به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، تنش طولانی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ، از یکشنبه گذشته به درگیری نظامی شدید بین دو کشور تبدیل شد. از سوی دیگر حمله‌های راکتی به محدوده سفارت آمریکا در عراق هم به بهانه‌جویی تازه کاخ سفید برای تهدید عراق و تعطیلی سفارتخانه خود در بغداد منجر شد. در حالت عادی این دو موضوع نباید ارتباط چندانی به جمهوری اسلامی داشته باشند اما تلاش‌های آگاهانه و ناآگاهانه ای که در یک هفته گذشته کوشیده است این موضوعات را به تهران ربط داده و در راستای اهداف ایران هراسانه خود به کار گیرد. در این میان برخی از کنشگران داخلی هم با نادیده گرفتن اصول ابتدایی دیپلماسی، در تریبون ها، اظهارات و یادداشت‌های خود، باری بر دوش دستگاه دیپلماسی در روزهای حساس کنونی می‌گذارند.
روابط تهران- بغداد نیازمند حفاظت است
تلاش برای ایجاد نفاق و اختلاف میان دولت‌ها و حتی ملت‌های منطقه اصل مهم در سیاست خارجی قدرتهای فرامنطقه ای است، در همین راستا تقلا برای تیره‌سازی روابط بین جمهوری اسلامی و عراق به عنوان دو همسایه و شریک استراتژیک از مهم‌ترین اهداف و برنامه های برخی از دولت‌هاست. با توجه به این تلاشها حفاظت از این روابط اهمیت بسیار ویژه‌ای برای ایران دارد که گاهی به عمد یا سهو از سوی برخی تریبون‌ها و رسانه‌ها نادیده گرفته می‌شود. در تازه‌ترین این اقدامات جنجال آفرین، یادداشتی خطاب به آیت الله «علی سیستانی» از مراجع بزرگ شیعیان ایران و عراق در یکی از روزنامه های کشور چاپ شد که لحن هشدارآمیز و حتی نصحیت گونه آن، واکنش تند مقامات عراق، شخصیت‌های سیاسی و مذهبی بغداد را در پی داشت و بسیاری در داخل کشور هم نسبت به این نوع جنجال آفرینی‌ها انتقاد کردند.
«برهم صالح» رییس جمهوری، «مصطفی کاظمی» نخست‌وزیر، «محمد حلبوسی» رییس پارلمان و «فائق زیدان» رییس شورای عالی قضایی عراق از انتقاد رسانه ایرانی نسبت به آیت الله سیستانی انتقاد کردند. «نوری المالکی» رهبر ائتلاف قانون عراق هم این نوشته را محکوم کرد. واکنش مقامات عراق که بسیاری از شخصیت‌های حامی ایران را هم میان آن ها بودند، نشان می دهد که در شرایطی که آمریکا با تهدید و تطمیع درصدد تضعیف هم پیمانی بغداد و تهران است، قلمفرسایی هایی از جنس یادداشت روزنامه آن هم خطاب به عالی ترین مرجع شیعیان جهان اقدام چندان موجهی نبوده و شاید به همین دلیل است که نویسنده مقاله گرچه دیرهنگام اما از نوشته و دیدگاه خود ابراز پشیمانی و عذرخواهی کرد.
دامنه این نوع رفتارها اما محدود به چند ده شماره منتشر شده از یک روزنامه نماند و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در توییتی به زبان عربی نوشت: «حضرت آیت‌الله سیستانی مرجع عالیقدر، دژ مستحکم عراق و سرمایه‌ای برای کل جهان اسلام است. ایران نقش ایشان در برقراری امنیت در عراق و ثبات آن و حفظ حاکمیت و وحدت سرزمینی این کشور و رهایی از قدرتهای اشغالگر و ساختن عراق جدید بر اساس انتظارات ملت برادر عراق را ارج می نهد.»
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه هم با تاکید بر اینکه این موضع هیچ ربطی به ارکان جمهوری اسلامی ایران ندارد؛ تصریح کرد: «آیت الله سیستانی نقش بی‌بدیلی در عراق دارد و ایشان دارای جایگاه رفیعی بین شیعیان در سراسر جهان از جمله ایران و عراق است.» اقداماتی از این دست حتی اگر با نیت و انگیزه‌ای درست انجام شوند، نمی‌توانند در درازمدت از منافع ایران در خارج از مرزها حفاظت کند.
حمله های راکتی به سفارت آمریکا در بغداد و ادعاهای کاخ سفید درباره این اقدامات، مقامات عراق را تحت فشار قرار داده و آمریکا می خواهد هزینه همکاری و حتی همسایگی عراق با ایران را به اندازه ای افزایش دهد که مقامات بغداد از تمام مزایای این اتحاد چشم پوشی کرده و تمام و کمال در اختیار واشنگتن قرار گیرند. هرچند با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی و کمک های یک دهه گذشته تهران، چنین درخواستی چندان قابلیت اجرایی ندارد اما این روابط نیازمند مراقبت ویژه است. مراقبتی که دستگاه دیپلماسی بار آن را بر دوش دارد اما برخی رقبای سیاسی دولت و منتقدان آن، نه تنها در مسیر این مراقب گامی بر نمی دارند بلکه با اقدامات نسنجیده بر این بار هم می افزایند و چون در عرف بین الملل مسوول ارتباط میان کشورها وزارت خارجه تعریف شده است این وزارتخانه بخشی از توان و تمرکز خود را به منظور اصلاح کلمات و جملات نسنجیده می کند.
نقش و جایگاه ایران در مناقشه قره باغ میانجی است
شایعه استفاده از خاک ایران از سوی یکی از طرفین درگیر در مناقشه قره باغ، یکی از همان جوسازی‌های رسانه‌ای است که گاهی مبنای گزارش‌ها و تحلیل‌های شبکه های فارسی زبان خارج از کشور قرار گرفته است. از بامداد یکشنبه که آتش جنگ شعله ور شد؛ یکی از رسانه‌های جمهوری آذربایجان مدعی شد که روسیه با استفاده از حریم هوایی ایران، ترکمنستان و قزاقستان ۴۰۰ تن سلاح به ارمنستان انتقال داده است. به فاصله اندکی از انتشار این شایعه سفارت کشورمان ادعاهای مطرح شده درباره ارسال تسلیحات روسی از طریق خاک ایران به ارمنستان را رد و تاکید کرد هدف از این ادعاهای کاملا نادرست، بر هم زدن روابط دوستانه بین تهران و باکو است. این شایعه در حالی مبنای تحلیل برخی رسانه‌ها قرار گرفت که از همان ساعات آغاز درگیری‌ها بین آذربایجان و ارمنستان «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در تماس با وزرای خارجه دو کشور از آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از تمام ظرفیت‌های خود به منظور برقراری آتش بس، آغاز گفت وگو و استقرار صلح و آرامش را به دو طرف اعلام کرد.
«سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت خارجه هم با تاکید بر اینکه وضعیت منطقه بیش از این تحمل خشونت‌ها را ندارد؛ تصریح کرد: «سیاست ایران که مبتنی بر کمک و تسهیل گفت‌وگوهای طرفین بوده، تغییری نکرده است. راه حل نظامی راهکار پایدار برای این اختلاف نیست. ایران از همه ظرفیت‌هایش در این راستا استفاده می‌کند.» با این همه اما تکرار این شایعه بار دیگر سخنگوی وزارت خارجه را وادار به واکنش کرد و خطیب زاده روز سه شنبه ۸ مهرماه در پاسخ به سوال خبرنگاران در این زمینه تاکید کرد: «تردد کامیون و ترانزیت کالاهای متعارف غیرنظامی میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همسایه، به طور معمول همواره برقرار است. کامیون‌های مورد اشاره نیز صرفا در همین چارچوب به فعالیت خود مشغول هستند. جمهوری اسلامی ایران ضمن نظارت دقیق و کنترل لازم بر روند جابه‌جایی و ترانزیت کالا به کشورها، به هیچ وجه اجازه نمی‌دهد از خاک کشورمان برای انتقال سلاح و مهمات استفاده شود.»
«علی ربیعی» سخنگوی دولت نیز در نشست خبری با خبرنگاران تاکید کرد: «تنها راه حلی که ما برای مناقشه بین آذربایجان و ارمنستان می‌شناسیم گفت و گو است وجمهوری اسلامی ایران به حق حاکمیت هر دو کشور احترام می‌گذارد.» هدف از طرح چنین شایعات و جوسازی‌هایی در این مناقشه کشاندن پای ایران به آن و یا دستکم ایجاد هراسی است که آمریکا و رژیم صهیونیستی برای آن نهادینه ساختن این هراس در ذهن ملتها و دولت‌های منطقه حساب ویژه ای باز کرده‌اند.
با این همه اما برخی اظهارنظرها از سوی شماری از مسوولان و اعلام طرفداری از یکی از طرف های درگیر و سوگیری قومیتی در مناقشه آذربایجان و ارمنستان می تواند بازهم پیامدهایی نه برای آن نماینده یا مسوول، بلکه جمهوری اسلامی در پی داشته باشد. آرزوی پیروزی برای جمهوری آذربایجان یا ارمنستان در حالی که ایران در این تنش بی طرفانه و میانجیگرانه هردو طرف را به صلح می خواند، چندان منطقی و عقلایی نخواهد بود و صاحبان تریبون به ویژه تریبون های رسمی باید در سخنان و توییت های خود به این نکته توجه داشته باشند تا سوژه جنجال سازی به دست رسانه هایی ندهند که از هر شایعه ای می توانند ساعت ها برنامه تحلیلی علیه ایران تولید و پخش کنند.
مناسبات منطقه صبوری می‌خواهد
حضور قدرت های فرامنطقه‌ای در همسایگی جمهوری اسلامی از یک سو و ظرفیت بالقوه خاورمیانه و غرب آسیا به تنش و درگیری، روابط بین الملل در این منطقه را به موضوعی بسیار حساس و نیازمند دانش و تامل و تدبیر ساخته است. هرگونه اظهارنظر به ویژه درباره خطوط قرمز ملتها و دولت‌ها می‌تواند آغازگر دشمنی تازه‌ای باشد که نفع آن بیش از همه متوجه کارخانه‌های اسلحه سازی غرب است. ایران در امواج ایران هراسی که رسانه‌های پترودلاری علیه‌اش به راه انداخته‌اند بیش از هر زمان دیگری نیازمند همسایگانی همراه است. خنثی سازی طرح‌های نفاق افکن میان ملت‌های همسایه و ایران نه از طریق سرمقاله‌های هشدار آمیز و نصحیت محور به عالی‌ترین مرجع شیعیان بلکه با صبوری و حفظ خویشتنداری ممکن خواهد بود. تنها با چنین رویکردی است که ملت‌های آذربایجان یا ارمنستان، پروپاگاندای جعل خبر علیه جمهوری اسلامی را باور نکرده و تهران را نه طرف درگیر بلکه میانجی تنش‌ها خواهند پذیرفت.