آتش‌نشانی یا اطفا حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش به وسیله خاموش کردن، کنترل یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌گیرد. اهداف آتش‌نشانی حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است. در همه کشورها سازمان آتش نشانی وجود دارد که وظیفه مقابله با آتش، سوانح و حوادث مختلف را برعهده دارد. در ایران آتش نشانی‌ها زیر نظر شهرداری کار می‌کنند.
امروزه و با وجود پیشرفت تکنولوژی نمی‌توان در دنیا شهری را یافت که در آن تشکیلات آتش‌نشانی و ایمنی وجود نداشته باشد. این که سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی با حفظ و نگهداری از سرمایه‌های ملی در برابر آتش‌سوزی و حوادث می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور ایفا کند، پاسخ این ۲ پرسش است که چه انگیزه‌ای موجب تشکیل و توسعه سازمان آتش‌نشانی شده است؟ یا اینکه چرا کشورهای صنعتی پیشرفته توجه بیشتری به تشکیلات آتش‌نشانی نشان می‌دهند و همواره هم در صدد تکمیل همه جانبه این تشکیلات با حضور نیروی انسانی کارآزموده و سیستم اطفای حریق مجهزتر هستند.
نامگذاری روز آتش‌نشانی و ایمنی در ایران
روز آتش‌نشانی و ایمنی در ایران با بمباران پالایشگاه نفت آبادان توسط عراق مصادف است. در هفتم مهر ۱۳۵۹ وقتی که دشمن بعثی به پالایشگاه آبادان حمله هوایی کرد، آتش نشانان منطقه و شهرهای اطراف برای مهار آتش به پالایشگاه رفتند اما در حین عملیات خاموش کردن آتش، هواپیماهای دشمن دوباره اقدام به بمباران پالایشگاه کردند که این امر به شهادت تعداد زیادی از آتش نشانان در این روز منجر شد. به همین مناسبت با پیشنهاد ستاد هماهنگی امور ایمنی و آتش نشانی کشور، این روز به وسیله شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان روز آتش نشانی و ایمنی در سال ۱۳۷۹ نامگذاری شد تا به این طریق نام و خاطره جان برکفان آتش‌نشانی و حماسه‌آفرینی‌ها و از خودگذشتگی‌های آنان در طول دفاع مقدس گرامی داشته شود. ایجاد زمینه‌های مناسب برای آموزش همگانی مردم در جهت پیشگیری از بروز حوادث مختلف و حفاظت از سرمایه‌های ملی نیز از دیگر اهداف نامگذاری این روز بوده است.
اولین آتش نشانی در ایران
شاید جالب باشد، بدانید که نخستین ایستگاه آتش‌نشانی در ۱۲۲۱ خورشیدی و در تبریز ساخته شد. وجود برج تاریخی آتش‌نشانی (یانقین) دراین شهر گواهی براین مدعاست. از آنجا که ایجاد و احداث برج آتش‌نشانی اساس و شالوده تشکیلات آتش‌نشانی در جهان به شمار می‌آید و البته نخستین اطفائیه در کشور هم با وجود اولین برج آتش‌نشانی در تبریز بوده؛ بنابراین وجود نخستین ایستگاه آتش‌نشانی را به تبریز نسبت می‌دهند. شب‌ها بر بالای برج آتش‌نشانی فردی به نگهبانی مشغول بود. این نگهبان به محض مشاهده آتش یا آثاری از دود و آتش‌سوزی، محل حریق را مشخص کرده واطفائیه چی‌ها را که در پایین برج به حال آماده‌باش بودند با به صدا درآوردن زنگ برنزی بزرگی که دربالای برج بود، باخبر می شدند. بعد از تبریز دومین و سومین واحدهای آتش‌نشانی رسمی در جنوب کشور و در شهرهای مسجد سلیمان و آبادان برای حفظ تأسیسات ایجاد شده در پالایشگاه آن شهرها تأسیس شد. اولین پایگاه آتش‌نشانی در تهران در ۱۳۰۳ خورشیدی تأسیس شد.
ویژگی‌های شخصیتی آتش‌نشانی
ناگفته پیداست که شغل آتش‌نشانی متضمن چه مخاطراتی است. "احساس مسوولیت، ریسک و خطرپذیری بالا، توانایی‌های کامل و آمادگی بالای جسمانی، آموزش‌های مستمر و ابتکار و خلاقیت در کنار احتیاط و عقلانیت بخشی از این شغل مهم است. این شغل آرامش و دقت بالایی می‌طلبد تا فرد بتواند در مقابل خسارت‌های وارده، حجم زیان‌ها را کاهش داده یا از وقوع خسارت‌های احتمالی جلوگیری کند." (۱)
مهم‌ترین وظایف سازمان خدمات آتش‌نشانی و خدمات ایمنی
مهم‌ترین وظایف سازمان خدمات آتش‌نشانی و خدمات ایمنی را می‌توان این موارد دانست: ارتباط، همکاری، هماهنگی و مشورت با مراکز علمی، نظامی، پزشکی و دیگر سازمان‌ها و اشخاص مربوط. تعیین صلاحیت فنی و امکانات شرکت‌های خصوصی و دولتی با عنوان‌های مختلف اعم از طرح ایمنی یا شارژکننده و فروشنده و سازنده ماشین‌ها، قطعات، ادوات و تجهیزات مختلف مربوط به امور ایمنی و نجات و آتش نشانی در سطح جامعه. اشاعه و به کارگیری رشته‌های ورزشی بین کارکنان سازمان مخصوصاً نیروهای عملیات به منظور تقویت و آمادگی جسمانی و بالا بردن روحیه افراد که لازمه این حرفه است." (۲)
ضرورت به‌روز شدن تجهیزات آتش‌نشانی
درباره ضرورت به‌روز شدن تجهیزات آتش‌نشانی، حرف‌های ناگفته بسیاری هست. از جمله اینکه چون پایانی برای تأمین تجهیزات در سازمان آتش نشانی وجود ندارد و هر روز جامعه در حال تغییر است؛ پس بنابراین باید تجهیزات آتش نشانی نیز به روز شود. در حقیقت چون سرعت عمل و حضور به موقع آتش‌نشان‌ها در محل حریق بر میزان ایجاد خسارات مالی و جانی مردم نسبت مستقیم دارد، پس شایسته است، درباره به روز شدن وسایل و ادوات اطفای حریق کوشش زیادتری صورت بگیرد.
پی‌نوشت:
۱- مجله مرکز آموزشی، درمانی آیت‌الله موسوی استان زنجان، به مناسبت روز آتش‌نشانی و خدمات ایمنی
۲- همان