بسیاری از خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد از زمان شیوع کرونا با توجه بحران اقتصادی ناشی از این ویروس، در ارائه خدمات به ذینفعان خود و عوایدزایی از خیرین و نیکوکاران حسابی به مشکل برخورده‌اند.
اما در این میان بعضی از خیریه‌ها هم به خوبی عمل کرده و با وجود اینکه مشکلات اقتصادی دامن‌گیر مجموعه آنها نیز شده اما سعی کرده‌اند این اتفاق به فرایند کلی کاری لطمه مهلکی نزند و ساختار سازمان آنها را از هم نپاشد.
موسسه محک یکی از سازمان‌های مردم‌نهادی است که این روزها با جدیت بیشتری در تلاش برای ارائه خدمات بهتر به کودکان مبتلا به سرطان است.
مهدی خواجه نوری معاون مدیرعامل موسسه محک در خیریه روز یکشنبه در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا از شرایط این مجموعه پس از کرونا و عملکردشان در زمینه مدیریت این بحران سراسری می‌گوید، که در پی می آید:
ایرنا: پس از کرونا بعضی از موسسات خیریه در ارائه خدمات به جامعه هدف خود که اغلب نیازمندان هستند و نحوه عوایدزایی دچار مشکل شده اند، نظر شما در این باره چیست؟
خواجه نوری: موسسات خیریه و همین طور محک برای این شکل گرفته اند که نیازی در جامعه را مورد خطاب قرار دهند که این نیاز قابل پاسخگویی توسط سطوح دیگر جامعه نیست. در این شرایط خیریه‌ها با کمک افراد نیکوکار سعی می‌کنند خلاء‌های موجود را با توجه به جامعه هدف پر کرده و به آن نیاز جامعه پاسخ درستی بدهند. اما این روندکاری خیریه‌ها و سازمان‌های مردم نهاد در شرایطی رخ می‌دهد که جوامع در یک ثبات کلی (منظور ثبات اقتصادی) به سر می‌برند و این موضوع به خیریه‌ها بسیار کمک می‌کند که طبق یک برنامه ریزی منسجم، عواید را جذب و خدمات خود را با توجه به نیاز جامعه ارائه و گسترش دهند و بهبود بخشند. پس از شیوع کرونا که بحرانی جهانی است بدون شک خیریه‌ها مانند سایر نظام‌ها، سازمان‌ها و حتی افراد دچار تغییر و مشکل شدند و این نیاز احساس شد که به بازنمایی نقش خود بپردازند. محک نیز که جامعه هدف مهمی یعنی بیماران و آن هم از نوع کودک مبتلا به سرطان را مورد حمایت قرار می‌دهد این تغییر را در همه ابعاد احساس کرده است.
ایرنا: اما در شرایط امروز ثبات اقتصادی وجود ندارد!؟
خواجه نوری: بله امروز در شرایطی هستیم که این ثبات اقتصادی همیشه وجود ندارد و در این وضعیت خیریه‌ها باید با تکیه به منابع مالی بیشتر، برنامه‌ریزی آینده نگرتر و گرفتن مشاوره از موسسات و متخصصان پیشرو در داخل و خارج کشور سعی کنند، با برنامه ریزی یا پیش بینی مشکلات، راهکار درستی برای عبور از این شرایط اتخاذ کنند. در شرایط موجود که کرونا نیز به بی ثبات اقتصادی افزوده و در ایجاد شرایط بی‌ثبات و ابهام در همه جهان تأثیرگذار بوده، خیلی از برنامه ریزی‌های موسسات به صورت منفی تحت شعاع این مسئله قرار گرفته. یعنی این مراکز به سمتی می‌روند که به شرایط محیطی که به آنها تحمیل شده، واکنش نشان می‌دهند و از طرفی به دلیل حس مسئولیت و وظیفه شناسی، قادر نیستند از خدماتی که ارائه می‌دهند سرباز زنند.
افزون بر این اتکای اصلی خیریه‌ها به کمک‌های مردمی است که تبدیل به خدمات برای ذینفعان می‌شود. اما در شرایط موجود این امکان نیز برای جامعه ضعیف شده و دسترسی به منابعی که به طور عادی در جامعه نیکوکاری اتفاق می‌افتاد و در اختیار خیریه‌ها قرار می‌گرفت، سخت‌تر شده است.
ایرنا: در این شرایط چه سرنوشتی پیش روی موسسات خیریه و سازمان‌های مردم نهاد قرار می‌گیرد؟
خواجه نوری: در مورد سرنوشت مؤسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد نمی‌توان به طور کل اظهارنظر کرد زیرا بستگی به عملکرد پیشین، ماهیت و عملکرد کنونی مؤسسات و سرعت آنها در تطابق با تغییر دارد. برخی مؤسسات ممکن است نتوانند در شرایط ابهام و تغییر کنونی جایگاه خود را بازنمایی کنند و برخی دیگر ممکن است با تغییرات همراه شده و علاوه بر نقش پیشین برای مشکلات جدید نیز نقش آفرینی کنند.
درخصوص موسسه محک تلاش بر این بود تا تغییرات را ببینیم، با آن همسو شده و تلاش کنیم کمترین اثرات منفی متوجه همه ذیربطان اعم از کودک و خانواده او، نیکوکاران، کارکنان و داوطلبان شود. از همه مهم تر آنکه با توجه به این موضوع مهم که درمان سرطان نمی‌تواند متوقف و یا به زمان دیگری موکول شود تلاش کردیم ارائه خدمات برای کودکان مبتلا به سرطان نیز با تاخیر یا کوتاهی انجام نشود. اما این را مدیون اعتماد و تداوم همراهی جامعه هستیم. نیکوکاران در این روزهای سخت کودکان مبتلا به سرطان را تنها نگذاشته‌اند. محک همچنان نیاز دارد با کمک و یاری جامعه، ۲۰ هزار کودک مبتلا به سرطان که در حال حاضر در فاز درمان هستند را حمایت کند. در این میان یاوران در این روزهای سخت هم به خاطر خدماتی که محک ارائه می‌دهد و هم به خاطر شفافیت و پاسخگویی که وظیفه محک نسبت به اعتماد آنهاست، کنار این مؤسسه ایستاده‌اند تا در روزهای شیوع کرونا نیز قادر به حمایت از فرزندانش باشند.
بدون شک سختی‌های کرونا برای افرادی که با بیماری عزیزانشان نیز دست به گریبان هستند، بسیار سخت‌تر شده است. کسی خبر ندارد تا کی قرار است با این بیماری مواجه باشیم و از طرفی ممکن است وقوع مسائل دیگری در محیط بر روند کاری خیریه‌ها اثر بگذارد. همه این قائده می‌تواند تحت شعاع یک اتفاق غیرقابل پیش بینی نیز قرار بگیرد که کار را برای سمن‌ها و خیریه‌ها در سراسر جهان سخت تر کند. پس در این شرایط خیلی مهم است که خیریه‌ها و سازمان‌های مردم نهاد برای حفظ بقای خود در جهت تداوم حمایت‌هایشان در زمان‌های بحران و پیش بینی نشده، منعطف، عملگرا، هوشمند و شفاف عمل کنند. شفافیت و پاسخگویی در قبال اعتبار و اعتماد جامعه می‌تواند خیریه‌ها را از هر بحرانی سربلند بیرون بیاورد.
ایرنا: شاید یکی از دلایل توجه به محک نسبت به سایر خیریه‌ها، خدماتی است که این مجموعه به کودکان می‌دهد. نظر شما در این باره چیست؟
خواجه نوری: بدون شک امور کودکان همواره مورد توجه انسان‌های نیک‌اندیش قرار داشته و دارد و توجه آنها را به خود جلب می‌کند اما صرفا به این دلیل نمی‌توان انتظار داشت که حمایت‌ها همواره تداوم داشته باشد و باید هم به وظایف خود در قبال نیکوکاران درست عمل کرد و هم هر روز تلاش کرد تا مأموریت تعریف شده در حمایت از جامعه هدف را به بهترین شکل انجام داد و در راستای ارتقای آن کوشید. بنابراین مسائل مختلفی در اعتماد مردم اثرگذار است.
ایرنا: مثل چه مسائلی؟
خواجه نوری: برای مثال محک در ۶ ماه گذشته و پس از آغاز شیوع کرونا در کشور، به طور شفاف به همه ذیربطان اعلام کرد که اولویتش در شرایط کنونی حفظ سلامت همگان است. بنابراین در ابتدا، در راستای همین هدف فعالیت همه دفاتر و کانترهای محک در سطح تهران و کرج را متوقف کرد تا مراجعه حضوری وجود نداشته باشد و خطر کرونا در جریان این رفت و آمدها، سلامت جامعه و همکاران را تهدید نکند. همچنین ارسال و جمع‌آوری قلک‌های محک نیز تا مدتی متوقف شد. حتی بخش‌هایی از نیروهای سازمان که فعالیتشان ارتباط مستقیم با حضور فیزیکی در محل نداشت، دور کار شدند. شیوه ارائه خدمات به کودکان و خانواده‌هایشان، روش‌های پرداخت هزینه‌ها، و ارائه خدمات روانشناسی و مددکاری اجتماعی تا حد ممکن به شیوه‌های از راه دور تغییر کرد و رفت و آمد کودک و خانواده به حداقل رسیده و تمامی اقدامات ایمنی و بهداشتی در بالاترین سطح ممکن در بیمارستان محک نیز مستقر شد. در همین دوران تلاش کردیم روش‌های جایگزین برای کمک به کودکان مبتلا به سرطان را ارائه کرده و در عین حال به بررسی چگونگی آغاز فعالیت اقدامات متوقف‌شده به شیوه‌ای همگام با پروتکل‌های بهداشتی را پرداختیم و اکنون بسیاری از اقدامات و فعالیت‌های سازمان با تغییر و بروزرسانی در حال انجام است. این اتفاقات در سطح جامعه دیده شد.
شاید این کار در ظاهر اتفاق خاصی نباشد اما اثر آن در سطح جامعه دیده می‌شود. این تغییرات در ابتدا برای ما با خطرپذیری بالایی همراه بود و می‌توانست منجر به از کار افتادن چرخه‌های تولید عواید سازمان شود اما پایبند بودن به اصول و ارزش‌های سازمان و اهمیت سلامت همگان اولویتی بود که به هیچ دلیلی نادیده گرفته نشد و مردم همواره بهترین و دقیق‌ترین ناظر برای عملکرد ما هستند. در واقع ما در همه این مدت به سرعت وارد عمل شدیم تا از مشکلات غیرقابل پیش بینی جلوگیری کنیم. این ویژگی مهم محک است که با وجود گستردگی سازمان تلاش می‌کند تا حد ممکن چالاک عمل کند.
ایرنا: شما در محک چه روش‌های جدیدی را برای عوایدزایی جایگزین روش‌های دیگر خود کردید؟
خواجه نوری: یکی از کارهای محک بارگذاری وب سایت جدید موسسه بود تا امکان رسیدن کمک‌های مردم از روش‌های دیجیتال به دست کودکان مبتلا به سرطان تسهیل شود. یکی دیگر از اقدامات استقرار روش جدید کمک به کودکان مبتلا به سرطان با نام پیام همدلی است. یعنی مخاطبان ما می‌توانند در زمان کرونا و برای مراسم‌هایشان و جهت همدلی با عزیزان خود در غم و شادی، به جای استند از طریق سایت، پیام همدلی به دوستان و آشنایان شان بفرستند و از راه دور همراهشان شوند و در عین حال با هزینه این کار به کودکان مبتلا به سرطان نیز کمک می‌کنند. اینها نمونه‌هایی از روش‌های کمک به فرزندان محک است که در دوران کرونا به آنها پرداخته شده است.
ایرنا: در دراز مدت و کوتاه مدت چه برنامه‌هایی می‌توان در نظر گرفت تا یک خیریه بقایش حفظ شود؟
خواجه نوری: هر سازمان خیریه باید بر مبنای مأموریت و ماهیت خود شیوه‌هایی برای پایبند بودن به اصول بنیادی که بر آن قائل است را اتخاذ کرده و همچنین وظایف خود در قبال همه ذیربطانش، چه خیرین، چه خدمت‌گیرندگان و چه کارکنان و داوطلبان را مشخص کرده و با رعایت اصول اخلاقی حاکم بر سازمان خود به این وظایف پایبند بماند و این موضوع را با همه ذیربطان به طور مستمر مورد گفت وگو قرار دهد.
عملکرد شفاف یکی دیگر از راه‌های بقای یک خیریه است. همچنین با تجربه‌ای که در محک دارم می‌توانم بگویم که قائل بودن به روند بهبود مستمر در همه ابعاد فعالیت سازمان و مستقر کردن این شیوه طرز فکر و عملکرد منجر به ساخت و ایجاد مداوم راه‌ها، روش‌ها، زیرساخت‌ها و پویایی می‌شود که راهگشای هر مشکل و تغییر غیرقابل پیش‌بینی خواهد بود.
آگاهی مستمر همه ما و آمادگی برای پذیرش و ایجاد راهکار برای تغییرات براساس کسب آگاهی از تحولات محیط مسیری است که برای مواجهه با چالش‌های غیرمنتظره کاربردی است. این مسیر ممکن است بعضا مستلزم اتخاذ تصمیمات سخت باشد که قبلاً آنها را غیرممکن می‌دانستیم اما برای عبور از تغییرات و بحران‌های بنیادین لازم است همواره از تغییرات استقبال کنیم. استفاده از همه ظرفیت‌ها، بهره گرفتن از خرد جمعی و تخصص‌گرایی روش‌های دیگری است که به بقای خیریه‌ها و تمامی سازمان‌ها کمک خواهد کرد. به امید آنکه سازمان‌های خیریه با بازنمایی فعالیت، مسئولیت و جایگاه خود با اتکا به ظرفیت‌های جامعه مدنی نه تنها کارکرد پیشین خود را حفظ کنند بلکه بتوانند پاسخگوی مشکلات جدید ایجاد شده برای جامعه تحت پوشش خود باشند.
از: فاطمه شیری