حمیدرضا کرمی گفت: سد بستانخانی یکی از با ارزش‌ترین آثار و ساختارهای دوران هخامنشی است که در منطقه دیدگان شهرستان خرمبید در ۳۰ کیلومتری شمال شرق پاسارگاد جای گرفته است.
سرپرست هیئت باستان شناسی با اشاره به این که کنترل سیلاب‌های فصلی، ذخیره سازی آب در ماه‌های بارندگی و توزیع آن با استفاده از شبکه های آبرسانی در مناطق پایین دست از مهمترین دلایل ساخت سد بستان خانی است، گفت: این سد به همراه دیگر سازه‌های آبی تاریخی شناسایی شده در ناحیه پاسارگاد و تخت جمشید از شاهکارهای مهندسی دوران هخامنشی با کارکرد آبادانی و سازندگی بخشی از قلمرو جهان هخامنشی در زمینه مدیریت منابع آب به شمار می آید و آنچنان با دانش، سنجش و با دوام ساخته شده که پس از گذشت ۲۵ سده هنوز سدهای خاکی با الگوی مهندسی هخامنشی ساخته می شود.
او تصریح کرد: این سد به همراه چندین سد دیگر، آبراه ها و شبکه های توزیع آب مجموعه ای از آثار تاریخی با کارکرد مدیریت منابع آب دوران هخامنشی، به عنوان یکی از زیرساخت های برجسته و تاثیرگذار در شکل گیری و توسعه پایتخت هخامنشی پاسارگاد بشمار می آید.
این باستان شناس با بیان اینکه سد بستان خانی از گونه سدهای خاکی با هسته خاکی و پوسته لاشه سنگی است که با پلان مستقیم در دهانه دره کوهستانی اجرا شده افزود: بر پایه بررسی ها و پژوهش‌های میدانی آب ذخیره شده در دریاچه سد از چشمه سارهای پیرامون و رودخانه پلوار فراهم می شده است.
کرمی اظهار داشت: در پایین‌ترین بخش سد و همسطح کف دره، بقایای یک ساختار معماری فاخر با بکارگیری بلوک های سنگی تراش خورده چهارگوش وجود دارد که همانند بناهای پاسارگاد با روش خشکه چین و استفاده از بستهای فلزی ایجاد شده است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، او با اشاره به اینکه شوربختانه بخش هایی از کالبد سد و ساختار معماری آن در سال‌های گذشته به دست سودجویان و حفاران غیرمجاز تخریب شده و آسیب های جدی دیده خاطرنشان کرد: با توجه به وضعیت موجود سد و نیاز به آگاهی از چگونگی ساختار سد، ساماندهی، مرمت و شناساندن این اثر، برنامه ای چند مرحله‌ای در پایگاه میراث جهانی پاسارگاد تهیه و تدوین شد که گام نخست آن کاوش باستانشناسی دیواره سد و بقایای سازه معماری آن است.
سرپرست هیئت باستان شناسی گفت: این کاوش با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری آغاز و در این پژوهش میدانی بقایای ساختار معماری سد مورد کاوش قرار می گیرد و تلاش خواهد شد پلان و نقشه معماری سازه سد تهیه و ترسیم گردد.
او اظهار داشت: این کاوش دانش و فهم ما را در ارتباط با روش‌ها و شگردهای سدسازی و سازه معماری موجود در این سد به عنوان یکی از بی همتاترین سازه های آبی هخامنشی افزایش خواهد داد و جای آن را در هنر معماری و مهندسی سازه های هخامنشی باز خواهد کرد.
این باستان شناس با بیان اینکه بررسی و مطالعه دقیق هسته خاکی و پوسته لاشه سنگی سد و همچنین جزئیات سازه معماری آن ما را می تواند در دستیابی به تاریخ ساخت سد که یکی از اهداف کاوش است یاری رساند افزود: آگاهی از کارکرد سازه معماری که دارای خروجی های چندگانه آب است از دیگر اهداف کاوش است.
کریمی با بیان این نکته که تعداد زیادی بلوک های سنگی مربوط به سازه خروجی آب پیرامون سد پراکنده شده افزود: چنانچه بتوانیم در این کاوش نقشه و پلان ساختار معماری سد را بازسازی کنیم، در مرحله ساماندهی و مرمت سد می توان بلوک های پراکنده شده را در جای اصلی سازه قرار داد و ساختار تخریب شده را ساماندهی و بازسازی کرد.
او تصریح کرد: در چند روز نخست کاوش تعداد کمی تکه های سفال در لایه های سطحی محدوده کاوش به دست آمد که با توجه به تک دوره بودن این اثر ما امیدواریم سفال‌های بیشتری به دست آید تا شناخت و دانش بهتری از سفال‌های هخامنشی به دست آوریم.