به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت. محجوب همچنین ۲۳ سال عضو انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی (وابسته به یونسکو) بود. و مدت کوتاهی نیز سرپرستی فرهنگستان زبان و فرهنگستان ادب و هنر ایران را به عهده گرفت. او از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ بار دیگر به تدریس در دانشگاه استراسبورگ پرداخت و از سال ۱۳۷۰ تا هنگام مرگ به سال ۱۳۷۴ در دانشگاه برکلی در کالیفرنیا، ادبیات فارسی تدریس می‌کرد. دکتر محمدجعفر محجوب در ۲۷ بهمن ۱۳۷۴ در ۷۱ سالگی در کالیفرنیا درگذشت.