محسن پاک آیین در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا درباره درگیری‌های اخیر در منطقه قره باغ ریشه مشکلات کنونی این منطقه را قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی عنوان کرد و گفت: سیاست‌های اتحاد جماهیر شوروی در قبال جمهوری های خودمختار منطقه قفقاز در دوره‌های مختلف سیال بود به طوری که مسکو در سال ۱۹۲۱ قره باغ را بخشی از جمهوری آذربایجان اعلام کرد و با توجه به اینکه ارمنستان تابع مسکو بود این موضوع مشکلی ایجاد نکرد.
سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان افزود: ارمنی‌های مقیم منطقه قره باغ که اکثریت را در اختیار داشتند خواستار استقلال یا الحاق به ارمنستان بودند اما مسکو با این درخواست آنها به خاطر کم بودن جمعیت و وسعت سرزمینی منطقه مخالفت کرد.
پاک آیین، اعطای آزادی‌های سیاسی بیشتر در اتحاد جماهیر شوروی در اواخر دهه ۸۰ میلادی را یادآور شد و گفت: از سال ۱۹۸۸ که آزادی‌های سیاسی در شوروی بیشتر شد، قره باغ ادعای استقلال کرد و جنگی بین قره باغ و آذربایجان اتفاق افتاد که در این جنگ ارمنستان از ارمنی‌های استقلال‌طلب در این منطقه حمایت کرد.
وی با اشاره به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ و استقلال جمهوری‌های این منطقه از جهان تصریح کرد: بعد از فروپاشی شوروی، ارمنی‌های مقیم قرهباغ خواهان استقلال شدند و با وجود مخالفت روسیه اعلام استقلال کردند که این موضوع مورد حمایت ارمنستان قرار گرفت.
عضو مجمع جهانی صلح اسلامی، اشغال هفت شهر آذربایجان توسط ارمنستان را یادآور شد و گفت: ارمنستان هفت شهر آذربایجان را اشغال کرد که از آنها به عنوان منطقه حائل برای جلوگیری از حمله آذربایجان به قرهباغ استفاده می‌کند.
پاک آیین به برگزاری اجلاس مینسک به ریاست سه عضو دائم شورای امنیت یعنی فرانسه، آمریکا و روسیه برای پایان دادن به جنگ قره باغ اشاره کرد و افزود: درگیری‌ها ادامه داشت تا اینکه با میانجیگری گروه مینسک در اجلاسی که در پایتخت بلاروس برگزار شد، آتش‌بس اعلام شد. از آن زمان تاکنون بارها آتش‌بس شکسته شده و هر چند وقت یکبار درگیری‌ها بین نیروهای آذری و ارمنی در خط تماس از سرگرفته شده است که در روزهای اخیر هم شاهد این درگیری‌ها بوده‌ایم.
این دیپلمات کهنه‌کار، علت استمرار تنشها در قره باغ را ناتوانی گروه مینسک برای حل بحران عنوان کرد و افزود: با وجود اینکه که بیش از ۲۰ سال از تشکیل گروه مینسک گذشته، این گروه هنوز نتوانسته برای حل مشکل راه حلی سیاسی و دیپلماتیک پیدا کند.
پاک آیین با بیان اینکه جمهوری آذربایجان و ارمنستان هم خیلی برای حل مشکل قره باغ جدی نیستند، خاطرنشان کرد: باکو و ایروان اراده‌ای برای حل مشکل ندارند و در واقع هر دو ظاهرا به وضع موجود راضی هستند.
درگیری‌های بین ارمنستان و آذربایجان به موضوعی عادی تبدیل شده است
وی افزود: درگیری بین آذری‌ها و ارمنی‌ها در خطوط تماس به موضوعی عادی تبدیل شده و هر چند وقت یکبار شاهد این درگیری‌ها هستیم اما به طور معمول این درگیری‌ها طولانی نیستند و بعد از چند روز با میانجیگری کشورهای دیگر و سازمان‌های بین المللی خاتمه پیدا می‌کنند.
معاون پیشین سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بیان اینکه ارمنستان به دلیل این که قره باغ اعلام استقلال کرده راضی به وضع موجود است، افزود: ایروان تلاش دارد تا به تدریج کشورهای دنیا را متقاعد کند که استقلال قره باغ را به رسمیت بشناسند.
پاک آیین گفت: ارمنستان به دلیل این که سال‌ها از قره باغ حمایت کرده و در این راه کشته داده به نظر می‌رسد که راه برگشت ندارد و هیچ رییس جمهوری در این کشور حاضر نیست که به خاطر مسائل داخلی قرهباغ را به جمهوری آذربایجان برگرداند یا از قره باغ حمایت نکند بنابراین، هر رییس جمهوری که بر سرکار می‌آید انگیزه‌ای برای حل مساله قرهباغ ندارد.
وی به برنامه‌های توسعه ای جمهوری آذربایجان در حوزه نفت و گاز اشاره کرد و گفت: باکو تلاش دارد تا درآمدهای نفتی و گازی را جهت توسعه کشور افزایش دهد و دنبال جنگی فراگیر برای اینکه بتواند قره باغ را به دست آورد، نیست.
این کارشناس مسائل قفقاز با بیان اینکه به نظر می‌رسد باکو به وضع موجود راضی است، خاطرنشان کرد: نقش برخی عوامل خارجی مثل رژیم صهیونیستی را در افزایش تنشها در منطقه قره باغ نباید نادیده گرفت.
رژیم صهیونیستی مانعی جدی برای صلح در قره باغ است
پاک آیین گفت: جمهوری آذربایجان و ارمنستان هر دو بازار هدف صادراتی برای کارخانه‌های اسلحه سازی رژیم صهیونیستی هستند و منافع این رژیم در منطقه مانع بزرگی برای حل مشکل قره باغ است.
وی با بیان اینکه رژیم صهیونیستی علاقه مند است تا درگیری‌ها در قره باغ ادامه یابد، افزود: هدف تل آویو فروش سلاح بیشتر و افزایش نفوذ در قفقاز است و این کار تنها با افزایش تنشها میسر می‌شود.
عضو مجمع جهانی صلح اسلامی، آمریکا را واسطه باز شدن پای رژیم صهیونیستی به منطقه قفقاز ارزیابی کرد و گفت: اعمال نفوذ قدرت‌های منطقه ای و بین المللی در منقطه قفقاز شرایط را برای حل مشکل پیچیده‌تر و یافتن راه‌حل را دشوارتر کرده است.
پاک آیین، گشایش سفارت ارمنستان در تل‌آویو در ماه‌های اخیر را یادآور شد و خاطرنشان کرد: افزایش نفوذ رژیم صهیونیستی در قفقاز می‌تواند به افزایش تنش‌هامنجر شود و یک مشکل جدی برای امنیت منطقه محسوب می‌شود.
گروه مینسک خواهان تداوم وضع موجود است
وی درباره نقش گروه مینسک برای حل بحران قره باغ نیز گفت: سه کشور اصلی گروه مینسک یعنی روسیه، فرانسه و آمریکا که عضو دائمی شورای امنیت هم هستند، چهار قطعنامه علیه ارمنستان برای حل این مشکل ارائه کردند ولی هیچگاه به طور جدی دنبال اعمال فشار به ایروان برای اجرای این قطعنامه‌ها نبوده اند. به نظر می‌رسد این سه کشور درباره اینکه وضع موجود در قره باغ به همین شکل ادامه یابد، اتفاق نظر دارند و هر یک با توجه به منافعی که در منطقه دارد فعلاً تلاشی برای حل این مشکل نمی‌کند.
میانجیگری‌ها تاثیری در اراده ایروان و باکو نداشته است
پاک آیین نقش سازنده جمهوری اسلامی در دعوت طرفین درگیری به خویشتنداری را یادآور شد و گفت: ایران همواره از کانال‌های دیپلماتیک ارمنستان و جمهوری آذربایجان را به خویشتنداری دعوت کرده و مانع از افزایش درگیری‌ها در منطقه قره باغ شده است.
وی، تلاش‌های دیپلماتیک ایران و روسیه را برای ایجاد آتش بس در قره باغ مرهمی بر دردهای مردم گرفتار در درگیری‌ها عنوان کرد و افزود: میانجیگری‌ها به نتیجه نرسیده است زیرا در نهایت این باکو و ایروان هستند که باید راه حل‌ها را بپذیرند تا مشکل حل شود اما تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است.
استقلال قرهباغ برای منطقه خسارت بار خواهد بود
این کارشناس ارشد مسائل بین المللی، ایجاد کشورهای کوچک وابسته به قدرتها در منطقه را خطرناک دانست و گفت: مناطق کوچک مثل قرهباغ اگر مستقل شوند قطعاً محلی برای تشدید مناقشات محلی و حیاط خلوت رژیم‌های توسعه‌طلبی مثل آمریکا و رژیم صهیونیستی خواهند شد.
پاک آیین گفت: از آنجا که مناطق کوچک به تنهایی توانایی اقتصادی اداره خودشان را ندارند در صورت استقلال ناچار به قدرتها وابسته می‌شوند و این موضوع استفاده ابزاری قدرت ها از آنها برای بی‌ثبات سازی منطقه را در پی خواهد داشت و برای منطقه خسارت بار خواهد بود.
بازگشت قره باغ به آذربایجان تنها راه حل قابل تصور است
وی درباره چشم انداز تحولات در منطقه قره باغ نیز خاطرنشان کرد: قره باغ مستقل نخواهد شد و به ارمنستان هم الحاق نخواهد یافت و تنها احتمالی که وجود دارد این است که ارمنی‌ها در مقطعی با گرفتن امتیازهایی بپذیرند که این منطقه دوباره به جمهوری آذربایجان بر گردد.