به گزارش ایرنا، بازار تاریخی و مسقف تبریز به عنوان تنها بازار ثبت شده در فهرست یونسکو در جهان و یادگاری پویا و زنده از کهن شهری تجاری تبریز است.
مجموعه مسقف بازار تبریز با یک کیلومتر مربع وسعت در ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۹۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۲۰۱۰ نیز با شماره ثبت ۱۳۴۶ به عنوان یکی از میراث جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
بازار تاریخی تبریز با داشتن حدود پنج هزار و ۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان، ۵ باب حمام و ۱۲ باب مدرسه به عنوان اصلی ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز و ایران در طول قرون و اعصار شناخته می‌شود.
بازار تبریز از بازارچه‌ها دالان‌ها، تیمچه‌ها سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته است؛ پیش‌تر به جهت قرار گرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است.
این بازار پس از وقوع زمین‌لرزهٔ تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری/ ۱۱۵۲ش توسط نجفقلی خان دنبلی، حاکم وقت تبریز بازسازی شد؛ هر چند تاریخ دقیق بنای این مجموعه مشخص نیست، ولی بسیاری از جهان‌گردانی که از سدهٔ چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، دربارهٔ آن اطلاعاتی ارائه داده‌اند.
بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کارری، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند.
بازار تاریخ تبریز پس از ثبت به عنوان میراث جهانی یونسکو شاهد اقدامات گسترده ای در راستای مناسب سازی محیط آن از منظر تطابق با معماری ایرانی- اسلامی در سال های گذشته بود که ساماندهی معابر و جداره سازی از جمله ارزشمندترین آنهاست.
۳۰ میلیارد ریال برای ساماندهی معابر بازار تبریز هزینه شد
مدیرعامل سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز گفت: طی سالجاری حدود ۳۰ میلیارد ریال برای ساماندهی و مرمت معابر بازار تاریخی و مسقف این شهر هزینه شده است.
رضا خلیلی ، ساماندهی، مرمت و احیای بزرگ ترین بازار سرپوشیده جهان را یکی از اهداف و محور فعالیت های سازمان گردشگری شهرداری تبریز برشمرد و افزود: بر همین اساس به منظور ساماندهی بافت تاریخی شهر و احیای آن، اقدام به کف‌سازی، جداره‌سازی و احداث سردرب‌هایی در نقاط مختلف بازار قدیمی تبریز کرده ایم.
وی اظهار داشت: کف سازی و جداره‌سازی بازار تاریخی و سرپوشیده تبریز یکی از نیازها و مطالبات اصلی اصناف و بازاریان این مکان بی نظیر تاریخی است که در پاره ای از موارد خود آنها نیز در این راه همیاری و تعامل خوبی با شهرداری داشته و دارند.
خلیلی با اشاره به اینکه اصلاح و ساماندهی معابر درون بازار، کف‌سازی و جداره‌سازی آن بر زیبایی بصری بازار تبریز می افزاید که از نظر گردشگری اهمیت فراوانی دارد، ادامه داد: در همین راستا شهرداری تبریز اقدام به کف‌سازی ۱۸ هزار و ۶۵۰ متر از معابر درون بازار و تیمچه‌های تاریخی آن کرده است که برای این کار ۲۹ میلیارد و ۶۴۰ میلیون ریال اعتبار هزینه شده است.
وی سرا و تیمچه های قندچی لر، حرم خانه، جعفریه، بورک چی بازار (کلاهدوزان)، سیگارچی لار ، رهلی بازار، دلاله زن بزرگ و کوچک، مجیدیه، مظفریه، قیز بستی، دباغ خانه و بازار امیر را از جمله مکان هایی اعلام کرد که هدف پروژه کف‌سازی شهرداری تبریز قرار گرفته است.
مدیرعامل سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز جداره‌سازی بازار تاریخی تبریز را از دیگر پروژه های مدیریت شهری در بزرگ ترین بازار سرپوشیده جهان اعلام کرد که در چندین نقطه از بازار در دست اجرا است.
وی اظهار داشت: در این زمینه تاکنون ۶ هزار و ۴۸۷ مترمربع جداره سازی با اعتبار ۴ میلیارد ۷۹۵ میلیون ریال در راسته بازار قدیم و جدید، بازار صادقیه تا ورودی قندفروشان، بازار یمن دوزان، بازار دلاله زن بزرگ و کوچ، حرمخانه، کلاهدوزان و بازار کفاشان صورت گرفته است.
خلیلی، احداث سرویس بهداشتی در داخل بازار تاریخی تبریز از دیگر اقدامات برای ساماندهی این مکان برشمرد و با بیان اینکه بازار تاریخی تبریز از دیرباز محل رجوع شهروندان، گردشگران و تجار داخلی و خارجی بوده است، گفت: از همین روی ارائه امکانات بهداشتی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در این محدوده شهر است که تاکنون دو چشمه سرویس بهداشتی در بازار صاحب دیوان و تیمچه ملک با اعتبار ۷۰۰ میلیون ریالی احداث شده است.
وی احیای سردرب‌های قدیمی بازار تبریز را که یکی از نشانه‌های هویتی این بازار دانست که متاسفانه در طول تاریخ از بین رفته‌اند.
مدیرعامل سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز اعلام کرد: شهرداری برای احیای این سردرب‌ها نیز وارد عمل شده و طی امسال سردرب رهلی بازار با اعتبار ۷۴۰ میلیون ریال، سردرب باغمیشه با اعتبار ۶۲۰ میلیون ریال و سردرب بازار قیزبستی با اعتبار ۴۲۰ میلیون ریال، احداث شده‌اند.
تدوین برنامه پنج‌ساله برای هویت‌بخشی بافت تاریخی شهر
شهردار منطقه ۸ تبریز نیز در گفت و گو با ایرنا با اشاره به تدوین برنامه ۵ ساله برای هویت بخشی بافت تاریخی شهر، از آماده سازی بسته های متنوع مرمتی و باز آفرینی شهری توسط منطقه ۸ با هدف تقویت زیرساخت های گردشگری و حفاظت از میراث فرهنگی شهر خبر داد.
علی مدبر گفت: موارد متعددی از طرح های باز آفرینی شهری از جمله طرح باروی تبریز آماده شده است که با مشارکت بخش خصوصی اجرائی خواهد شد.
وی افزود: احیای خانه های تاریخی، بهسازی معابر منتهی به اماکن تاریخی، ایجاد بازارچه های دائمی صنایع دستی و توسعه موزه استاد شهریار از جمله اقداماتی است که آغاز کرده ایم و تداوم و به سرانجام رسیدن آن ها نیازمند همکاری اداره کل میراث فرهنگی و سایر دستگاه های ذی صلاح است.
مدبر اظهار کرد: طی جلسات و برنامه ریزی های انجام شده پهنه فرهنگی تبریز را به زودی اجرائی خواهیم نمود و در کنار آن رینگ گردشگری تبریز را حد فاصل میدان شهید بهشتی تا چهار راه شریعتی طراحی نموده ایم که برآنیم با همکاری نهادهای مرتبط اجرائی نمائیم.
شهردار منطقه ۸ تبریز با اشاره به لزوم احیا و تغییر کاربری خانه ها و برخی دیگر از ابنیه تاریخی افزود: ظرفیت بی نظیر خانه ها و ابنیه تاریخی موجود در منطقه تاریخی و فرهنگی تبریز مغفول مانده است و باید با همکاری شورای شهر شاهد اختصاص اعتبارات ویژه برای حفاظت از مجموعه ها و تک بناهای تاریخی باشیم.
وی همچنین از بازار تاریخی و خانه های تاریخی تبریز به عناون نگین درخشان حوزه گردشگری تبریز نام برده و از برنامه ریزی شهرداری منطقه ۸ برای استفاده بهینه از این پتانسیل ها در راستای توسعه گردشگری خبر داد.
مدبر در ادامه به طراحی چندین بلوک در محلات کم برخوردار و فرسوده منطقه از قبیل گجیل و راسته کوچه و فلسطین اشاره کرده و خواستار اختصاص بودجه های مناسب برای بازآفرینی شهری در این مناطق شد.
۱۲ میلیارد ریال برای مرمت و ساماندهی بازار تبریز هزینه شد
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی نیز در گفت و گو با ایرنا با اشاره به اینکه پارسال ۱۲ میلیارد ریال برای مرمت و ساماندهی بازار تاریخی تبریز هزینه شده است، گفت: این اعتبار به صورت مرحله بندی های مختلف در قالب مرمت و ساماندهی این اثر فاخر فرهنگی و تاریخی با برنامه ریزی های اداره کل، پایگاه میراث جهانی بازار تبریز و جلب مشارکت اصناف و بازاریان هزینه می شود.
احمد حمزه زاده اظهار داشت: بر همین اساس امسال پایش و مرمت بخش های مختلف بازار سرپوشیده تبریز از جمله تکمیل کف سازی معابر عمومی بازار با مشارکت کسبه و ارگان های ذی ربط از جمله شهرداری، ادامه سبک سازی، تداوم ایزولاسیون و لکه گیری پشت بام و جداره سازی ورودی های اصلی بازار در دستور کار قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه موضوع ساماندهی، استحکام بخشی و سبک سازی بناهای واقع در بازار سرپوشیده تبریز به منظور مقاوم سازی و ایمن سازی بخش های مختلف آن در گذر زمان یکی از موضوعات مهم و مورد توجه میراث فرهنگی است، اضافه کرد: مرمت و بازسازی طاق ها و گنبدها، بازسازی دیوارها و اجرای طاق نماها و استحکام بخشی دیوارهای در معرض خطر از اقداماتی که پیش از این برای ساماندهی این مجموعه تاریخی انجام شده است.
حمزه زاده با بیان اینکه پایش و مرمت مداوم و مشارکت بازاریان کلید واژه صیانت از بازار جهانی تبریز است، یادآور شد: لازمه صیانت و حفاظت از بازار تاریخی تبریز به عنوان یک اثر فرهنگی جهانی جلب مشارکت بازاریان است.
وی از تداوم عملیات ساماندهی و مرمت این اثر فاخر تاریخی خبر داد و اضافه کرد: بازار سرپوشیده تبریز سند باشکوه فرهنگ، هنر، تاریخ، سیاست و اقتصاد آذربایجان به شمار می رود که با توجه به چنین جایگاهی همواره جزو اولویت های مرمت اداره کل میراث فرهنگی استان قرار دارد.
با توجه به اینکه یکی از مخاطرات اصلی و مهم بازار مسقف تبریز نوع و نحوه سیم کشی های برق این مجموعه به داخل مغازه ها و واحدهای تجاری است، طبق مصوبات مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، شرکت توزیع نیروی برق تبریز در این زمینه موظیف به اجرای طرح ساماندهی سیم های برق شده است.
ضرورت تلاش مضاعف برای حفاظت و صیانت از بازار جهانی تبریز
فرماندار شهرستان تبریز نیز در گفت و گو با ایرنا بر لزوم تهیه و آماده سازی طرح ایمنی و امنیتی بازار جهانی تبریز در سال جاری با هدف صیانت از این اثر ارزشمند تاریخی تاکید کرد.
بهروز مهدوی با تاکید بر لزوم توجه ویژه به حفاظت و صیانت از بازار جهانی تبریز، گفت: این بازار جزئی از هویت فرهنگی و تاریخی مردم آذربایجان و تبریز است و نباید در حفاظت از این اثر تاریخی از هیچ گونه اقدام موثر چشم پوشی کرد.
وی افزود: با توجه به اینکه هرگونه اقدام در راستای اهداف صیانتی از بازار تاریخی زیر نظر پایگاه جهانی بازار انجام می شود، ضروری است تا نسبت به تدوین طرح ایمنی و امنیتی این بازار بزرگ در سال جاری اقدام شود.
مهدوی با اشاره به اینکه تمامی دستگاه ها باید در حفاظت و صیانت از مواریث تاریخی مشارکت داشته باشند، اظهار داشت: در راستای حفاظت از مواریث تاریخی تبریز، شهرداری ها در صدور مجوز احداث در محدوده آثار تاریخی موظف به استعلام از میراث فرهنگی هستند.