به گزارش ایرنا، خشک شدن دریاچه ارومیه و کاهش تراز آن هرچند از اوایل دهه ۱۳۸۰ آغاز شده بود ولی این بحران زیست محیطی از اواخر آن دهه به عنوان یک موضوع اجتماعی و احیای آن نیز به یک مطالبه عمومی در منطقه تبدیل شد.
در همین راستا نیز با توجه به حساسیت دولت تدبیر و امید به موضوعات زیست محیطی از یک طرف و موقعیت شناسی دولتمردان در ارج نهادن به مطالبات عمومی از طرفی دیگر، بحث احیای دریاچه ارومیه در نخستین نشست هیات دولت مطرح و امیدها برای احیای نگین آبی آذربایجان جان گرفت.
نقطه جالب این ماجرا آنجا بود که پس از تشکیل ستاد احیا در سال ۱۳۹۳، عمده مخالفان احیای دریاچه ارومیه که نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی محسوب می‌شدند تمامی تلاش خود را به کار گرفتند تا فضای غبار آلود و آینده مبهم دریاچه ارومیه را به دستاویزی برای تخریب دولت در منطقه تبدیل کنند؛ بازی که اگر شفاف سازی لازم صورت نمی‌گرفت، نتیجه‌ای جز ۲ سر باخت نداشت.
ناکامی مخالفان دولت در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری و تلاش آنان برای آغاز هرگونه اقدام تلافی جویانه از انتخاب مردم سبب شد که مخالفت با تصمیمات ستاد احیا دستاویزی برای آغاز حملات در منطقه علیه دولت باشد و تمامی این اتفاقات در حالی رخ می‌داد که در اواسط سال ۱۳۸۷ یعنی پنج سال قبل از روی کار آمدن دولت روحانی، حتی یک پروژه هم از مصوبات دولت وقت برای احیای دریاچه ارومیه اجرایی نشده و هیچ صدای مخالفی شنیده نشده بود.
خوشحالی کشاورزان از کمک ستاد احیا به مدیریت آب
به نظر می‌رسد برای رسیدن به بطن ماجرا باید سراغ کشاورزان و شهروندان ارومیه ای رفت تا نظر آنان را نسبت به ستاد احیا در گذشته و مقایسه آن با حال جویا شد.
آیدین محمدی یکی از کشاورزان ارومیه‌ای با بیان اینکه نظرش نسبت به ستاد احیا در مقایسه با چند سال گذشته به طور کامل تغییر کرده، گفت: در گذشته برای انتقال آب رودخانه‌ها به اراضی کشاورزی دچار مشکل بودیم و از اینکه ستاد احیا قرار بود با اجبار به قطع آب دریاچه را احیا کند، نگران وضعیت معیشتی خود بودیم.
وی ادامه داد: اما خوشبختانه امروز می‌بینیم که لایروبی رودخانه‌ها سبب شده تا آب رودخانه بدون انحراف در مسیر، مستقیم راه خود را طی کند و کشاورزان نیز از آب موجود بهره‌مند شوند.
وی ادامه داد: در گذشته آب رودخانه‌ها یا از مسیر کلا منحرف می‌شد و یا توسط برخی سودجویان سرقت آب صورت می‌گرفت که در این بین کشاورزان متضرر می‌شدند ولی خوشبختانه با سردهنه سازی، لایروبی و نظارت ۲۴ ساعته بر مسیر آب رودخانه‌ها، دیگر هیچ نگرانی در این راستا نداریم.
وی همچنین با بیان اینکه لایروبی رودخانه‌ها سبب در امان ماندن برخی از اراضی کشاورزی از سیل شده است، افزود: مردم منطقه از اقدامات ستاد احیای در کمک به نجات دریاچه ارومیه رضایت کافی دارند و آن را همچون گذشته تهدیدی برای معیشت خود نمی‌دانند.
امیدوار به آینده در بین کشاورزان آذربایجان‌غربی
غلامرضا حسین‌پور یکی دیگر از کشاورزان منطقه نازلو ارومیه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر اینکه دیگر کسی نمی‌تواند اقدامات دولت در احیای دریاچه ارومیه را انکار کند، گفت: در آن زمان نه تنها هیچ امیدی به احیای دریاچه ارومیه نداشتیم بلکه با آغاز سیاست‌های مدیریت آب توسط ستاد احیا، تصورمان بر آن بود که زمین‌های کشاورزی مان به زودی بدون آب خشک خواهد شد.
وی ادامه داد: باید اذعان کنیم که در فصل آبیاری محصولات کشاورزی، آب لازم برای اراضی از طریق نهرها به موقع تزریق می‌شود و هیچ مشکلی در این رابطه وجود ندارد.
حسین‌پور همچنین گفت و گوی چهره به چهره مسوولان ستاد احیای با کشاورزان و روستاییان را بسیار موثر در آگاه سازی و مشارکت در بحث صرفه جویی در مصرف آب عنوان کرد.
ستاد احیا مانع کوچ روستاییان حوضه آبریز دریاچه ارومیه
ولی الله‌وردی یکی از روستاییان حوضه آبریز دریاچه ارومیه با اشاره به وضعیت وخیم دریاچه ارومیه در اوایل دهه ۱۳۹۰، گفت: با خشک شدن دریاچه ارومیه در بسیاری از مناطق و همزمان آغاز گرد و غبار نمکی نه تنها محصولات کشاورزی در منطقه به شدت آسیب دید بلکه سلامت مردم نیز مورد تهدید واقع شد.
وی افزود: ما بیش از چندین نسل است که در روستای "جبل کندی" زندگی می‌کنیم، اینکه عده‌ای در این روستا تصمیم بر آن گرفتند تا زمین و اراضی اجدادی خود را ترک و به شهرها یا مناطق دیگر کوچ کنند، خاطره تلخی است که هرچند جای خود را به امید برای آینده داده ولی هنوز در اذهان و خاطر مردم منطقه باقیست.
وی با اشاره به کوچ عده‌ای از اهالی روستاهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه در اوایل دهه ۱۳۹۰ گفت: امروز شاهدیم که بسیاری از همان اهالی کوچ کرده، دوباره به روستاهایشان بازگشتند.
اهمیت ندادن روستاییان به مخالفان ستاد احیا
بایرام جعفرنژاد یکی از کشاورزان ارومیه‌ای با بیان اینکه در گذشته عده‌ای از روستاییان با تحریک برخی فعالان سیاسی و نمایندگان مجلس اقدام به تخریب سردهنه سازی‌های ستاد احیا می‌کردند، اظهار داشت: امروز اگر همان افراد وارد روستاها شوند و اقدام ستاد احیا را نفی کنند، اهالی روستا دیگر اهمیتی به آنان نخواهند داد.
وی افزود: اوایل دهه ۹۰ رفته رفته چاه برخی از روستاهای حوضه دریاچه ارومیه نه تنها به شدت کم آب شده بود، بلکه معضل شور شدن آب‌ها نیز به آن اضافه شد که باید فاتحه باغات و اراضی کشاورزی خوانده می‌شد.
وی ادامه داد: تمامی این عوامل با جوسازی و سخنرانی عده‌ای خاص در روستا سبب شد تا روستاییان حتی در خشک شدن دریاچه ارومیه نیز دولت را مقصر ببیند و مخالف طرح‌های ستاد احیا باشند.
جعفرنژاد با بیان اینکه دید مردم به دولت برای احیای دریاچه ارومیه تغییر کرده است، گفت: مردم منطقه برای همکاری با دولت در کمک به احیای دریاچه عزم جدی دارند چرا که طرح‌های احیای دریاچه ارومیه باعث دور شدن خطر از معیشت کشاورزی آنان شده است.
احیای دریاچه ارومیه نقطه پایانی به حساسیت‌های قومی
توحید حسینی یکی از شهروندان ارومیه‌ای با بیان اینکه در گذشته مردم منطقه می‌پنداشتند که دولتمردان و کارگزاران نظام به دنبال خشک کردن عمدی دریاچه ارومیه هستند، گفت: در یک بازه زمانی و طی سم پاشی جریان‌های رسانه‌ای معاند، این تصور در سطح جامعه حاکم بود که کارگزاران نظام با خشک کردن دریاچه ارومیه به دنبال اهداف سیاسی و اجتماعی خاصی در منطقه هستند که خوشبختانه امروز با عملکرد ستاد احیا و دولت تدبیر و امید این تصور از ریشه خشک شد.
وی ادامه داد: امروز وقتی مردم در رسانه‌ها می‌خوانند که دولت در وضعیت بد اقتصادی بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه هزینه کرده است، نسبت به احیای کامل و آینده دریاچه امیدوار می‌شوند.
حسینی اظهار داشت: خروش دوباره موج در دریاچه ارومیه با وجود کاهش بارندگی‌ها در منطقه نشان می‌دهد که دولت تدبیر و امید در تثبیت و احیای دریاچه ارومیه موفق عمل کرده است.
همانطور که از اظهارات شهروندان مشخص می‌شود، دیدگاه نسبت به دولت در موضوع احیای دریاچه ارومیه نسبت به گذشته تغییر یافته است و شهروندان به خصوص روستاییان حوضه آبریز دریاچه ارومیه دیگر دغدغه معیشت، آینده و سلامت خود که به دریاچه گره خورده بود، ندارند.
حمایت مردم از ستاد احیا بیش از ۹ برابر افزایش یافت
رییس دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه حمایت مردم از ستاد احیا بیش از ۹ برابر افزایش یافته است، گفت: طبق نظرسنجی انجام شده، سال ۱۳۹۳ تنها ۱۰ درصد مردم به ستاد احیای دریاچه ارومیه اعتماد داشتند که امروز این رقم به بیش از ۹۰ درصد رسیده است.
فرهاد سرخوش با بیان اینکه حجم امروز آب دریاچه ارومیه در مقایسه با قبل از آغاز به کار ستاد احیا نزدیک به هشت برابر افزایش یافته است، اظهار داشت: به جرات می‌گوییم که اگر ستاد احیا نبود، دریاچه‌ای به نام ارومیه نیز به طور کامل خشک شده بود.
وی با اشاره به اینکه مخالفان دولت برای تسویه حساب سیاسی در تلاش برای فدا کردن منطقه و خشک شدن دریاچه ارومیه بودند، بیان کرد: مخالفان احیای دریاچه ارومیه با حضور در روستاها، ستاد احیا را ستاد مرگ آذربایجان می‌نامیدند و مردم را علیه دولت تحریک می‌کردند.
ستاد احیا سبب انقلاب در توسعه زیرساخت‌های آذربایجان‌غربی
رییس دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه قبل از آغاز به کار این ستاد حتی یک متر شبکه آبیاری نوین در آذربایجان‌غربی وجود نداشت، گفت: هم اکنون بیش از ۶۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی منطقه به شیوه های نوآورانه تجهیز شده و آذربایجان‌غربی در این راستا رتبه نخست کشوری را به خود اختصاص داده است.
وی ادامه داد: در شیوه آبیاری مدرن میزان مصرف آب در هر هکتار چهار هزار و ۴۰۰ متر مکعب است و این درحالی است که در شیوه آبیاری غرقابی در هر هکتار ۱۰ هزار متر مکعب مصرف آب وجود دارد.
مدیر دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه تاکنون مراحل احداث بیش از ۸۰ طرح سردهنه سازی، اصلاح و بازسازی دریچه‌ها و آبگیرهای رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه به اتمام رسیده است، گفت: قبل از آغاز این اقدامات مردم روستاها با خاک مسیر آب را مسدود می‌کردند که نه تنها حجم عظیمی از آب را هدر می‌داد بلکه باعث زیر سیل رفتن بسیاری از زمین‌های کشاورزی در فصل بارندگی می‌شد.
وی با بیان اینکه قبل از آغاز به کار ستاد احیا، آب سیمینه رود ۲۵ کیلومتر از مسیر اصلی خود فاصله گرفته و در یک دلتا به طور کامل تبخیر می‌شد، افزود: اگر عملکرد ستاد احیا نبود، امروز سیمینه رود به سمت دریاچه ارومیه هدایت نشده و صرفا تبخیر می‌شد.
سرخوش ادامه داد: رودی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه داشتیم که در هر ثانیه کمتر از ۱۰ متر مکعب آب وارد دریاچه می‌کرد ولی امروز با وجود کاهش بارندگی‌ها و پس از پرداخت حق آبه کشاورزان، لایروبی‌ها سبب شده تا در هر ثانیه بیش از ۴۰۰ مترمکعب آب از طریق همان رود وارد دریاچه شود.
وی به توسعه تصفیه خانه فاضلاب ارومیه نیز اشاره کرد و گفت: مدول دوم و سوم این تصفیه خانه توسط ستاد احیا تامین اعتبار شده و سالانه بیش از ۵۲ میلیون مترمکعب آب وارد پیکره دریاچه ارومیه می‌کند.
سرخوش با اعلام اینکه این طرح نیز همزمان با سایر طرح‌های انتقال آب به دریاچه در دی ماه و همزمان با سفر رییس جمهوری افتتاح می‌شود، گفت: این تصفیه خانه فاضلاب تا ۵۰ سال جوابگوی نیاز شهروندان ارومیه خواهد بود؛ بروید و ببینید که این تصفیه خانه چه تاثیری در جمع آوری فاضلاب و ارتقاء بهداشت مردم حاشیه نشین داشته است که اگر ستاد احیا نبود تا ۱۰۰ سال دیگر تامین اعتبار نمی‌شد.
وی با بیان اینکه دولت در بحث کنترل ریزگردهای نمکی نیز به دغدغه‌های مردم پایان داده است، اظهار داشت: باید اذعان کنیم که حداقل یکی از بزرگ‌ترین استرس‌های مردم منطقه که مربوط به خشک شدن دریاچه ارومیه، طوفان‌های نمک و کوچ اجباری بود با اقدامات موفق دولت رفع شده است.
رییس دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه با تاکید بر اینکه بدون رسانه بازگو کردن اقدامات دولت در بحث دریاچه ارومیه و امید آفرینی در جامعه ممکن نبود، گفت: رسانه‌ها با شفاف سازی اقدامات انجام شده، مردم را همدل با دولت کردند.
به نظر می‌رسد با وجود شرایط بد اقتصادی و تحریم‌های ناجوانمردانه علیه کشور، موفقیت دولت در پاسخ به مطالبه مردم آذربایجان در احیای دریاچه ارومیه نه تنها سبب اعتماد سازی نسبت به نظام جمهوری اسلامی شده بلکه همدلی مردم در بحث احیای دریاچه را همراه خود کرده است.
هرچند طرح‌های مهم انتقال آب به دریاچه ارومیه هنوز به بهره برداری نرسیده و طی سال‌جاری با حضور رییس جمهوری افتتاح خواهند شد ولی قطع یقین با نیم نگاهی به هزینه ۱۰ هزار میلیارد ریالی دولت در بحث احیای دریاچه ارومیه و اقدامات انجام شده در این راستا، افزایش تراز یک و نیم متری نگین آبی آذربایجان نسبت به کمترین تراز ثبت شده برای آن با وجود کاهش چشمگیر بارندگی‌ها به هیچ وجه اتفاقی نیست و نشان از توجه ویژه دولت به این موضوع زیست محیطی دارد.
دولت روحانی مصمم است تا پایان دولت کارنامه موفقی از احیای دریاچه ارومیه به مردم منطقه تقدیم کند و همواره خاطره خوبی از خود برای مردم آذربایجان بر جای بگذارد.
کمترین میزان آب دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۳ یعنی یک سال قبل از آغاز کار عملی ستاد احیای دریاچه ارومیه با ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب به ثبت رسید که با نگاه بلند دولت تدبیر و امید هم اکنون میزان آب این دریاچه به بیش از چهار میلیارد مترمکعب رسیده که نزدیک به هشت برابر افزایش داشته است.
با وجود این افزایش نسبی تراز، نمودار تغییرات ۳۰ ساله دریاچه ارومیه بر پایه داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که این دریاچه هنوز با روزهای خوب خود فاصله زیادی دارد و افزایش بارش‌ها و استفاده بهینه از منابع آبی بر اساس سیاست‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌تواند ضمن ادامه روند افزایش تراز آب این دریاچه، به احیای کامل آن بینجامد.
قبل از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه تراز این حوزه آبی بسته سالانه به طور متوسط ۴۰ سانتی‌متر کاهش می‌یافت اما در سایه اقدامات دولت تدبیر و امید، روند خشک شدن آن متوقف شد.
هرچند تراز یک‌هزار و ۲۷۴ متر به عنوان ارتفاع اکولوژیک دریاچه ارومیه اعلام شده است ولی این دریاچه در تراز یک‌هزار و ۲۷۲ متر هم شرایط مطلوب خواهد داشت و بیش از ۹۵ درصد کانون‌های ریزگرد آن رفع خواهد شد.
دریاچه ارومیه در قالب طرح‌های ستاد احیا قرار است ظرف مدت ۱۰ سال /از ۱۳۹۴/ به تراز اکولوژیک خود برسد که حدود یک‌ونیم تا ۲ سال از برنامه عقب است؛ این دریاچه از اواسط دهه ۱۳۸۰ شروع به خشک شدن کرد و بنا بر آمار بین‌المللی تا سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۸۰ درصد از مساحت آن خشک شد.