رییس پیشین سازمان انرژی اتمی: وقتی نیروگاه بوشهر را رها کردند، می‌گفتند دو ساله خراب می‌شود

"رضا امراللهی" چهره شناخته شده در انرژی هسته‌ای است. بسیاری از متخصصان و دانشمندان فارغ التحصیل در رشته‌های مهندسی هسته‌ای و فیزیک دانشگاه‌های امیرکبیر و خواجه نصیر از شاگردان وی هستند. امراللهی از ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶ یعنی حدود ۱۶ سال معاون رییس سازمان انرژی اتمی ایران بوده است. هشت سال معاون نخست وزیر و هشت سال معاون رییس جمهور در دوره آیت الله هاشمی رفسنجانی. وی در فاصله سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ هم قائم مقام وزیر نیرو بود. با عنایت به همین آموخته‌های علمی و تجربیات اجرایی است که حرکت ایران به سمت دانش هسته‌ای را ضرورتی غیرقابل انکار برای حرکت در مسیر تنوع انرژی ارزیابی می‌کند.

رییس پیشین سازمان انرژی اتمی و عضو مجمع وزیران ادوار جمهوری اسلامی در گفت و گوی تفصیلی با ایرنا تاکید می‌کند که هر کشوری باید سبد متنوعی در تامین انرژی مورد نیاز خود داشته باشد. برای همین است که در خود آمریکا بین ۳۷ تا ۴۰ درصد انرژی مورد نیاز خود را از زغال سنگ تامین می‌کنند. امراللهی اعتقاد دارد که ایران باید ۱۰ درصد از برق خود را از انرژی هسته‌ای تامین کند. وی از فراز و فرودهای صنعت هسته‌ای در چهار دهه اخیر می‌گوید و اینکه عمده کارهای پژوهشی صنعت هسته‌ای مربوط به بعد از انقلاب است و امروز می‌توان ادعا کرد که صنعت هسته‌ای ایران تا ۷۰ درصد بومی است. وی البته وزن اصلی را به نیروی انسانی می‌دهد و اعتقاد دارد مزیت صنعت هسته‌ای ایران نیروها و متخصصان جوان‌آن است.

وی از حاکم بودن رویکرد سیاسی در تعامل کشورهای دارنده دانش هسته‌ای با کشورهای دیگر سخن می‌گوید و با اشاره به تجارب همکاری خود در پروژه‌های بین المللی می‌گوید کشورهای دارای صنعت هسته‌ای حتی حاضر نیستند داشته‌های علمی و فناوری خود را در اختیار متحدانشان قرار دهند. وی از حمایت‌های دولت‌های مختلف از صنعت هسته‌ای می‌گوید و در عین حال به بهانه جویی‌های اروپایی‌ها برای تکمیل نیروگاه بوشهر می‌کردند.  اینکه ایران در آن سال‌ها تلاش بسیاری کرده با همکاری کشورهای دارنده این صنعت این نیروگاه را به سرانجام برساند ولی در نهایت کلیدهای نیروگاه را پشت در اتاقش انداخته و رفته‌اند و این را هم گفته‌اند که نیروگاه بوشهر به دلیل شرایط آب و هوایی و حجم بالای خوردندگی ظرف دو سال تخریب می‌شود. از قابلیت‌ها و توانمندی‌های ایران در منطقه می‌گوید و اعتقاد دارد که ایران در زمینه فیوژن بعد از هند دومین قدرت منطقه است. عمده نگرانی‌اش متخصصان و دانشمندانی است که به هر دلیل جلای وطن می‌کنند. امراللهی در بخش دیگری از این گفت و گو خاطراتی از شهید مصطفی چمران می‌گوید و اینکه وزیر دفاع ایران درآن سال‌های‌آغازین جنگ در جبهه‌های نبرد چگونه ماشین جنگی عراق را در دشت‌های خوزستان گرفتار کرد.

چرا به سمت انرژی هسته‌ای رفتیم

«رضا امراللهی»  در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درخصوص علت حرکت ایران به سمت ساخت نیروگاه هسته‌ای با وجود منابع گسترده انرژی گفت: زمانی که پیش از انقلاب دانشجو بودیم، درسی را به نام «تنوع منابع انرژی در دنیا» راه انداختند که اکنون این رشته در همه کشورها از جمله ایران تدریس می‌شود. تنوع منابع انرژی به این معناست که مقداری از برق با آب باشد، مقداری از انرژی فسیلی نفت و گاز، مقداری از اورانیوم و هر چقدر می‌توانیم از انرژی خورشیدی و نیز انرژی باد و مقداری هم از ذغال سنگ استفاده کنیم.

وی ادامه داد: زمانی که در آمریکا دانشجو بودم، ۳۸ رصد برق آمریکا روی ذغال سنگ بود و امروز این رقم ۳۷ درصد است. در این ۱۰ سال روی ۳۷، ۳۸، ۳۵ و ۴۰ بوده است. یکی از بزرگترین عیب‌هایی که می‌توان گرفت و تا حدودی هم درست است، این است که از ذغال سنگ برای تولید نیرو استفاده نکردیم.

معاون پیشین رییس جمهوری با بیان اینکه افرادی از اول انقلاب در وزارت نیرو به دنبال احداث نیروگاه ذغال سنگ بودند، اظهار داشت: عده زیادی که اقتصادی به مساله نگاه می‌کردند، می‌گفتند که برق با نفت و گاز مجانی ارزان‌تر درمی‌آید. در حالی که اگر می‌خواستیم قانون تنوع منابع انرژی را رعایت کنیم، باید نیروگاه ذغال سنگ هم داشتیم.

امراللهی افزود: در دوره اول سید محمد خاتمی تلاش برای ساخت نیروگاه با سوخت ذغال سنگ شروع و دوره دوم وی جدی شد. ما دنبال این بودیم تا یک نیروگاه ذغال سنگی در استان یزد بسازیم که با آمدن محمود احمدی‌نژاد همه چیز به محاق فراموشی سپرده شد.

 باید ۱۰ درصد برق کشور از انرژی هسته‌ای تامین شود

وی با بیان اینکه چیزی که خارجی‌ها برای جمهوری اسلامی نمی‌خواهند این است که برق ما بر روی پایه‌های مختلف باشد، خاطرنشان کرد: آنها تنوع منابع انرژی را برای خودشان و کشورهایی می‌خواهند که نزدیک به دیدگاهشان باشد. آن زمان به محمدرضا پهلوی گفتند که ۲۰ نیروگاه اتمی به تو می‌دهیم. به این قضیه اعتراض داشتیم و در آنجا اعتصاب می‌کردیم که مگر می‌شود این قضیه را کارگردانی کرد.

رئیس دانشکده مهندسی فیزیک و انرژی دانشگاه امیرکبیر افزود: هنوز هم اعتقاد دارم که بیش از پنج نیروگاه اتمی، بین حداقل پنج هزار تا حداکثر ۱۰ هزار مگاوات، توان گرداندن این نیروگاه‌ها را در کشور نداریم و دوم اینکه بیشتر نیاز نداریم. بنابراین باید کاری کنیم تا ۱۰ درصد به برق‌ها روی هسته‌ای بیاید.

امراللهی در پاسخ به سوالی درباره هدف‌گذاری برای تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای از سوی رهبر معظم انقلاب ابراز داشت: این خواسته ماست. این چشم‌انداز خیلی خوبی است و چشم انداز باید وسعت داشته باشد اما در همین اولی را هم نمی‌گذارند. منظورم کارگردانی خودمان برای سبد انرژِی به اندازه نیاز کشور است.

معاون نخست وزیر در دوران جنگ تحمیلی با بیان اینکه اکنون حدود ۸۰ هزار مگاوات برق نصب شده داریم، عنوان کرد: اگر بتوانیم ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه اتمی داشته باشیم، خیلی خوب است. الان شاید ۹۰ درصد منبع تولید انرژی ما نفت و گاز است که این اشتباه است و باید این قضیه را اصلاح کنیم. بنابراین علت اینکه اینقدر به دنبال داشتن نیروگاه هسته‌ای بودیم، این بود که تنوع منابع انرژی داشته باشیم.

رئیس پیشین انرژی اتمی با اشاره به نحوه برخورد اروپایی‌ها با برنامه صلح‌آمیزهسته‌ای ایران یادآور شد: آلمانی‌ها کار ما را رها کردند و رفتند. فرانسوی‌ها قرار بود در کنار رود کارون این کار را انجام دهند که کلیدها را در اتاقم انداختند و رفتند. به وزیر آلمانی بارها گفتم که چرا نمی‌آیید کار را تمام کنید، آن هم در حالی که ۸۰ درصد این کار تمام شده است. می‌گفتند که آمریکا نمی‌گذارد. بهانه میآوردند.

امراللهی اضافه کرد: ما خیلی جاها رفتیم. با هند تماس گرفتیم و چون هزار مگاواتی بود، نتوانست انجام بدهد. ژاپن نخواست یا نیامد. در مذاکره با آرژانتین خیلی جلو رفتیم اما در آخر، آنها جا زدند. اسپانیا آمد و کار را شروع کرد اما دوباره کنار کشید. بعد از آن بود که با روس‌ها کار کردیم.

مقامات انقلاب مخالف صنعت هسته‌ای نبودند

وی در پاسخ به این سوال که آیا تردیدهایی در اول انقلاب درباره صنعت هسته‌ای وجود داشت؟ بیان کرد: خیر. اینها از اتهاماتی است که به بعضی از تصمیم‌گیران ما می‌زنند. مهندس بازرگان ‌می‌گفت بنشینید، بررسی کنید و زود تصمیم نگیرید. من باید روز قیامت این موضوع را شهادت بدهم. مصوبه شورای انقلاب هم در این رابطه وجود دارد که بعدا تصمیم بگیریم. آلمان از این موضوع سوءاستفاده کرد، حتی انقلاب نشده بود که گفت فورس ماژور و بعد گفت این کار را نمی‌کنم. گردن خودمان و انقلاب نیندازیم و واقعا این نیست. مدارک مستند هم هست.

 رییس پیشین سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه شهید بهشتی بارها مرا تشویق کرد که به انرژی اتمی بروم و نیروگاه بسازم، گفت: من نوشته آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را به شما می‌دهم که نوشته بود که باید هر چه زودتر نیروگاه را تمام کنیم. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چندین بار تاکید کرد که این کار را تمام کنیم. مهندس میرحسین موسوی یادداشت نوشت که این کار را انجام دهیم. منتهی جنگ بود و پولی هم نداشتیم.

امراللهی اظهار داشت: ما غنی‌سازی اورانیوم را در کشور بومی کردیم اما برای چه؟ برای نیروگاه‌ها. آیا ما که نیروگاه اتمی بخواهیم داشته باشیم، نباید سوخت آن را داشته باشیم. ما که اورانیوم داریم، چرا نتوانیم خودمان‌ آن را فراوری کنیم. ان‌پی‌تی هم تا پنج درصد اجازه داده است. ما که نمی‌خواستیم خلاف آن عمل کنیم. هنوز هم همینگونه است. باقی آن جو است که برای ما درست می‌کنند. ببینید جو یعنی اینکه اسرائیل بمب اتمی دارد اما هیچ کس با آن کاری ندارد ولی ما می‌گوییم نیروگاه اتمی، ما آنها نمی‌گذارند.

وقتی نیروگاه بوشهر را رها کردند، می‌گفتند ظرف دو سال خراب می‌شود

معاون نخست وزیر و معاون رییس جمهوری در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶ در پاسخ به این سوال که چشم‌اندازی که از صنعت هسته‌ای در ابتدای انقلاب وجود داشت، صرفا نیروگاه بود یا استفاده از این دانش در حوزه‌های پزشکی، صنعت، کشاورزی؟ تصریح کرد: ما اولین سری لیزرها را در ایران آوردیم و حتی شروع به ساختن لیرز کردیم. کارخانه‌های مختلفی در اصفهان ساختیم. قبل از انقلاب شاید ۳ میلیارد دلار برای صنعت هسته‌ای پول خرج شده بود که هیچ چیز آن در پژوهش نبود.

امراللهی ادامه داد: نزدیک به دو میلیارد دلار به آلمانی‌ها پول داده بودند که نیروگاه بوشهر را تمام کنند. مقداری به فرانسوی‌ها پول دادند که روی کارون نیروگاه بسازند. اول انقلاب گام‌های بلندی برداشتیم. یکی از بزرگترین دستاوردها در آن سال ها آوردن نزدیک به ۶۰۰ تن اورانیوم که ایران آن را خریده و پول آن را هم پرداخت کرده و قرار بود انگلیسی ها آن را تغلیظ کرده به ایران بدهند بود. شرکت انگلیسی طرف قرارداد به کلی منکر ماجرا بود و میگفت این مسئله به قبل از انقلاب مربوط است. در حالی که این اورانیوم به ایران تعلق داشت. بالاخره پس از سه سال پیگیری شبانه روزی به آنها گفتم از تغلیظ گذشتیم اصل کیک زرد ما را پس بدهید.

معاون رییس جمهوری در دوران ریاست ایت الله هاشمی رفسنجانی ادامه داد:‌با تمهیداتی که به معجزه شبیه بود توانستیم بدون پرداخت دیناری این اورانیوم را به ایران بیاوریم. این کیک زرد دستمایه غنی سازی اورانیوم در ایران شد. در حالی که قبل از انقلاب فقط ۴۸ کیلو اورانیوم به ایران آورده شده بود و بعد از آن هم در این سال ها گرمی اورانیوم نتوانستند به کشور بیاورند. که البته انگلیسی ها من را نقره داغ کردند که جای بیان آن اینجا نیست. یادم هست اولین چیزهایی که درباره پلاسما در ایران منتشر کردیم، سال دوم یا سوم انقلاب بود که فردی از بخش پزشکی نوشت که پلاسما ربطی به هسته‌ای ندارد. گفتیم این پلاسما، پلاسمای شما نیست و این مربوط به فیوژن است. حتی در زمان جنگ هم این کار ادامه داشت. خیلی سخت بود اما آنچه درباره پژوهش در انرژیِ اتمی سرمایه‌گذاری شد، همه‌اش در زمان جنگ بود.

رییس دانشکده مهندسی فیزیک و انرژی دانشگاه امیرکبیر با بیان اینکه در سال ۶۶ یا ۶۷ سترون کردن مواد غذایی را در ایران راه انداختیم، ابراز داشت: مثال راحت سیب زمینی و پیاز است که از داخل فاسد نمی‌شود و معمولا از بیرون خراب می‌شود. اگر بتوان اینها را با روش‌ها و تکنیک‌هایی که به داخل موضوع اثر نکند بلکه بیرون آن را سم‌زدایی کنیم، می‌توانیم عمر اینها را زیادتر کنیم و همان کاری که همه دنیا می‌کنند و ما آن موقع این کار را کردیم.

امراللهی افزود: در زمینه فیوژن ما در سال ۷۲ و۷۳ بزرگترین ماشین گداخت آن روز را از روس‌ها خریدیم که الان هم در انرژِی اتمی است. بعدا از روی آن یاد گرفتیم و دستگاهی که اینجا ساختیم از روی همان است. یعنی از آن زمان به دنبال فیوژن بودیم.

وی با بیان اینکه در اکتشاف و استخراج، مواد اولیه اورانیوم را در کشور داشتیم اما هیچ کس از آن اطلاع نداشت، عنوان کرد: انسان‌های بزرگی تمام کویر مرکزی ایران را قدم به قدم رفتند تا توانستیم معادن اورانیوم را پیدا کنیم. اینکه اکنون می‌بینید اورانیوم از آن در می‌آید، از توی هوا درنیامده است. بنابراین باید چرخه‌های مختلف را نگاه کنیم.

قائم مقام پیشین وزارت نیرو با بیان اینکه وقتی اروپایی‌ها نیروگاه بوشهر را رها کردند و رفتند، می‌گفتند این نیروگاه دو سال دیگر خراب می‌شود، یادآور شد: ما بهترین مختصصان را برای نگهداری آنجا جمع کردیم. می‌دانید که نیروگاه کنار آب است و خورندگی بزرگترین مشکل است. شما یک دوچرخه را در حیاط رها کنید، تا سه روز دیگر خراب می‌شود. ما مجبور بودیم هفت یا هشت سال آن را حفظ کنیم و بهترین نگهداری را هم کردیم.

۷۰ درصد صنعت هسته‌ای ایران بومی است

امراللهی با تاکید بر اینکه کارهای پژوهشی فراوانی را در انرژی اتمی در رابطه با خیابان غنی‌سازی انجام دادیم، بیان کرد: من در چارچوب‌های آژانس و ان‌پی‌تی حرف می‌زنم. ما دنبال هیچ کار دیگری نبودیم اما دنبال غنی‌سازی اورانیوم تا سقف پنج درصد که آژانس اجازه می‌دهد، بودیم و گام‌های بلندی برداشته شد. اینهایی که امروز می‌بینید اثرات آن گام‌هاست.

 استاد دانشگاه امیر کبیر در پاسخ به این سوال که صنعت هسته‌ای ایران تا چه حد بومی است، گفت: من مثل بقیه نمی‌گویم ۱۰۰ درصد اما به جرات می‌گویم که ۷۰ درصد صنعت هسته‌ای ما بومی است و می‌تواند مشکلات را حل کند.

رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی در پاسخ به سوال دیگری درخصوص همکاری کشورها با ایران در صنعت هسته‌ای اظهار داشت: اجازه بدهید تا مثال بزنم. ما چند همکار دانشمند داشتیم. دوستان ما در نیروی هوایی با ما تماس گرفتند که لامپ‌های کلایسترون را انداختیم در انبار و نمی‌توانیم این لامپ‌ها را درست کنیم. این پنج نفر آن ۵۰ یا ۶۰ لامپی که خراب شده بود و خارجی‌ها هم به ما نمی‌فروختند را درست کردند.  قیمت این لامپ هرعدد ۱۵ هزار دلار بود که تا ۲۰۰ هزار دلار ایران در آن زمان می‌خرید اما به ما نمی‌فروختند. بعد از آن که درست کردیم دوباره گفتند که ۲۰ هزار دلار از ما بخرید. در حالی که دیگر استاد شده بودیم و خودمان می‌ساختیم.

قائم مقام وزارت نیرو در سال‌های ۸۰ تا ۸۴ گفت: غربی‌ها تا قبل از انقلاب می‌گفتند ۲۰ نیروگاه اتمی اشکالی ندارد اما فردای آن یک نیروگاه هم نیامدند تا تمام کنند. آنها تا قبل از انقلاب می‌گفتند این لیزرها را می‌توانید بخرید و فردای آن می‌گفتند که نمی‌توانید بخرید. خیلی از دستگاه‌هایی که در سازمان انرژی اتمی داریم، می‌گفتند که نمی‌توانند به ما بفروشند. البته اول انقلاب راحت‌تر بود و هر جوری بود، تهیه می‌کردیم.

کارشکنی‌ها باعث شد تا دانش فنی ما هر روز ارتقا یابد

امراللهی با بیان اینکه از همان روزهای اول جنگ با ما بسیار بد بودند، ابراز داشت: یک مدت بهانه جنگ و یک مدت بهانه اینکه منطقه ما امن نیست را می‌آوردند. کارشکنی‌های فراوانی دیدیم که استاکس نت یکی از آن بود. منتهی اینها باعث شد تا دانش فنی بچه‌های ما هر روز ارتقا یابد.

وی در پاسخ به این سوال که برای آنکه صنعت هسته‌ای به رشد برسد، چه مسیری را پیشنهاد می‌کنید؟ بیان کرد: باید تا آنجا که میسر است، نیروهای جوان داخلی را به بازی بگیریم و جذب کنیم. ما اکنون نیروهایی مانند امیر، سردار، و سرهنگ به اندازه کافی داریم اما سرگرد و سروان کم داریم. ما در صنایع خود نیازمند اینچنین نیروهایی هستیم. چرا؟ چون بچه‌های ما دارند می‌روند.

رئیس دانشکده مهندسی فیزیک و انرژی دانشگاه امیرکبیر اضافه کرد: ما تنها دانشگاه کشور هستیم که دکترای فیوژن درس می‌دهیم. فوق دکتری آن را هم درس می‌دهیم. خیلی برایم دردآور است بگویم که ۷۰ درصد خروجی ما به خارج می‌روند. حدود ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلان رشته‌های صنعتی ما ایران را ترک ‌می‌کنند. چرا بگذاریم این جوانان بروند؟ اگر بتوانیم آنان را جذب کنیم، می‌توانیم برای سال‌ها به بالندگی کشور فکر کنیم. این یک راه است و خودکفایی در این است که جوانان را نگاه داریم.

نمی‌گذاشتم صنعت هسته‌ای سیاسی شود

امراللهی در پاسخ به این سوال که چرا صنعت هسته‌ای در مقطعی از زمان سیاسی شد و دستمایه رقابت‌ها و بحث‌های سیاسی جریان‌ها و جناح‌های سیاسی شد، یادآور شد: من خیلی در این موضوع تلاش کردم و البته از رو یدست خارجی‌ها نگاه می‌کردم. یکی الطاف خفیه خداوند به من در انقلاب این بود که حدود ۱۶ یا ۱۷ سال اول، ایران در کارخانه بزرگ غنی‌سازی اوردیف فرانسه شریک بود و من نماینده ایران در آنجا بودم. اسپانیا، فرانسه، بلژیک و ایتالیا هم بودند. من خیلی چیزها از آنها یاد گرفتم زیرا در آنجا دیگر نمی‌توانستند چیزی را از من پنهان کنند. من با چشم خودم دیدم که آنها به راحتی حاضر نیستند دانش فنی را به راحتی به خودشان هم بدهند. چرا ما باید از این غافل باشیم. دانش فنی ۳۰ یا ۴۰ درصد آن دستگاه است. قطعا ۵۰ درصد آن نیروی انسانی و ۲۰ درصد باقی چیزهاست.

رئیس اسبق دانشگاه خواجه نصیر اضافه کرد: من از روی دست آنها را نگاه می‌کردم و نمی‌گذاشتم تا صنعت هسته‌ای سیاسی شود. تا آنجایی که می‌شد نمی‌گذاشتم اما بعدا خودمان سیاسی کردیم. آدم جمع کردیم و دور تاسیسات هسته‌ای دیوار آدم درست کردیم.

امراللهی در پاسخ به این سوال که شاید این ذهنیت وجود داشت که با توجه به فشارهای بین المللی، حمایت داخلی را جلب کنند؟ گفت: چه کسی در ایران طرفدار هسته‌ای نیست؟ همه حمایت می‌کنند. نمی‌خواهم بگویم غلط است. ما اینجا نیامدیم تا صفر و یک کنیم. می‌گویم باید مدیر انرژی اتمی را تقویت کنند، کشور به او کمک کند و آدم‌های این رشته جذب کنند. تا آنجایی که ممکن است رییس انرژی هسته‌ای متوجه باشد که این قضیه را سیاسی نکند.

وی با بیان اینکه ما می‌خواهیم نیروگاه، برق و پزشکی هسته‌ای درست می‌کنیم، اظهار داشت: کجای پزشکی هسته‌ای سیاسی است؟ می خواهیم رادیودارو درست کنیم، نمی‌گذارند. یعنی می‌گویند مریض ایرانی بمیرد، برای آنکه نگذاریم مواد اولیه رادو دارو به او بیمار برسد. نسل‌کشی که شوخی نیست و آنان می‌خواهند ما نباشیم. آنان دوست دارند، موضوع را سیاسی کنند و ما خودمان چرا باید در این دام بیفتیم.

 بهترین زیربنای صنعت هسته‌ای نیروی انسانی ماست

این استاد دانشگاه امیرکبیر در خصوص همکاری کشورهای دارنده صنعت هسته‌ای با برخی از کشورهای همسایه تصریح کرد: امارات اگر ۱۵ نفر در صنعت هسته‌ای داشت، اسمم را عوض می‌کنم. ما همکاران‌مان را در دنیا می‌شناسیم. عربستان سعودی به زور می‌خواهد صنعت هسته‌ای را نگه دارد اما صنعت ندارد. از این بابت‌ها ایران خیلی قوی است. ما زیربناهای خوبی داریم. منتهی باید این زیربناها را حفظ کنیم. بهترین زیربنا هم نیروی انسانی است که واقعا داریم.

امراللهی درباره راهکارهای حفظ و تقویت صنعت هسته‌ای خاطرنشان کرد: در یک مصاحبه‌ای گفتم آنهایی که بزرگان این صنعت در دنیا هستند را سهامدار شرکت‌هایمان خود در ایران کنیم. او هم ایرانی است و دلش می‌خواهد به ایران کمک کند و چرا باید به گوگل کمک کند. چرا باید اتومبیل‌سازی آلمان کار کند.

وی با بیان اینکه فرانسه و آلمان در صنعت هسته‌ای با یکدیگر رقابت می‌کنند، ابراز داشت: این موضوع را لحظه به لحظه شاهد بودم. بله یک جاهایی با هم شریک هستند اما دانش فنی خود را بومی و حفظ می‌کنند. کاملا مرزهای دانش خود را حفظ می‌کنند. در صنعت هواپیماسازی بویینگ و ایرباس را کنار هم بگذارید. یک جاهایی با هم همکاری دارند اما پکیج به هم می‌فروشند. یعنی دانشمندان را برای خود نگاه می‌دارند.

رییس پیشین سازمان انرژی اتمی درباره برنامه ایران برای احداث واحدهای دوم و سوم نیروگاه بوشهر بیان کرد: روس‌ها قراردادی که با من امضا کردند، ۷۸۰ میلیارد دلار بوده است. روزی که تمام کردند، دو میلیارد گرفتند. زمان را طولانی کردند تا پول بیشتری بگیرند. مدل‌شان این است منتهی ما باید مقداری عاقل باشیم و پول به انرژی اتمی برسانیم. البته کشور مقداری مشکل دارد اما آن اندازه‌ای که به جاهای دیگر لطف دارند اکنون به اینجا ندارند.

نگذاشتم شلوغ شود و سر و صدا کنند

امراللهی در پاسخ به سوال دیگری درباره هزینه‌های صرف شده برای صنعت هسته‌ای و اظهاراتی که برخی از منتقدان این صنعت دراین باره بیان می‌کنند، یادآور شد: بیخود ‌می‌گویند. شکل گرفتن غنی‌سازی در ایران با ۱۰ تا ۱۲ میلیون دلار بوده است. برای سانتریفیوژهایی که می‌خواستیم درست کنیم، مجبور شدیم فلان دستگاه را بخریم تا بتوانیم در ایران بتراشیم. دیگر این را نباید گردن غنی‌سازی بیندازیم. شما یک دستگاه می‌خرید تا برای شما سی‌ان‌سی تراشکاری کند. آیا قیمت آن را باید برای انرژی اتمی حساب کنیم؟ اینها مال دانش فنی کشور است و ارتقای آن می‌تواند هم در طول ماه دو روز برای انرژی اتمی و ۲۸ روز برای جاهای دیگر کار کند.

قائم مقام وزارت نیرو در سال‌های ۸۰ تا ۸۴ با بیان اینکه سرریز دانش هسته‌ای در سایر صنایع محسوس است، عنوان کرد: در سانتریفیوژ لاجرم مجبوریم یک جاهایی دستگاه گران‌قیمت داشته باشیم که بتواند در تراشیدن این پوسته‌ها کمک کند. این باقی صنایع ما را هم راه می‌اندازد ‌بنابراین اینها را نباید به نام انرژی هسته‌ای بنویسیم. اینها را باید به نام ارتقای دانش فنی و سطح تکنولوژی کشور بنویسیم. اگر آن باشد صنایع هواپیمایی هم نداریم. لاجرم زیربناهاست و امیدوارم به آنجاها برسیم.

امراللهی درباره چشم‌انداز همکاری‌های بین‌المللی در صنعت هسته‌ای گفت: هر چقدر پایه‌ها و شالوده‌های دانش فنی ما بالاتر بیاید، خارجی‌ها راغب‌تر می‌شوند با ما کار کنند. هر چقدر فاصله خود را با آنان زیادتر ببینیم، آنها بیشتر ادا درمی‌آورند. این را با تمام وجود در صنعت هسته‌ای دیدم که وقتی جوانان ما توانا باشند، آنها از نردبان خود پایین می‌آیند.

وی درباره توافق هسته‌ای و فرایندی که منجر به برجام شد، اظهار داشت: من تا روزی که مسئول قسمت خودم بودم، نه گذاشتم شلوغ شود و نه سر و صدا کنند.  آژانس چند بار رفت به سمتی که من را در آن سال‌ها عوض کند. ولی می‌دید من یا شاگرد استادی بودم که آنجا نشسته بود یا همکلاسی فردی بودم که آنجا بود و نمی‌توانستند برایم ادا دربیاورند. ما آن زمان غنی‌سازی داشتیم، آمدند و دیدند ولی چون همه چیز را می‌دانستیم، نمی‌توانستند کاری بکنند.
 

برجام مانع صنعت هسته‌ای نشد

رییس اسبق دانشگاه خواجه نصیر در بخش دیگری از این گفت و گو درباره توافق هسته ای، با طرح این سوال که باید ببینیم که چه فردی وضعیت را برای ما درست کرد که برجام حاصل صاف و صوف کردن آن شد، تصریح کرد: ما خودمان را تا شورای امنیت کشاندیم. این را چه کسی درست کرد؟ این همه قطعنامه شورای امنیت برای چه بود؟ ظریف و تیم او بزرگترین زحمتی که کشیدند، این است که سعی کردند جلوی آن را بگیرند که شورای امنیت بخواهد دستور دهد تا با کشور ما برخورد نظامی کند.

امراللهی ادامه داد: برجام فی‌النفسه کار خوبی است و زحمت کشیدند. نتیجه آن را در اخیرا در شورای امنیت دیدید. اگر نبود آنجا همه برعلیه ما رای می‌دادند. باید ببینیم آنهایی که این را درست کردند، چه کسانی بودند و این آش را چه کسی پخت. برویم تاریخ را بخوانیم. به نظرم هنوز این برجام برای ما خدمت کرده است.  

وی در پاسخ به انتقاداتی که می‌گویند برجام از نظر فنی مشکلاتی برای صنعت هسته‌ای ایجاد کرد، خاطرنشان کرد: مدعیان را باید دسته‌بندی کنیم. آنان که دنبال این صنعت بودند، دانش آن را داشتند. اما مدعیان هیچ وقت دانش کار را ندارند و با هو و جنجال حرکت می‌کنند. باید ببینید که چه کسی دنبال این بود که صالحی را در بتن کند. بقیه را رها کنید. خدا از سر تقصیرات ما بگذرد. می‌توانم بگویم که برجام می‌توانست و ‌می‌تواند کمک کند اما مانع صنعت هسته‌ای نشد و هرکس بگویند اشتباه گفته است.

عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی در پاسخ به این سوال که آیا امکان احیای برجام وجود دارد، ابراز داشت: نگاه من با برخی از دوستان فرق دارد. نگاهم این است که آمریکا، چه ترامپ چه بایدن بیاید، برای ما ۵۱-۴۹ است. یعنی برخی از آنان ما را ۶۰ درصد و برخی دیگر ۴۰ درصد قبول دارند. بایدن هم رئیس‌جمهور شود، پیش‌شرط‌هایی را برای خود خلق می‌کند. ما هم باید فایل داشته باشیم تا پیش‌شرط‌ها را داخل آن بگذاریم.

روی آسمان می‌خواهند بچه‌های ما را ببرند/کارخانه تولید نیروی انسانی برای آمریکا و کانادا نشویم

امراللهی درباره فیوژن (توکامک) بیان کرد: توکامک تنها ماشین در کره زمین است که کار خیلی کوچکی که خورشید انجام می‌دهد را انجام خواهد داد و آن تولید انرژی است. خداوند هسته‌های سبک را به هم می‌زند و این انرژی آفتاب درمی‌آید. بشر می‌گوید که این هسته‌های کوچک را می‌خواهیم روی زمین به هم بزنم و اگر موفق شود این کار را انجام دهد، دیگر نیروگاه اتمی نمی‌خواهد.

وی در تشریح بیشتر این دانش یادآور شد: فیوژن در دنیا حدود ۱۰۰ سال است که راه افتاده است. همه اعتقاد داشتند که در ۱۵ سال گذشته جواب می‌دهد اما نداد. الان می‌گویند در ۳۰ سال آینده جواب می‌دهد. ما از ۳۰ سال قبل در ایران شروع کردیم. یک دستگاه را از روسیه خریدیم و آن موقع یک نمونه را همان موقع ساختیم.

رئیس دانشکده مهندسی فیزیک و انرژی دانشگاه امیرکبیر افزود: برای مراحل پیشرفته آن دانشگاه پول نداشت. سازمان گسترش به ما حدود چهار میلیارد تومان پول داد. این ماشین را ساختیم و امروز ۱۰۰ میلیارد تومان می‌ارزد. این دستگاه جایزه دو سال پیش اول کشور را به نام همکاری صنعت و دانشگاه گرفت. دانشمندان خارجی که یک بار آمدند تا انرژی اتمی را ببینند، افراد بزرگ فیوژن دنیا را اینجا هم آوردند و متحیر بودند که در این شرایط چگونه این دستگاه را درست کردیم.

امراللهی با بیان اینکه در زمینه فیوژن در منطقه بعد از هند با فاصله فراوانی از بقیه جلو هستیم، عنوان کرد: دانشگاه امیرکبیر تنها دانشگاهی است که در این رشته دکتری دارد و تنها خانمی که فوق دکترا از این رشته گرفته از همین دانشگاه بوده است و یک نفر هم بیشتر نیست. ما در مقایسه با پول و امکاناتی که داریم، وضع ما خوب است و امیدوارم یک روزی دست ما بازتر شود و کارهای بهتری بکنیم.

وی با تاکید بر لزوم حفظ متخصصان و دانشمندان کشور گفت: آنها روی آسمان می‌خواهند بچه‌های ما را بدزدند. ما باید حفظ‌شان کنیم. من خیلی دلم می‌سوزد. من و یک عده از همکاران که عمرمان را صرف این کار کردیم، کارخانه تولید نیروی انسانی برای آمریکا و کانادا نشویم.
 

خاطراتی از نبوغ شهید چمران

رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی در بخش دیگری از اظهاراتش به مجمع وزیران ادوار اشاره کرد و در این باره اظهار داشت: مجمع وزیران ادوار، نهاد خوبی است. از همه مهم‌تر چیزی که خودش را در مجمع ادوار نشان می‌دهد، این است که چمران شهید شده و او هم بالاخره جزو همین وزیران ادوار بوده است یا کسانی دیگر مثل مرحوم سرحدی‌زاده. وقتی از ابتدا نگاه می‌کنیم می‌توانیم قشنگ‌ها را ببینیم.

امراللهی با ذکر خاطراتی از شهید چمران تصریح کرد: یادم نمی‌رود عینک شهید چمران شکسته بود. وزیر دفاع بود و بچه‌های دفتر رویشان نمی‌شد تا عینک او را عوض کنند. به کسی گفته بودند تا این کار را بکند. بعد ما دیدیم که چمران در جبیش پول ندارد و حقوق نمی‌گرفت. حق را باید بگویم. واقعا مهندس بازرگان را انسان فرهیخته‌ای ‌می‌دیدم. حالا هر کسی هر چه می‌خواهد بگوید.

وی با تاکید بر اینکه اکنون هم افراد خوبی در مجمع وزرای ادوار هستند، خاطرنشان کرد: وقتی نگاه می‌کنم برخی از آنان از لحاظ دانش همتا نداشته یا ندارند. به علاوه از لحاظ انسانیت، صداقت و درست بودن انسان‌های بسیار فرهیخته‌ای هستند و یکی دو تا هم نیستند. خیلی زیاد هستند و امیدوارم روی آن فردا خوب چراغی بندازید و باقی هم همینجوری بمانند.

معاون پیشین رئیس‌جمهور درباره انتقال تجربیات این سازمان مردم‌نهاد به دولت ابراز داشت: در این زمینه کتابی منتشر شده و مطلبی نوشتیم. علاوه بر این برای تاسیس مدرسه‌ای به نام مدرسه تربیت نخبگان یا حاکمان هم فکر کردیم. البته عیب این مدرسه رانتی بودن آن است. یعنی هر کسی که به این مدرسه بیاید، دیگر می‌خواهد مسئول شود.

امراللهی درباره دانش فنی و علمی شهید چمران هم بیان کرد: تز دکترای ایشان ترجمه شده است. چمران نابغه بود. در جنگ به رزمندگان گفت که سه آهن دو متری را ببرند به هم جوش دهند و اسم اینها خورشیدی بود و تانک که روی آن می‌آمد، گیر می‌کرد و نمی‌توانست از روی آن رد شود. تا یکی نابغه نباشد، نمی‌تواند بگوید تا این را درست کنید. وی با ذکر خاطراتی از شهید چمران گفت: در نیروگاه بوشهر، یک پمپ خیلی بزرگ داشتیم که بازدهی آب آن به اندازه ای بود که یک ماشین جیپ از آن رد می‌شد. شهید چمران دستور داد آن را روی روی بارج در ساحل کارون سوار کردیم و به وسیله آن آب را در مسیر پیشروی عراقی‌ها می‌انداختیم و عراقی‌ها در گل رفته بودند و چنین کاری به عقل هیچ کسی نمی‌رسید.
وی با ذکر خاطره ای دیگر گفت:  شهید چمران دستور داد  تخته‌هایی که با آن کار ساختمانی می‌کنند، خریدند و بعد هم مدتی دستور داده بود بطری‌هایی که کنسرو غذا در جبهه بود، جمع کنیم و مقداری روغن سوخته و کاه روی این قوطی‌ها می‌ریختیم و ای تخته ها را به هم وصل میکردند و قوطیها را می‌کوبیدند روی هر تخته‌ای.

رئیس اسبق دانشگاه خواجه نصیر ادامه داد: شهید چمران دستور داده بود اینها را سر شب در آب بندازند. این قوطی‌ها دود می‌کرد و آتش از آن بالا می‌آمد. سه ماه صدام حسین هر چی گلوله بود، می‌ریخت روی آن. فکر می‌کرد اینها کشتی‌هایی است که ایران پر کرده و به سمت‌شان می‌روند. فکر می‌کنم کف رود کارون را امروز جمع کند، همه آن گلوله است. اینها نبوغ ایشان بود.