سال‌هاست شعر مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، همدم روزگار مردم فارسی زبان است اما در دوران کرونا، هم‌نوایی با شعر و اندیشه او، بیشتر از پیش شده است. به مناسبت هشتم مهر ماه که روز بزرگداشت و به قولی سالروز میلاد اوست، به آثاری نگاه می کنیم که از آغاز سال ۹۹ و در دوره کرونایی درباره او منتشر شده است.
در احوال خداوندگار
زندگی مولانا برای اهل ادبیات همیشه مورد توجه بوده است و آثاری که درباره زندگی مولانا منتشر شده‌اند، پرتعداد هستند. در ماه‌های اخیر هم نویسندگان بسیاری درباره این موضوع، قلم زده‌اند. یکی از آثار مهم در ماه‌های اخیر کتاب مناقب مولوی در احوال خداوندگار مولانا جلال الدین مولوی است که بر اساس نسخه خطی از کتابخانه مسجد ایاصوفیه، تهیه شده است.
زهیر طبیب، مصحح کتاب، این اثر را که متعلق به سال ۸۳۶ است و بخش‌هایی از آن در کتاب مناقب العارفین احمد افلاکی آمده، با دقت و بازخوانی منتشر کرده است. این کتاب زندگی شخصی مولانا و ادبیات روزمزه او را بازگو کرده است.
این کتاب ۲۰۲ صفحه‌ای، توسط انتشارات تراث اسلامی (دارالتراث) منتشر شده است.
کتاب دیگری که درباره زندگی مولانا منتشر شده، در مجموعه زندگی‌نامه و آثار مشاهیر ایران زمین قرار دارد و شماره دوازدهم این مجموعه است که برای نوجوانان گردآوری می‌شود.
این کتاب با عنوان مولوی، نوشته و گردآوری از علی حیدری در ۱۳۰ صفحه و شامل فصل‌هایی چون تولد و کودکی، آشنایی با برهان‌الدین ترمذی، آشنایی با شمس، غیبت شمس، مولوی پس از شمس، آشنایی با صلاح‌الدین زرکوب و حسام‌الدین چلبی، پایان زندگی مولوی و نگاهی به آثار اوست.
مجموعه زندگی‌نامه و آثار مشاهیر ایران زمین را نشر اروانه به چاپ می‌رساند.
در اندیشه خاموش
اندیشه عرفانی مولانا، چون بحر عمیقی است که بسیاری اندیشمندان ایرانی و غیرایرانی از آن بهره گرفته‌اند، بازخوانی این تفکر، یکی از مهم‌ترین پژوهش‌هایی است که همواره جایگاه خود را در ادبیات فارسی حفظ کرده است. در همین روزها نیز، آثار قابل توجهی در این زمینه منتشر شده که برخی از آنها را در ادامه می بینید.
صنعت پنهان: مولانا و اندیشه ملال، از زاویه تازه به اندیشه و شعر مولانا نگاه می‌کند. کاظم محمدی، در این کتاب در ۷ فصل به تحلیل مساله ملال که این روزها، بحث داغ جامعه جهانی نیز بوده، پرداخته است.
فصل‌های این کتاب شامل ملال چیست؟ در جست‌وجوی انسان، اسباب ملال، انواع ملال، انسان ملول و... است.
در معرفی این کتاب آمده است: ملول شدن یکی از ویژگی‌های انحصاری انسان است که گاه نمایشگر حد ادراک اوست و گاه بیانگر سطحی یا عمیق بودن است. ایمان و بی‌ایمانی نیز در این مورد کارگر می‌افتد. طبیعتا زیاده‌خواه بودن، تنوع‌خواه بودن از مواردی است که باعث ظهور ملالت در یک فرد می‌شود. باید دقت کرد که ما به عنوان یک انسان چه نسبتی با ملال داریم، آیا ملال برای ما نیز ایجاد اشکال می‌کند و برایمان دشواری‌آور است یا نه، متوجه ملال نمی‌شویم و از کنار آن بمانند خیلی چیزها عبور می‌کنیم. نویسنده در این کتاب ردپای این موضوع مهم را از دل عرفان اصیل اسلامی و خواسته در اندیشه‌های مولانا جلال‌الدین، بزرگ‌ترین معناکاو حوزه اندیشه جست‌وجو می‌کند.
صنعت پنهان: مولانا و اندیشه ملال، نوشته کاظم محمدی در ۲۸۰ صفحه توسط انتشارات نجم کبری به چاپ رسیده است.
دیگر اثری که در سال ۹۹ درباره مولانا منتشر شده و کاری منحصر به فرد به شمار می‌آید، فرهنگ مردمی آثار مولوی: کلمه، تعبیرات، ترکیبات و افاده‌های زبان زنده گفت‌وگوی فارسی دری-تاجیکی مردم خراسان و ماوراءالنهر در آثار مولانا جلال‌الدین بلخی است.
این کتاب دربرگیرنده مجموعه‌ای از ترکیبات زنده گفت‌وگوی فارسی دری ـ تاجیکی مردم خراسان و ماوراءالنهر در آثار مولانا جلال‌الدین بلخی است. نویسنده باور دارد بسیاری از این واژه‌ها و ترکیبات از اصطلاحات رایج در سمرقند است و خود در دیباچه، شرح مفصلی در این‌باره می‌دهد. بیش از هزار واژه در این اثر گردآوری شده است که قریب به ۸۰ درصد آنها پیش از این در هیچ‌یک از فرهنگ‌های مشهور فارسی اعم از دهخدا، معین و ... ذکر نشده است.
نویسنده با بازخوانی کلمات فارسی دری، این نکته را مطرح می‌کند که خوانش شارحان بدون در نظر گرفتن این عبارات و معنای محلی آن، به بی‌راهه رفته است.
فرهنگ مردمی آثار مولوی، پیش از اینکه در ایران به چاپ برسد در تاجیکستان منتشر شده بود. این کتاب در ۴۲۴ صفحه، نوشته حیات‌نعمت سمرقندی است و با ویراستاری صدیقه فرزانه و مازیار نعیمی، توسط انتشارات لوح فکر منتشر شده است.
مولوی: کاشف ناشناخته‌های جهان درون، اثر دیگری است که حرف های تازه‌ای برای گفتن دارد. این کتاب با تشریح جریان دائمی ذهن، مولوی را کاشف ناشناخته‌های جهان درون می‌خواند و از این زاویه به شعر او نگاه می‌کند.
شعر مولانا دو دوره به خود دیده است. دوره شیدایی که در غزلیات شمس تجلی می‌یابد و دوره آرام و سرشار از حکمت که در مثنوی دیده می‌شود. در هردوی این کتاب‌ها مولانا در جست‌وجوی حقیقت است. در کلیات شمس جویای حقیقت را رقص‌کنان به عالم عرفانی و دیریاب می‌برد و در مثنوی به دنیای واقع‌بینانه و به کلی دور از آن جهان آتشین می‌نگرد.
این کتاب مثنوی، غزلیات و دو بیتی های مولوی را بررسی و مساله روح و نفس و خود را در این آثار جست‌وجو می‌کند. مولوی: کاشف ناشناخته‌های جهان درون، در ۲۶۳ صفحه توسط فریدون جعفری (تبریزلی) نوشته و توسط نشر شادگان، منتشر شده است.
در راه وصل
پیرامون مولانا جلال الدین محمد بلخی، رویدادهای گوناگونی رخ داده که همواره اندیشه او را متاثر کرده اند. خوانش این رویدادها از سویی و نگاهی به دنیای او پس از درگذشتش، نکته‌های گویایی برای پژوهشگران دارد.
کتاب مقیم دل: حکایت‌هایی از زندگی مولانا برای انسان زمانه ما، نوشته غلامرضا خاکی است، این اثر با نگاهی به زیست و ادبیات مولانا، به تحلیل اندیشه او و کاربرد ان برای انسان امروز می‌پردازد.
مناقب‌العارفین شمس الدین محمد افلاکی قرن ۶۸۵ تا قرن۷۶۱ و مثنوی معنوی، اساسی‌ترین منابعی است که برای این خوانش استفاده شده است. این کتاب دو بخش دارد که بخش نخست تحلیل روایت‌های افلاکی و بوده و بخش دوم حکایت‌های افلاکی را تحلیل و داستان‌ها و پیام‌های سیر و سلوکی استخراج شده از آنها را بازگو می کند. افلاکی با این روایت‌ها مولانا را موجودی انسانی، نه اسطوره‌ای معرفی می‌کند که می‌تواند الگویی برای انسان‌های روزگار ما باشد که تشنه یافتن معنایی معنوی برای زندگی خود هستند.
کتاب مقیم دل: حکایت‌هایی از زندگی مولانا برای انسان زمانه ما، نوشته غلامرضا خاکی، در ۲۹۶ صفحه توسط انتشارات معین، در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.
غلامرضا خاکی کتاب دیگری نیز درباره مولانا نوشته که حاصل سیر و سفر او به قونیه، مزار مولاناست که در قالب یک گزارش به مولاناشناسی تاریخی و انفسی می‌پردازد.
کتاب خاتون خاطره در سه پرده نوشته شده که شامل انجماد در التهاب گفتن، گشایش از پی نو دیدن و خاموش به تمنای شنیدن است، خاکی معتقد است که مولانا، بخشی از نگاه اصلی او را به خود و جهان را ساخته و به همین دلیل سفر به آرامگاه او تأملات خودکاوانه‌ای را در پی داشته است.
کتاب خاتونِ خاطره، نوشته غلامرضا خاکی در ۴۰۷ صفحه توسط انتشارات بنگاه نشر و ترجمه کتاب پارسه منتشر شده است.