به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، ارتقا جایگاه نظامی و دفاعی ایران در جهان از رده بیست و سوم به رده چهاردهم در شرایطی که ایران سال‌هاست تحت تحریم‌های تسلیحاتی شدید قرار دارد تنها در یک صورت امکان پذیر بود و آن عزم و اراده ملی و تکیه بر توان نیروهای بومی است. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به عنوان یکی از مهمترین پایه‌های این ارتقا در مسیر خودکفایی تجهیزات نظامی و دفاعی تلاش مضاعف داشته و توانسته نقش غیر قابل انکاری در این زمینه داشته باشد.
سامانه‌های دفاع از هوا و فضای ایران
هشت سال جنگ تحمیلی علیه جمهوری اسلامی گرچه با ویرانی‌ها و تلخی‌های بسیاری همراه بود اما به همان میزان تجربه‌های بزرگی در اختیار نیروهای نظامی کشور قرار داد تا نقاط ضعف و قوت خود را به صورت ملموس مورد بازبینی قرار دهند؛ یکی از این نقاط حساس دفاع از مرزهای هوایی کشور بود. جمهوری اسلامی طی سالهای جنگ به دلیل تحریم‌های جهانی نتوانست نیازهای خود را در این زمینه از دیگر کشورها خریداری کند و این در حالی بود که تقریبا تمام کشورهای جهان هر نوع سلاحی را که «صدام حسین» نیاز داشت در اختیار او قرار دادند. در توصیف شرایط تجربه شده شاید مرور پاسخ «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه در فروردین ماه سال ۹۵ به خبرنگار ژاپنی در مورد برنامه موشکی ایران قابل توجه باشد. ظریف در این نشست گفت: «شما متحمل یک جنگ هشت ساله نبودیدکه وقتی شهرهای شما هدف باران موشک‌هایی که کلاهک‌های شیمایی قرار می‌گیرند و شما حتی یک موشک نداشتید تا مقابله کنید که اگر داشتیم شاید صدام حسین حملاتش را متوقف می‌کرد ما از کشوری به کشور دیگر می‌رفتیم و التماس می‌کردیم برای یک عدد موشک اسکاد که از مردمانمان دفاع کنیم. ما آرزوی روزی داریم که هیچ کس بر روی این گونه سلاح‌ها سرمایه‌گذاری نکند در واقع ما خیلی از دیگران جلوتریم زیرا به اندازه‌ای کسری از بودجه نظامی آنها بر روی تسلیحات هزینه می‌کنیم.»
در مسیر خودکفایی وزارت دفاع دولت تدبیر و امید، توسعه کمی و کیفی موشکی با توجه به نقش و جایگاه بسیار مهم آنها در راهبرد دفاعی به عنوان یک سلاح بازدارنده مورد توجه ویژه ای قرار گرفت و ظرفیت تولید موشکی کشور افزایش معنی‌داری پیدا کرد. کیفیت موشک‌های تولیدی یعنی پارامترهایی چون قابلیت نقطه زنی، قدرت انفجاری و مانورپذیری موشک‌های بالستیک هم ارتقا محسوسی یافت و نه تنها تمام موشک‌های تولیدی جدید به سیستم نقطه زنی مجهز شدند بلکه نسل‌های پیشین هم ارتقا یافتند. به نحوی که در موشک‌های کروز سطح به سطح به برد ۱۶۰۰ کیلومتر و در موشک‌های کروز دریایی و ضدکشتی به برد بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر رسید.
در این زمینه آخرین دستاوردهای موشکی مردادماه امسال با حضور رییس جمهوری رونمایی شد. موشک‌های بالستیک و کروز حاج قاسم و ابومهدی هم که ۳۰ مردادماه و همزمان با روز صنعت دفاعی مورد بهره برداری قرار گرفت به نوعی از مهمترین دستاوردهای ایران در حوزه ساخت موشک است. شاید کمی توضیح درباره قابلیتهای موشک حاج قاسم قابل توجه و تامل باشد. موشک حاج قاسم با برد ۱۴۰۰ کیلومتر که کنترل آیرودینامیکی؛ آن را نسبت به نمونه‌های مشابه در دنیا منحصربه فرد کرده است یازده متر طول و ۷ تن وزن دارد. سرعت ورود به جو این موشک ۱۲ ماخ و سرعت اصابت آن ۵ ماخ است. نوع موشک سوخت جامد مایل به پرتاب و سکوی پرتاب متحرک تاکتیکی است. سرعت آماده سازی آن تنها چند دقیقه بوده و به دلیل سرعت بالای ورود به جو قابلیت عبور از سامانه‌های پدافندی را دارد.
سامانه‌های دیگری نیز در حوزه دفاع هوایی در هفت سال گذشته مورد بهره برداری و تولید قرار گرفت که از مهمترین آنها می‌توان سامانه‌های راداری «قدیر»، مطلع الفجر ۳، فتح ۱۴، نذیر و بینا، سامانه هوشمند فرماندهی و کنترل پدافند «پیامبر اعظم»، سیستم توپخانه‌ای هوشمند «سماوات» و سامانه پدافند ارتفاع متوسط ۱۴ خرداد اشاره کرد. علاوه بر اینها سامانه «باور۳۷۳» مهمترین پروژه موشکی پدافندی بومی است که در مرداد سال گذشته با حضور رییس جمهوری رونمایی شد. یک سلاح پدافند هوایی زمین‌پایه که در کلاس برد و ارتفاع بلند جای گرفته و طراحی آن با نگاه به سامانه‌های روز دنیا و با تکیه بر دانش و تجربیات متخصصان ایرانی و با بهره‌گیری از فن‌آوری‌سامانه‌های بومی صیاد ۲ و ۳ ساخته شده است. شناسایی همزمان ۳۰۰ هدف، ردگیری ۶۰ هدف و درگیری با ۶ هدف همزمان از ویژگی‌های قابل توجه این سامانه است. نباید فراموش کرد که این سامانه‌ها در کنار حفاظت از زیرساختهای نظامی، مسوولیت حراست از اماکن غیرنظامی و زیرساختهای اقتصادی کشور را نیز برعهده دارد.
حمله به مقر نیروهای داعش در دیرالزور سوریه، حمله به پایگاه نظامی عین الاسد به عنوان مقر نیورهای آمریکا در عراق پس از شهادت سپهبد قاسم سلیمانی و ساقط کردن پهپاد آر کیو-۴ گلوبال هاوک آمریکا در خرداد ماه سال گذشته از مهمترین و متاخرترین عرصه‌هایی بودند که موشک‌های نقطه زن ایرانی توانسته به خوبی ماموریت‌های خود را انجام دهند.
ایران در مسیر ساخت جنگنده‌های بومی
دولت یازدهم و دوازدهم بخش مهم دیگری از توان و منابع مالی خود را صرف ساخت و ارتقا هواپیماهای نظامی و جنگنده‌ها، بومی‌سازی هواپیماها، چرخه کامل آموزش خلبانی در صنعت هوایی کرده است. در همین راستا خط تولید انبوه اولین جت جنگنده تمام ایرانی کوثر در آبان ماه سال ۹۷ افتتاح شد و در مردادماه سال جاری سرتیپ «امیر حاتمی» وزیر دفاع تولید انبوه آن خبر داد.
ساخت و رونمایی از هواپیمای جنگنده و آموزشی صاعقه ۲، هواپیمای آموزشی فجر ۳، هواپیمای ملخی آ- ۹۰، ماهواره ملی فجر، نخستین هواپیمای دوزیست ایران، انواع بالگردها، اولین موتور توربوجت ملی و اس ۳۰۰ ایرانی، هواپیما جت آموزشی کوثر، جنگنده قاهر؛ نمونه‌هایی از تلاش وزارت دفاع در ارتقای توان هوایی کشور در شرایط سخت تحریم بود.
در حوزه رزم زمینی هم تولید خودروهای زرهی و تاکتیکی، همچنین هوشمندسازی مهمات زمینی از مهمترین برنامه‌های هدف گذاری شده بود که پیشرفتهای موجود از اجرای دقیق و برنامه‌ریزی شده پروژه‌های تحقیق، توسعه و تولید تجهیزات نظامی در نیروی زمینی حکایت دارد.
حوزه دریایی هم با توجه به حساسیت‌های موجود به دلیل حضور نیروهای فرامنطقه ای در خلیج فارس اهمیت بسیاری یافت. طی سالهای گذشته انواع اژدرها مانند اژدر پیشرفته «والفجر»، سامانه سیستم رانش متحرک ۱۸۰۰ اسب دریایی برای شناورهای تندرو، نخستین کشتی اقیانوس شناسی ایران نیز با نام «کاوشگر خلیج فارس»، نخستین زیردریایی کلاس نیمه سنگین جمهوری اسلامی ایران با عنوان «فاتح» را در آب‌های سرزمینی و آزاد مورد آزمایش و استفاده قرار گرفت.
پهپهادهای ایرانی؛ دست بلند ایران در مواجهه با دشمن
اگر تا یک دهه قبل تسلیحات حوزه‌های آبی، هوایی و زمینی مهمترین اهداف نظامی و دفاعی کشور را شامل می‌شدند اکنون اما با ورود ابزارهای رزم تازه، نیازهای کشور در زمینه ساخت انواع پهپادها هم احساس می‌شود. وزارت دفاع در پاسخ به این احساس نیاز در هفت سال گذشته انواع پهپادها را ساخته یا ارتقا داده است. پهپاد کرار۴، پهپاد فتوگرامتری مهاجر۴، نخستین پهپاد مسلح به موشک، پهپاد ابابیل ۳ از جمله این پهپادها هستند. در نمایشگاه روز صعنت دفاعی که ۳۰ مردادماه برگزار شد پهپادهای استراتژیک خانواده کرار رزمی و تاکتیکی، پهپادهای مراقبت رزمی خانواده مهاجر به ویژه پهپاد مهاجر ۶، پهپاد شناسایی و رزمی برد بلند فطرس با مداومت پروازی بالا، انواع پهپادهای خانواده ابابیل و پهپاد مراقبت شناسایی صادق به نمایش درآمد.
«امیر هوشنگ کریمیان» جانشین مدیر عامل سازمان صنایع هوایی در آیین افتتاح این نمایشگاه ماموریت‌های چند منظوره حوزه رزم از جمله مراقبت، شناسایی و رزم با قابلیت تداوم پروازی بالا و هم چنین جمع آوری اطلاعات راداری و رادیویی و فریب در شبکه پدافندی دشمن را از مهمترین ویژگی‌های متنوع پهپادهای به نمایش درآمده برشمرد.
تامین سامانه‌های پدافند هوایی
واقعیت این است که امروزه پدافند هوایی نقش و اهمیتی کمتر از قدرت و توان موشکی ندارد. پدافند هوایی منحصر به حفاظت از زیرساختهای نظامی نبوده بلکه ماموریت عمده‌ای در دفاع از زیرساختهای اقتصادی کشور، مردم و اماکن غیرنظامی دارد. هر کشوری در این حوزه با تهدیدات متنوع اعم از ریزپرنده‌ها گرفته تا موشک‌های کروز و بالستیک و هواپیماهای رادار گریز پیشرفته مواجه است. مقابله با این تهدیدات نیازمند سامانه سلاح مناسب است. طی سال های اخیر تمرکز ویژه‌ای بر این صنعت شده و پروژه‌های متعدد تحقیق و توسعه و تولید راه اندازی و بخش زیادی از آنها در سالهای اخیر به نتیجه رسیده و بخشی دیگری به زودی به نتیجه خواهد رسید.
امروز نیروهای مسلح ایران در هر سه سطح ارتفاع بلند، متوسط و پایین، به تسلیحات پیشرفتهای برای مقابله با تهدیدات هوایی ریزپرنده‌ها، پهپادها، موشک‌های کروز و بالستیک و هواپیماها مجهز شده اند. خردادماه سال گذشته از سامانه پدافند ارتفاع متوسط ۱۴ خرداد رونمایی شد و در روز صنعت دفاعی نیز سامانه برد و ارتفاع بلند باور ۳۷۳ که یک افتخار برای صنعت دفاعی کشور است، تحویل نیروی پدافند هوایی شد. امروز به جرات می توان گفت نیروهای مسلح با هیچ گلوگاه فناورانه ای در این حوزه نیستند.
بومی سازی هواپیماهای چرخه کامل آموزش خلبانی
صنعت هوایی در گذشته به طور عمده بر تعمیر و بازآماد (اورهال) هواپیماهای موجود تمرکز داشت. با وجود برخی تحرکات در این صنعت پیشرفتهای آن متناسب با سایر حوزه های رزم نبود و پیشرفت در این زمینه نیازمند یک حرکت انقلابی برای جبران گذشته بود. نیروی هوایی و پدافند هوایی در حفاظت از فضای کشور نقش مکمل هم را ایفا می‌کنند و در توان تهاجمی علیه اهداف زمینی و حمله به عقبه دشمن نیز نقش مهمی دارند. در این راستا تامین هواپیماهای آموزش خلبانی در سطوح مختلف مقدماتی و تخصصی نقش مهمی در ارتقای توان رزم این نیرو دارد. انتظار میرود با تولید انبوه جت آموزشی یاسین و استفاده ازآن در کنار هواپیمای آموزشی فجر ۳، هواپیمای ملخی آ- ۹۰ که نمونه‌هایی از آن تحویل نهاجا شده و در نهایت هواپیمای جت جنگنده بومی کوثر، چرخه آموزش خلبانی در داخل با هواپیماهای بومی تکمیل شود.
جت آموزشی یاسین که در سال گذشته رونمایی شد، یک افتخار برای صنعت هوایی کشور است که از صفر تا صد آن شامل طراحی و ساخت تمامی سامانه ها در کشور انجام شده است. علاوه بر این جت جنگنده بومی کوثر که در سال ۱۳۹۷ تحویل نیروی هوایی شد و خط تولید آن راه اندازی شده، در سال جاری نیز سه فروند از آنها تحول نهاجا شد و تعدادی نیز در خط تولید قرار دارند. خبر خوب اینکه هر دو هواپیما می‌توانند از موتور بومی استفاده کنند که فناوری آن در دنیا منحصر به چند کشور پیشرفته صنعتی است.
کسب توانمندی تولید موتورهای هوایی از دیگر افتخارات صنعت دفاعی به شمار میرود. در این راستا فناوری موتور جت و توربوجت به طور کامل بومی شده و خط تولید اولین موتور توربوجت ملی که کلیه مراحل آزمون را در قبل با موفقیت پشت سر گذاشته و در سال ۱۳۹۵ رونمایی شده بود، امسال به مناسبت روز صنعت دفاعی توسط ریاست جمهوری افتتاح شد. در بومی‌سازی موتورهای توربوفن هم پیشرفتهای خوبی به دست‌آمده است به طوری که نوع سبک این موتورها در روز صنعت دفاعی رونمایی شد. امروز نیروهای مسلح علاوه بر طراحی و ساخت هواپیماهای جت جنگنده و آموزشی،توان طراحی و ساخت هواپیماهای ترابری سنگین را نیز دارد.
نیروهای مسلح و وزارت دفاع در دوره‌های اخیر هم به لحاظ کمی و هم کیفی در تولید این هواپیماها به نقطه خوبی دست یافته است. با تولید موتور توربوفن بومی، قابلیتهای این پهپادها در مداومت پروازی و سقف پروازی که دو مولفه مهم هستند در حد قابل توجهی افزایش می‌یابد.
توجه ویژه دولت به شرایط مدافعان کشور
ارتقای معیشت کارکنان و بازنشستگان نیروهای مسلح به ویژه وزارت دفاع از مهمترین دغدغه‌های دولت و این وزارتخانه بوده است. یکی از مهمترین موضوعات در زمینه تامین و رسیدگی به حقوق کارکنان مربوط به عدم تناسب حقوق بازنشستگان قبل از سال ۱۳۸۹ بود که بخشی از این عقب ماندگی‌ها جبران شد به نحوی که در سال جاری میانگین حقوق بازنشستگان نیروهای مسلح نسبت به سه سال پیش، دو برابر افزایش یافته و سازمان برنامه و بودجه قول متناسب سازی کامل در مهرماه سال جاری را داده است.
بخش دیگری از اقدامات در رسیدگی و سامان دادن به املاک و اراضی نیروهای مسلح و آمایش پادگان‌ها بوده است. مستندسازی املاک و اراضی در اختیار نیروهای مسلح یکی از مهمترین موضوعاتی است که بی‌توجهی به آن می تواند موجب مشکلات حقوقی و تعارضاتی با اشخاص حقیقی و حقوقی گردد. آمایش پادگان‌های نظامی هم با تدبیر فرماندهی معظم کل قوا در اولویت قرار گرفت و طی سالهای گذشته با سازماندهی و برنامه ریزی مناسبی، پیشرفتهای خوبی در این زمینه‌ها حاصل شد. و ده‌ها هزار متر تعیین تکلیف شده اند با این همه اما آمایش پادگان‌ها یک فرایند طولانی مدت است و به منظور بهبود کیفیت استقرار، باید پادگان‌های جدید احداث شوند که تاکنون اقدامات موثری به مرحله اجرا درآمده؛ در مواردی به نتیجه رسیده و موارد دیگر نیز در حال پیگیری است. ارتقا و استقرار چرخه کامل بهره وری هم از دیگر برنامه‌های مدیریتی در وزارت دفاع بوده است که با تکیه بر تجربیات اندوخته از پیش رویکردها و اصول خاصی را در این زمینه تدوین کرده سازماندهی ارکان آن را در دستور کار قرار داد. همچنین نهادهایی برای پیگیری استقرار بهره وری ایجادکرد که نتیجه آن استقرار چرخ بهره وری و پیاده سازی گام‌های آن در زیرمجموعه های وزارت دفاع بود.
آینده روشن صنعت دفاعی ایران
تحریم علیرغم تمام مشکلاتی که برای کشور به همراه داشته باعث شده نیروهای مسلح برای تامین نیازهای دفاعی بر توان و ظرفیت‌های داخلی کشور اتکا کنند. همین امر تفاوت ایران با کشورهایی است که نه تنها صفر تا صد نیازهای دفاعی خود را از کشورهای فرامنطقه ای تامین می کنند، بلکه توان استفاده از این تجهیزات و تسلیحات را هم ندارند و از پرسنل اجاره ای برای امنیت خود استفاده می‌کنند.نکته قابل تامل اینکه هزینه های دفاعی ایران در مقایسه با این کشورها بسیار پایین تر است و از این بابت می توان ادعا کرد ایران با کمترین هزینه بیشترین بهره وری را در تامین نیازهای دفاعی خود داشته است. طی چهار دهه اخیر بویژه در ماه‌های گذشته آمریکا تلاش‌های زیادی کرد تا مانع از پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران شود هرچند جامعه جهانی با این سیاست آمریکا همراهی نکرد ولی اقع امر این است که استراتژی دفاعی ایران به میزان قابل ملاحظه‌ای بومی شده است. ایران در سالهای اخیر تلاش کرده فاصله تکنولوژیک خود را کشورهای دیگر را از طریق توسعه بخش موشکی و پهپادی جبران کند و همین امر باعث نگرانی دشمنان ایران شده است. امروز به جرات می‌توان ادعا کرد مسیری که صنعت دفاعی ایران در پیش گرفته مسیر روشنی است و حتی می تواند الگویی برای کشورهایی باشد که به دنبال تامین امنیت خود بدون وابستگی به دیگران هستند.